Het geweten (4)

Over de plaats van het geweten in de opvoeding en de bekering

De vorige keer zijn we geëindigd met de opmerking dat art. 14 van de N.G.B. spreekt over “kleine overblijfselen” van de gaven, die God de naar Zijn beeld geschapen mens had verleend. Die restanten ontnemen de mens enerzijds elk excuus. Maar ook hebben we daarbij opgemerkt dat het onmogelijk is om door de ‘kleine overblijfselen God tot zaligheid te leren kennen. Dit omdat al het licht dat in ons was, in duisternis is veranderd. Tot slot stelden we u de vraag of dit alles u al eens tot schuld is geworden? Want geliefde lezer, we lezen dit blad toch niet al maar voor een ontspannende en verantwoorde bezigheid? Laten we met de vragen en opmerkingen toch steeds weer tot onszelf inkeren en aan de Heere voorleggen. Wanneer het u tot schuld geworden is, dan komt daar toch de belijdenis van onze blindheid en het gebed om er van verlost te worden.

De Heere wil in die weg ook het geweten gaan gebruiken. We gaan daarom verder met het nadenken over de vraag: wat bepaalt nu de inhoud van ons geweten, hoe wordt het gevormd? De inhoud van het geweten wordt naast de reeds genoemde ingeschapen kennis van God voor het overgrote deel bepaald door de overdracht van waarden en normen bij de opvoeding. Deze normen kunnen zeer verschillend zijn. Dat ervaart elk echtpaar met jonge kinderen dat om principi¬ële redenen de televisie uit het gezin weert. De buren hebben echter wel t.v. en hun kinderen kijken altijd naar bepaalde programma’. Er is geen buurjongen of buurmeisje, dat zich over het t.v.-kijken bezwaard gevoelt. Maar het kind, dat steeds door vader en moeder is gewaarschuwd, dat het niet bij de buren naar de t.v. mag kijken, gaat geheel anders op dat massamedium reageren. Het is niet gerust als het toch stiekem t.v. kijkt bij een jongentje uit de straat. Het trekt zijn eigen conclusies vanuit een bepaalde vorming van het geweten. Zo kan het gebeuren, dat moeder ‘s avonds als ze haar kleine naar bed brengt vlak voor het avondgebedje verrast wordt met de uitspraak: “Als je naar de t.v. kijkt, kun je de Heere niet liefhebben, hè mamma”. Uit mijn eigen opvoeding weet ik nog heel goed, dat toen ik eens een keer als zesjarig jongetje bij onze buren naar toen nog een zwart-wit t.v. keek, dacht dat de Heere mij wel zou straffen door het dak op mijn hoofd te laten vallen. Met die gedachte ben ik stilletjes uit de kamer weggegaan.

Een treffend voorbeeld van het verschil in vorming van het geweten is de wijze van denken over de bezorging van de doden. Wij geloven, dat het begraven eis van Gods Woord is omdat Christus ons daarin Zelf het voorbeeld van Zijn begrafenis heeft gegeven. Die bijbelse norm is ons eigen geworden door de opvoeding in gezin, kerk en school. Ons geweten veroordeelt ons dan ook ten zeerste als we aan crematie zouden denken of daarbij aanwezig zijn. We beschouwen dat geheel terecht als een onchristelijke zede. Maar de Yali’s uit de Pass Valley in het binnenland van Irian Jaya hadden voor de doorwerking van het Evangelie in hun gebied daarover geheel andere gedachten. Zij waren opgevoed bij het geloof in de vooroudergeesten. Als iemand niet had geleefd in overeenstemming met de heidense traditie, werd zijn ziel bij het sterven tot een boze geest, die ziekte en verderf zaait in het rijk van de levenden. Zo’n gestorven geest heeft de eigenschap om zo lang mogelijk bij het lichaam van de dode te blijven. Het is dus zaak, dat het lichaam van de overledene geheel uit de samenleving verdwijnt. Daarom verbrandden de Yali’s hun doden. Daarna wierpen zij bij voorkeur de as van de overledene in de rivier. Men hoopte vurig dat de geest van de overledene met het stromende water uit de dorpsgemeenschap zou verdwijnen. Een begrafenis beschouwden deze heidenen als volstrekt ongeoorloofd! Dat was in strijd met de inhoud van hun geweten, dat geheel bepaald was door de eeuwenoude adat.

De conclusie is duidelijk. De inhoud van het geweten wordt behalve door de ingeschapen kennis van God voor het overgrote deel bepaald door de overdracht van waarden en normen bij de opvoeding. In onze gezinnen en in het kerkelijke leven gaat het om de vorming van het geweten naar de norm van Gods Woord. Uit deze enkele voorbeelden blijkt al heel duidelijk hoe belangrijk de vorming van het geweten is in de opvoeding. Het wordt de norm voor het denken en handelen van het kind.

Uit onderzoek is gebleken dat het goed is om bij de gewetensvorming te letten op de verschillende fasen die onderscheiden worden bij morele ontwikkeling van een kind. Met morele ontwikkeling bedoelen we dat aspect van de ontwikkeling van kinderen waarin het dus gaat over het beoordelen van goed en kwaad. Als eerste wordt genoemd de zogenaamde voorfase, die betreft de leeftijd van 0 tot 4 jaar. In deze fase redeneren Kinderen nog sterk egocentrisch, vanuit zichzelf. Als ze iets doen of laten komt dit voort uit het gevoel: ‘ik wil dit wel of ik wil dit niet’. Als vader of moeder stel je de regels, maar kinderen letten en trekken zich nog maar weinig aan van je ouderlijke autoriteit. In dit stadium ben je als ouders vooral bezig met het kind de grenzen van diens eigen wil te laten voelen. Een volgende keer hopen we over de volgende fasen verder na te denken. Zegen en wijsheid bij de gewetensvorming van uw kinderen of kleinkinderen, want ook grootouders kunnen een heel belangrijke rol spelen in de opvoeding!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen