Justinus Martyr, verdediger en uitlegger (6)

De vorige keer hebben we iets gezien van de manier waarop Justinus Martyr het Oude Testament uitlegde. We zagen hoe hij in het Oude Testament allerlei ‘voorafbeeldingen’ of ‘typen’ van het kruis van Christus aanwees. In dat verband noemde hij bijvoorbeeld de koperen slang (Numeri 21: 8-9 en Johannes 3: 14-15), maar ook de biddende Mozes met uitgestrekte armen (Exodus 17: 9-12).

Daarmee heeft Justinus een eerste antwoord gegeven op de vraag van Trypho. Deze joodse vluchteling stelde namelijk de vraag, waar in het Oude Testament staat dat de Christus gekruisigd zal worden.

Profeten en Psalmen

Justinus is echter nog niet uitgesproken. Er zijn nog zoveel Schriftplaatsen méér te noemen. Over het kruis van Christus is niet alleen geschreven in ‘de Wet van Mozes’, maar ook ‘in de Profeten en Psalmen’ (zie Lukas 24: 44).

Als het gaat om de profeten, wijst Justinus bijvoorbeeld op de bekende woorden van Jesaja 65: 2: ‘Ik heb Mijn handen uitgebreid, de ganse dag, tot een wederstrevig volk, die wandelen op een weg die niet goed is, naar hun eigen gedachten’. Justinus ziet in deze tekst opnieuw een verwijzing naar het kruis van Christus: ‘En door Jesaja is eveneens over deze Jezus gezegd, op welke manier Hij zou sterven’ (Dialoog, 97.2).

Daarna laat Justinus een uitvoerige bespreking van Psalm 22 volgen. Hij is er naar eigen zeggen van overtuigd, dat deze ‘hele psalm met het oog op Christus gesproken is’ (Dialoog, 99.1). Allerlei momenten uit de lijdensgeschiedenis worden erin voorzegd. Als Justinus dat probeert te bewijzen, bespreekt hij Psalm 22 vers-voor-vers, en brengt hij de inhoud in verband met verschillende momenten uit de lijdensgeschiedenis.

Vlucht naar Egypte

Een verrassend moment dat hij noemt, is de vlucht naar Egypte. Ook die vlucht hoort inderdaad bij het lijden van de Heere Jezus. Al heel vroeg strekken de moordenaarshanden van Herodes zich naar het Kind van Bethlehem uit en valt de schaduw van het kruis over de kribbe. Het zijn bijzonder de verzen 10-11 van Psalm 22, die Justinus met de vlucht naar Egypte in verband brengt: ‘Gij zijt het immers, Die mij uit de buik hebt uitgetogen; Die mij hebt doen vertrouwen, zijnde aan mijner moeders borsten. Op U ben ik geworpen van de baarmoeder af; van de buik mijner moeder aan zijt Gij mijn God’ (Dialoog, 102.2). We moeten deze woorden (Justinus volgt overigens een iets andere vertaling) dus lezen als de uitspraak van een lijdende en naar Egypte gevluchte Christus!

Een ander moment op de lijdensweg dat Justinus in Psalm 22 terugvindt, is de intense gebedsworsteling van Christus in Gethsémané. Justinus ziet die gebedsworsteling vooral aangeduid in Psalm 22: 2b-3, waar gezegd wordt dat God ‘verre is van Mijn verlossing, van de woorden Mijns brullens’, en waar gebeden wordt: ‘Mijn God, ik roep des daags, maar Gij antwoordt niet; en des nachts, en ik heb geen stilte’. Ook Psalm 22: 15 wijst volgens Justinus heen naar Gethsémané: ‘Ik ben uitgestort als water, en al mijn beenderen hebben zich vaneengescheiden; mijn hart is als was, het is gesmolten in het midden mijns ingewands’.

Gekruisigde Christus

Andere momenten in de lijdensgeschiedenis die Justinus terugvindt in Psalm 22, zijn het zwijgen van Christus tegenover Pilatus en de confrontatie met Herodes. Justinus ziet deze gebeurtenissen voorzegd in vers 14b en in vers 16a.

Maar vooral is Psalm 22 volgens Justinus de Psalm van het kruis van Christus: ‘En met weer andere woorden heeft David met het oog op het lijden en het kruis in gelijkenis op verborgen wijze in de eenentwintigste [bedoeld wordt Psalm 22; Justinus volgt de Septuaginta, die qua indeling en tekst soms afwijkt. AJTR] psalm zo geschreven: ‘zij hebben Mijn handen en Mijn voeten doorgraven. Al Mijn beenderen hebben zij geteld; zij hebben het aanschouwd, zij hebben op Mij gezien. Zij hebben Mijn klederen onder zich gedeeld, en wierpen het lot over Mijn gewaad’. Want toen zij Hem kruisigden, doorgroeven zij Zijn handen en voeten door er nagelen in te hechten. En die Hem gekruisigd hadden, verdeelden Zijn klederen onder elkaar (Dialoog, 97.3).

Opgestane Christus

Verderop maakt Justinus nog duidelijk, dat Psalm 22: 23-24 vervuld is toen Christus na Zijn opstanding aan Zijn discipelen verscheen. Volgens hem ontmoeten we in Psalm 22 dus niet alleen de lijdende en stervende Zaligmaker, maar ook de opgestane Christus!

Het moet worden toegegeven: Soms doet de uitleg van Justinus gekunsteld aan. We zullen hem niet in alle bijzonderheden van zijn exegese kunnen volgen. Meer dan bij hem is er in onze tijd aandacht voor de historische achtergrond van de Psalmen. Enerzijds is dat terecht.

Anderzijds lijkt in onze tijd het besef dat ook de Psalmen van Christus zijn en van Hém getuigen, soms wel heel mager aanwezig. En zou juist een gebrek aan besef dat ook de Psalmen van Christus getuigen, niet kunnen leiden tot de vraag naar de invoering van allerlei liederenbundels in de eredienst? Van Justinus en andere kerkvaders – ik denk ook aan Augustinus’ Uiteenzettingen over de Psalmen – leren we, hoe Christus ook in de Psalmen te vinden is!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen