Opstandingsgeloof in de Vroege Kerk (1)

In de achterliggende periode brachten we in gedachten verschillende keren een bezoek aan Carthago, gelegen in het huidige Tunesië. Dáár kwamen Perpetua en ook Cyprianus vandaan. Deze keer en Deo volente de volgende afleveringen maken we een reis in een heel andere richting: Athene.

Paulus in Athene

Al tijdens zijn tweede zendingsreis heeft Paulus in deze stad het Evangelie gebracht (Handelingen 17: 16- 34). Athene heeft op dat moment niet zozeer politieke betekenis, maar wel vormt de stad een belangrijk intellectueel centrum. Mensen overal vandaan komen in Athene filosofie studeren. In Handelingen 17 vertelt Lukas ons, hoe de apostel op het marktplein (agora) van Athene spreekt over Christus en over de opstanding. Vandaar wordt Paulus meegenomen naar de Areopagus, waar hij opnieuw gelegenheid krijgt om het Evangelie te verkondigen.

Het is leerzaam om te lezen dat de apostel in zijn prediking aansluit bij het altaar voor de onbekende God, zoals dat in Athene te vinden was. ‘Dezen (de onbekende God) dan, Dien gij niet kennende dient, verkondig ik ulieden’, horen we hem zeggen. Ook citeert Paulus verschillende heidense schrijvers. Hij blijkt op verschillende manieren ‘de Grieken een Griek’ te worden, in die zin dat hij zo dicht mogelijk bij zijn hoorders probeert te komen, als hij hen het Evangelie verkondigt.

Tegelijk is de vorm en inhoud van de prediking van de apostel zo, dat er op geen enkele wijze afbreuk wordt gedaan aan de inhoud van zijn boodschap. Hij maakt gebruik van het gesproken woord. Dringend roept Paulus de inwoners van Athene tot bekering. Hij wijst erop dat God een dag vastgesteld heeft, waarop Hij de aardbodem rechtvaardig zal oordelen. Dat zal gebeuren door een Man Die God daartoe aangesteld heeft, en Die Hij uit de doden heeft opgewekt.

Drie reacties

Als Paulus de opstanding uit de doden ter sprake brengt, wordt zijn preek onderbroken. We lezen dat zijn hoorders op drie verschillende manieren hebben gereageerd. Sommigen reageren spottend. Anderen stellen het beluisteren van Paulus’ prediking uit. Dat is overigens een aangrijpende reactie in het licht van het Bijbelboek Handelingen. Op andere plaatsen zien we namelijk dat uitstel tot afstel leidt. Door Gods genade ontstaat er echter ook een kleine gemeenschap van gelovigen in Athene. We lezen in Handelingen 17: ‘Doch sommige mannen hingen hem aan en geloofden; onder welke was ook Dionysius, de Areopagiet, en een vrouw, met name Dámaris, en anderen met dezelve’.

In zijn grote werk over de geschiedenis van de Vroege Kerk vertelt Eusebius van Caesarea dat de hier genoemde Dionysius de eerste opziener van de gemeente van Athene geworden is: ‘We horen ook van Dionysius de Areopagiet; Lukas beschrijft hem als de eerste gelovige na Paulus’ toespraak die hij tot de Atheners op de Areopagus hield; een andere Dionysius, één van de oudere schrijvers en herder van de gemeente in Korinthe, meldt dat bovenbedoelde Dionysius de eerste opziener van de gemeente te Athene was’ (Kerkgeschiedenis 3.4.10).

Lauw en onverschillig

In hetzelfde werk vertelt Eusebius dat de gemeente van Athene op zeker moment te maken heeft gekregen met christenvervolgingen. Daarbij is hun opziener, een zekere Publius, de marteldood gestorven. In dezelfde periode van vervolging zijn de christenen van Athene lauw geworden en dreigen ze van de waarheid af te vallen. Na de marteldood van Publius werd een zekere Quadratus opziener van de gemeente te Athene. Eusebius vertelt over hem ‘dat deze door zijn grote ijver hen weer bijeengebracht had en een heropleving van hun geloof bevorderd had’ (Kerkgeschiedenis 4.23.3).

Toch is ook deze opleving maar van tijdelijke aard. Later schrijft Dionysius van Korinthe (niet te verwarren met zijn naamgenoot uit Athene) een vermanende brief aan de Atheners, ‘waarin hij hen aanspoort tot een leven in geloof en een wandel volgens het evangelie; hij verwijt hen in deze laatste brief zo onverschillig geworden te zijn, dat ze bijna als afvallig van de waarheid moesten beschouwd worden’ (Kerkgeschiedenis 4.23.2).

Athenagoras

Uit ditzelfde Athene is ook Athenagoras afkomstig. Hij noemt zich in één van zijn geschriften ‘een christelijke filosoof uit Athene’. Over de persoon van Athenagoras is ons nauwelijks iets bekend. Hij moet geleefd hebben in de tweede helft van de tweede eeuw, dus tussen 150 en 200 na Christus. Een oude bron vertelt dat hij de filosofenschool van Athene en van Alexandrië heeft bezocht. Dat is goed mogelijk; in zijn geschriften blijkt hij bekend te zijn met de Griekse dichters en filosofen. Veelvuldig citeert hij hen.

Dezelfde bron vertelt dat Athenagoras pas op latere leeftijd tot bekering gekomen is. Bijzonderheden over zijn bekering zijn ons niet bekend. Maar wel is duidelijk, dat Athenagoras ná zijn bekering zijn filosofische kennis in dienst stelt van het christelijk geloof.

Twee werken zijn ons van Athenagoras overgeleverd. Allereerst een verdediging van de christenen, die de titel Smeekschrift voor de christenen draagt. Ten tweede een verhandeling Over de opstanding der doden. Het is dit laatste werk dat de volgende keer onze aandacht vraagt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen