Het geweten (2)

Over de plaats van het geweten in de opvoeding en de bekering

Geliefde lezer, de vorige bijdrage zijn we geëindigd met de vraag naar de plaats van het geweten in uw leven. Die vraag is gesteld omdat Gods Woord ons duidelijk maakt dat die vraag er werkelijk toe doet. In het Nieuwe Testament komt namelijk het woord 21 keer voor.

In het Grieks staat er “suneidesis” en in het Latijn ‘consciëntia’, Letterlijk betekenen deze woorden: ‘samen-weten’, ‘mee-weten’. Je kunt ook vertalen: “Medeweter zijn met jezelf”

Laat ik enkele voorbeelden geven uit het Nieuwe Testament:

a) Paulus spreekt in Romeinen 2:14 en 15 over de heidenen dat hun consciëntie, hun geweten “medebetuigt”. In deze verzen zegt de apostel over de heidenen, dat God het werk der Wet in hun hart heeft geschreven, hoewel ze de geopenbaarde Wet niet kennen. Zij bezitten, met andere woorden gezegd, een ingeschapen kennis van God en daarmee ook een besef van goed en kwaad. Als de heidenen tegen die ontvangen kennis handelen, gaat hun geweten mede-getuigen! Dan getuigt dat geweten méde, namelijk „met het werk der wet, geschreven in hun harten“. De heidenen ervaren een stem in hun binnenste wanneer zij tegen de ingeschapen Godskennis ingaan. Hun geweten oordeelt over hun gedrag en veroordeelt het.

b) Er mag óók sprake zijn van een geheiligd, goed en rein geweten. Het vernieuwende werk van de Heilige Geest in de wedergeboorte strekt zich ook uit tot het geweten van de mens. Zo zegt Paulus in Rom 9:1: „Ik zeg de waarheid in Christus, ik lieg niet (mijn geweten mij mede getuigenis gevende door de Heilige Geest)„.

Paulus mag hier in zijn geweten gevoelen dat hij de waarheid spreekt.

Het feit Paulus hier spreekt over een goed en rein geweten betekent dat ook van het tegenovergestelde sprake kan zijn, een kwaad en bevlekt of onzuiver geweten.

c) De Bijbel kent ook het toegeschroei de geweten 1 Tim 4:2 door geveinsdheid der leugensprekers, hebbende hun eigen geweten als met een brandijzer toegeschroeid. De mens kan dus zijn geweten zo toeschroeien dat hij onvatbaar wordt voor wat God van hem eist en voor wat God over hem oordeelt.

d) Op een andere plaats spreekt Paulus er ook van dat de mens om des gewetens wil dingen voor mensen en voor God wel of juist niet doet. Zelf ziet men ergens geen kwaad in, maar omdat men merkt dat het een ander ergert, laat men het na, bijvoorbeeld het eten van een afgodenoffer.

e) Het geweten kan ook zwak zijn. Paulus handelt er over in 1 Kor 8.

Zwak heeft de betekenis dat men een verkeerd oordeel velt over bepaalde dingen. Men maakt van iets een punt waar men geen punt van zou moeten maken of men maakt van iets kleins een zodanig groot punt dat men er niet over kan heenstappen. Een zwak geweten is een geweten dat niet goed is gevormd in die zin dat het niet altijd spoort met wat God gebiedt en verbiedt en daardoor op een situatie niet reageert op een manier die passend is bij die situatie.

Tenslotte spreekt Paulus, als hij spreekt over zijn prediking dat hij hoopt geopenbaard te zijn in de gewetens van zijn hoorders. 2 Kor 5 vers 11: “Wij dan wetende de schrik des Heeren, bewegen de mensen tot het geloof, en zijn Gode openbaar geworden; doch ik hoop ook in uw gewetens geopenbaard te zijn.” Paulus zegt hier tot de Korinthiërs: Raadpleeg uw geweten of ik u de waarheid heb verkondigd of niet. Slaan wij nu het Oude Testament op: In het Oude Testament komt het woord geweten niet voor, maar de zaak is wel aanwezig.

Laat ik bijvoorbeeld u noemen de geschiedenis van Jozef en zijn broers. In Gen. 37 lezen we dat Jozef door zijn broers wordt verkocht. In Gen. 42 komen de broers voor het eerst in aanraking met de onderkoning als ze in Egypte zijn om koren te kopen.

Wanneer deze grimmige onderkoning hen onverwacht voor de keuze stelt of hun jongste broer halen of de dood, dan begint bij hen het geweten luid te spreken.

Nu blijkt dat ze op dat moment nog precies weten hoe alles destijds is toegegaan. In vers 21 staat: “toen zeiden zij de één tot de ander: voorwaar wij zijn schuldig aan onze broeder, wiens benauwdheid der ziel wij zagen, toen hij ons om genade bad, maar wij hoorden niet; daarom komt deze benauwdheid over ons.”

In Gen 37 zien we harde kerels die bijna gewetenloos hun broer verkopen.

Nu herinneren ze zich alles ineens weer haarfijn.

Het is of het gisteren is gebeurd. Ze hebben hun geweten heel lang het zwijgen opgelegd. maar nu ineens, in een heel andere situatie, dringt zich het geweten heel heftig op.

Hier zien we dus duidelijk dat het geweten altijd met ons meegaat, het kan wel sluimeren en bijna afwezig lijken te zijn, maar zich ineens met onweerstaanbare heftigheid en kracht doen gelden.

Een ander voorbeeld:

Herinner u de geschiedenis van David en Abigaïl. De vrouw van Nabal trekt David tegemoet, nadat haar man in zijn dwaasheid geweigerd heeft om David en de zijnen te laten delen in het goede van het schaapscheerdersfeest. Ze heeft gehoord, dat David in zijn boosheid gezworen heeft Nabal en al de zijnen tot de laatste man te zullen uitroeien. Als de godvrezende vrouw David ontmoet roept ze hem op dat toch niet te doen. Haar hoofdargument daarbij is: „Zo zal dit u, mijn heer, niet zijn tot wankeling, noch aanstoot des harten , te weten, dat gij bloed zonder oorzaak zoudt vergoten hebben“ (1 Sam. 25:31). De kanttekening van de Statenvertalers geeft als verklaring: „U zult geen knagende consciëntie hebben“.

Ik hoop dat deze voorbeelden u al iets doen begrijpen van wat de Bijbel onder geweten verstaat. Welke typering van het geweten uit de Heilige Schrift is op u van toepassing?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen