Puriteinse emigranten (4)

De vlucht

In 1629 raakt Hooker als puriteins predikant in Engeland in moeilijkheden. Eerst wordt hem door het kerkelijk gezag het preken in zijn eigen gemeente verboden en vervolgens wordt hij voor het ‘Gerechtshof voor kerkelijke zaken’ gedaagd. Omdat hij weet dat hij daar tot een gevangenisstraf veroordeeld wordt, besluit hij naar Nederland te vluchten. Voordat hij vertrekt, houdt hij echter nog een vlammende preek, waarin hij zegt dat het Verenigd Koninkrijk onder het oordeel van God ligt en dat Hij bezig is het land te verlaten. Indringend roept hij het volk en de kerk van Engeland op om zich te bekeren en ‘Hem niet weg te laten gaan’. Het verblijf van Hooker in Holland loopt op een teleurstelling uit. Hem is een beroep van de Engelse Kerk in Amsterdam in het vooruitzicht gesteld, maar dat gaat door allerlei kerkelijke verwikkelingen niet door. Bovendien valt het geestelijk klimaat in de Lage Landen hem zwaar tegen. Hij treft er wel de nodige rechtzinnigheid aan, maar weinig ‘doorleefde religie’. Zodoende besluit hij met vrouw en kinderen naar Nieuw-Engeland te emigreren.

Strijd onder broeders

De familie Hooker reist niet alleen. Onder de passagiers bevinden zich ook twee andere bekende predikanten met hun gezinnen, namelijk John Cotton (1558–1652) en Samuel Stone (1602–1663). Met zijn drieën verzorgen zij vrijwel dagelijks drie kerkdiensten aan boord. Cotton preekt ’s morgens, Hooker in de middag en Stone na het avondeten. De reis verloopt voorspoedig en in september 1633 komen ze in Boston aan. Cotton wordt predikant in deze stad en blijft daar zijn hele verdere leven. De beide anderen trekken dieper het binnenland in en vestigen zich in Newton waar Hooker predikant wordt en Stone zijn assistent. Lang blijven zij echter niet in deze plaats. In 1635 vertrekken zij met een grote groep gemeenteleden uit Newton in zuidwestelijke richting naar het nog nauwelijks ontgonnen gebied aan de oever van de rivier de Connecticut. Daar stichten zij een nederzetting die zij Hartford noemen en daarmee worden zij de stichters van de latere Amerikaanse staat Connecticut. Wat is de reden van hun vertrek? De officiële lezing is dat het gebied rond Newton door de grote toevloed van immigranten te klein wordt. Op de achtergrond speelt echter ook een theologisch geschil tussen Hooker en Cotton. De laatstgenoemde eist dat mensen die toetreden tot de gemeente een openbare belijdenis afleggen van hun persoonlijk geestelijk leven. Vervolgens wordt deze belijdenis door de andere leden van de gemeente getoetst. Dit wordt de heersende praktijk in heel de kolonie aan de Massachusetts Baai. Hooker heeft een ruimere visie. Hij is van mening dat als iemand belijdt dat hij de Heere wil dienen, zich houden wil aan de Schriften en in de vreze des Heeren wil wandelen, wij die belijdenis dienen te aanvaarden. De kerk oordeelt namelijk niet over het innerlijk van de mens. Deze opvatting wordt ook toonaangevend in de nieuwe nederzettingen van Connecticut. Dit meningsverschil tussen Hooker en Cotton is echter nog maar het begin van de onenigheid tussen hen beiden. In de beide volgende artikelen zal blijken dat er nog meer conflictstof is die hen van elkaar verwijdert.

Congregationalisme

De laatste jaren van Hooker staan vooral in het teken van de verdediging van het congregationalisme. In Engeland is de invloed van presbyteriaanse puriteinen namelijk zo toegenomen dat zij gedaan krijgen dat er in 1643 een synode bijeen wordt geroepen om hervormingen in de Kerk van Engeland door te voeren. Op deze synode van Westminster zijn ook waarnemers uit Schotland uitgenodigd die – uiteraard – de presbyteriaanse overtuiging zijn toegedaan. Enkele afgevaardigden hangen het congregationalistische standpunt aan, maar zij zijn verre in de minderheid. Vanuit ‘het presbyteriaanse kamp’ verschijnt in deze jaren een ware vloedgolf van geschriften om het presbyterianisme te verdedigen en de Kerk van Engeland zo rijp te maken voor die opvatting. Vooral de Schotse hoogleraar Samuel Rutherford (1600 – 1661) is op dit terrein erg actief. Aan Hooker wordt gevraagd het werk van Rutherford en anderen te weerleggen en het congregationalisme te verdedigen. Het gevolg is zijn befaamde werk Een overzicht van de hoofdinhoud van de kerkorde. Dit is het eerste grote handboek waarin de theorie en de praktijk van het congregationalisme wordt uiteengezet. Het oefent dan ook jaren lang grote invloed uit op het kerkelijk leven in Nieuw Engeland en daarbuiten. Hooker heeft echter de presbyterianen niet kunnen overtuigen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen