Irenaeus - Bijbels theoloog uit de Vroege Kerk (2)

Stelt u zich voor: Ergens in een paleis is een prachtig mozaïek te vinden met de afbeelding van een koning. Iemand maakt alle steentjes van dit mozaïek los. Van die losse steentjes maakt hij weer een mozaïek, maar nu van een afschuwelijke hond. De steentjes zijn hetzelfde gebleven, maar de afbeelding is totaal veranderd.

Dat is wat dwaalleraars doen, als ze zich op de Bijbel beroepen voor hun dwalingen, aldus Irenaeus. Ze beroepen zich op dezelfde Heilige Schrift als waaruit Irenaeus put. Ze maken gebruik van allerlei Bijbelteksten. Maar door die teksten uit hun verband te trekken en door ze verkeerd uit te leggen, ontstaat er een afschuwelijk beeld.

Marcion

Bij de dwaalleraars tegen wie Irenaeus schrijft, moeten we allereerst denken aan Marcion. Hij is afkomstig uit Sinope, gelegen aan de zuidkust van de Zwarte Zee. Rond 140 na Christus duikt hij op in Rome. Hij probeert zich daar bij de christelijke gemeente aan te sluiten, maar na enige tijd komt het tot een breuk. Dan sticht Marcion een eigen gemeente en vervolgens zelfs een complete kerkelijke organisatie met gemeenten op allerlei plaatsen. Het laat ons zien dat groei en bloei lang niet altijd betekent, dat ergens ook de waarheid verkondigd wordt.

De fundamentele dwaling van Marcion is, dat de God van het Oude Testament een andere God is dan de Vader van de Heere Jezus Christus. Over de God van het Oude Testament is Marcion negatief. Van een God Die Zijn strenge recht handhaaft, wil hij niet weten. De schepping van God beschouwt Marcion als een mislukking. Tegenover de God van het Oude Testament staat volgens Marcion de God van het Nieuwe Testament. Hij is geen God van recht, maar van liefde. Deze God, Die Zijn Zoon gezonden heeft naar de wereld, verlost mensen uit enkel goedheid uit de greep van de Schepper.

Knippen en scheuren

Hoe komt Marcion bij deze denkbeelden? Daarvoor heeft hij heel wat moe-ten knippen en scheuren in zijn Bijbel. Eerst heeft hij het hele Oude Testament uit zijn Bijbel verwijderd. En in het Nieuwe Testament heeft hij ook nog het nodige geknipt. Dat moest gezuiverd worden van allerlei oudtestamentische invloeden. Uiteindelijk houdt hij een klein boekje over, dat bestaat uit een aangepast Evangelie van Lukas (Evangelion) en een aantal brieven van Paulus (Apostolikon).

Actueel

De dwaling van Marcion lijkt misschien afkomstig uit een andere wereld, maar ze is nog volop actueel. Hoeveel mensen in onze tijd maken geen onderscheid tussen een God van recht, van Wie ze eigenlijk niets willen weten, en een God van liefde-zonder-recht? Het zijn misschien ook wel mensen die zich reformatorisch noemen. O nee, ze zullen nooit letterlijk de schaar in de Bijbel zetten. Maar op subtiele wijze hebben ze al allerlei gedeelten uit Gods Woord die hen niet van pas kwamen, afgeplakt.

Hoeveel mensen selecteren vandaag niet in de eigenschappen (deugden) van God? Gods rechtvaardigheid moet weg. Gods heiligheid moet weg. Gods soevereiniteit moet weg. Gods Wet moet weg. Ze willen alleen een God van barmhartigheid en liefde overhouden. Een andere benadering vinden ze hard en liefdeloos. Daar kun je toch niet mee aankomen bij buitenkerkelijke mensen? Daar zit toch niets aantrekkelijks in voor jonge mensen?

Hoeveel mensen maken vandaag geen tegenstelling tussen het Oude Testament en het Nieuwe Testament? O nee, ze verwerpen het Oude Testament niet. Maar ze maken toch wel een tegenstelling tussen bijvoorbeeld de geloofsbevinding in het Oude Testament en die in het Nieuwe Testament. De strijd en worsteling die u in de Psalmen aantreft, is voor hen iets oudtestamentisch. En met dezelfde schaar die Marcion hanteerde, hebben ze Romeinen 7 ook maar uit de Bijbel geknipt of er een andere betekenis aan gegeven. Te pas én te onpas kunt u hen horen zeggen: ‘Voor ons na Pinksteren geldt…’.

Theologie en Heilige Schrift

Tegenover de dwaling van Marcion wijst Irenaeus op vier belangrijke regels in de omgang met de Heilige Schrift:

1. We moeten Gods Woord altijd in de context lezen, met aandacht voor het verband waarin bepaalde woorden staan.

2. We moeten in onze theologie niet beginnen bij de duistere Schriftplaatsen, maar bij heldere teksten. Onduidelijke passages moeten worden verhelderd in het licht van de duidelijkere Bijbelgedeelten.

3. De uitleg van de Bijbel moet in overeenstemming zijn met de ‘regel der waarheid’. Bedoeld wordt datgene wat de christenen altijd en overal hebben geleerd. Bijbellezen doet men in de traditie van de kerk der eeuwen en in gemeenschap daarmee. Niet in een radicale breuk daarmee. Wat dat betreft, is het verbijsterend om te zien hoe hedendaagse theologen, ook in ons kerkverband, kiezen voor een breuk met de kerk der eeuwen in hun standpunt ten aanzien van schepping-evolutie, de vrouw in het ambt, de nieuwe hermeneutiek enz.

4. Oude en Nieuwe Testament vormen een eenheid. Er is wel sprake van onderscheid, maar niet van een tegenstelling. In het Oude en Nieuwe Testament gaat het om één en hetzelfde heilsplan van de ene God!

Wat past ons bij dit alles het gebed om het licht van Gods Geest. Hij Die de Schrift heeft geïnspireerd, is ook Degene Die het oog verlicht, de nevels op doet klaren, opdat onze ziel de wonderen zie en eer’, die in Gods Woord alom zich openbaren!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen