Gewone catechismus [1]

In de kringloopwinkels vind je nogal eens wat. Vooral in de winkel zoals die in mijn woonplaats. Ik kom er graag. Allerlei afgedankte spullen tref je er aan. Ook boeken. Heel veel boeken! Oude en nog redelijk nieuwe vullen de planken. Keurig gesorteerd en grotendeels afkomstig van en bestemd voor een kerkelijk publiek. Een klein boekje trok vorige week mijn aandacht. Een tot op de draad versleten geschriftje, intensief gebruikt als het is, naar ik vermoed. Het bleek een catechisatieboekje te zijn. Gelet op de vele potloodkrabbels en de naam die ik erin aantrof, was het ’t exemplaar van de catecheet zelf, een (inmiddels emeritus-) dominee. De inhoud? De Heidelbergse Catechismus, met verklarende aantekeningen en gespreksvragen. Gewoon de onder ons bekende Catechismus. Ondertitel: ‘Voor bijbelstudie, zelfwerkzaamheid en gesprek’. Een uitgaaf van de Raad voor de catechese der Ned. Herv. Kerk uit de jaren vijftig. Het secretariaat van deze hervormde raad wenste in de inleiding dat het gebruik van de Catechismus de catechese ten goede zal komen.

Zo is ‘onze’ catechismus ook bedoeld. Ooit schreef een (ook hervormde dominee) een boek met als titel: De eeuwige jeugd van Heidelberg. Hij bedoelde ermee dat de catechismus van Heidelberg nog steeds geldig was, ook als leerboek voor de jongeren van zijn tijd. Het was midden vorige eeuw. En nog steeds houden we elkaar de gevleugelde woorden van dr. Kohlbrugge, gesproken op zijn sterfbed, in herinnering: “De eenvoudige Heidelberger, kinderen, houd daaraan vast!” Gelukkig klinkt de uitleg van de catechismus nog steeds vanaf veel kansels. In onze en in andere kerken. Maar ook vanaf veel kansels helaas niet meer. Wat de diverse in gebruik zijnde catechisatiemethoden betreft, er zijn er wel die geheel of gedeeltelijk gebaseerd zijn op de Heidelberger. Maar ook veel methoden niet meer…

Een enkele maand geleden verscheen een boekje met een opmerkelijke titel.

Het presenteert zich als: Gewone Catechismus. Het werd samengesteld door de predikanten Theo Pleizier (PKN), Arnold Huijgen (CGK) en Dolf te Velde (GKV). Een beetje uitdaging bevat die titel wel, en niet minder een bepaalde pretentie. Als je onder ‘catechismus’ verstaat: een leerboek voor de jeugd in de vorm van vragen en antwoorden, dan beantwoordt deze nieuwe catechismus daar aan. Maar de schrijvers richten zich op een bredere lezerskring. “Voor alle gelovigen geldt dat zij in hun eigen tijd het geloof moeten kunnen verwoorden”, zo lees ik in de Inleiding. Met het oog daarop verscheen deze proeve. En verder: “Dat maakt de Gewone Catechismus tot een boekje dat geschreven is tegen de achtergrond van het westerse christendom dat in een seculiere omgeving moet verwoorden wat het is om op God te vertrouwen, Jezus te volgen en Gods nieuwe wereld te verwachten.” Dat is een helder program. Dat wilde de Heidelberger in zijn tijd ook: een leerboekje te zijn voor de geloofspraktijk in kerk, gezin en school, gericht op hoofd en hart. Opdat jongeren en ouderen zouden weten wat wáár en heilzaam is. En dat ze daarvan ook getuigenis zouden geven.

De drie theologen die dit boekje schreven, signaleren dat de catechese op veel plaatsen niet floreert. Met dit initiatief zoeken ze een positieve impuls aan de catechisatiepraktijk te geven. Daarbij verklaren ze dat ze zich hebben laten inspireren “door de prachtige eerste vraag en (het) antwoord van de Heidelberger”, zonder dat dit boekje een hertaling of update van de Heidelberger zou zijn. De opzet van de GC herinnert hier en daar ook aan de structuur van de HC. Nee, niet de driedeling van ellende, verlossing en dankbaarheid. Die zoek je vergeefs. Maar wel de zogenaamde catechetische kernen van geloof, gebod en gebed. Deze indeling heeft heel oude papieren. Al in middeleeuwse leerboekjes zijn ze te vinden: de Geloofsbelijdenis, de Tien Geboden en het Onze Vader. Ook Luther in zijn Kleine catechismus geeft een uitleg van deze drie: de Decaloog, het Credo en het volmaakte gebed. Eveneens in de vorm van vraag en antwoord. Ook in de GC komen ze terug. De hoofdopzet van de GC is die van vertrouwen, volgen, verwachten, vanuit achtereenvolgens de belijdenis van God de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Zo wordt vanuit de belijdenis dat Jezus Christus de Weg, de Waarheid en het Leven is, het drievoudig ambt van de Heere Jezus uitgewerkt: Hij is de Priester die de weg naar God opent, Hij is de Profeet die de waarheid openbaart, en Hij is de Koning die brengt tot overgave aan Hem.

Zoals het in de HC op veel plaatsen over ‘troost’ gaat, zo is de GC gestempeld door woordjes als geluk en gelukkig. Vraag 65: “Hoe kunnen Gods geboden je gelukkig maken?” En antwoord 64: “Ons ware geluk ligt in de overgave aan de Heilige Geest en het leven naar Gods geboden.” De inzet van de GC is dan ook met de vraag naar geluk. Vraag en antwoord 1: “Waarin vind jij je geluk? Mijn geluk is dat Jezus Christus mij gevonden heeft. Hij offerde zichzelf op om mij thuis te brengen in de liefde van God. Zijn Geest maakt in mij de hoop wakker op Gods nieuwe toekomst, voor mij en heel de wereld.” De auteurs menen dat ze met de keus voor het thema ‘geluk’ aansluiten bij de hedendaagse westerse cultuur. De vraag is of woorden als ‘troost’ of ‘houvast’ niet een heilzamer bijbelse lading bevatten dan ‘geluk’. Nog twee opmerkingen aan het eind van dit introducerende artikeltje. Bij elke vraag-en-antwoord op de linkerpagina is een uitvoeriger toelichting op de rechterpagina opgenomen. Leeswerk dus. De onderwerpen ‘doop’ en ‘avondmaal’ zijn geplaatst respectievelijk aan het begin en aan het eind van de behandelde stof. “Ze vormen als het ware de accolade van het christelijke leven”, aldus dr. Huijgen en de anderen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen