Puriteinse emigranten (6)

De orde van het heil

Om deze visie van Hooker goed te begrijpen, moeten we iets zeggen over het ontstaan van de leer van de orde van het heil. Hoewel de vroege reformatoren – uiteraard - over de toepassing en de toe-eigening van het heil spreken, kennen zij nog niet de uitgewerkte orde van het heil waarin de ‘schakels’ van de ‘gulden keten van het heil’ in vaste orde naast en na elkaar staan. Wanneer men deze orde aan het begin van de 17 ^e eeuw verder begint uit te werken, beroept men zich steevast op Romeinen 8:30: ‘En die Hij tevoren verordineerd heeft, deze heeft Hij ook geroepen; en die Hij geroepen heeft, heeft Hij ook gerechtvaardigd; en die Hij gerechtvaardigd heeft, deze heeft Hij ook verheerlijkt’. Veel theologen uit deze tijd laten de verkiezing bij hun formulering van de orde van het heil weg omdat die veel meer de verborgen ondergrond en de eeuwige bron is waaruit de toepassing en toe-eigening van het heil stroomt. Bovendien wordt doorgaans na de rechtvaardiging de heiligmaking toegevoegd. Zodoende ziet de orde van het heil er in de begintijd gewoonlijk zo uit: roeping (dat wil zeggen: de krachtdadige, onweerstaanbare roeping die samenvalt met de wedergeboorte), rechtvaardiging, heiligmaking, verheerlijking.

Berouw en vernedering

Wat doen de voorstanders van het ‘voorbereidende werk’ nu? Zij laten aan de krachtdadige roeping/wedergeboorte één of meer schakels voorafgaan die op de wedergeboorte voorbereiden. Bij Hooker ziet de gehele orde des heils er daarom als volgt uit: Berouw (contrition), vernedering (humiliation), wedergeboorte, rechtvaardiging, aanneming tot kinderen (adoption), heiligmaking, verheerlijking. De eerste twee schakels kunnen ook weer onderverdeeld worden in verschillende aspecten. Zo bestaat het berouw in: (1) de ontdekking aan de zonde; (2) de overdenking van de zonde, (3) de verbrokenheid van het hart en (4) het haten van en vluchten voor de zonde. De tweede schakel, de vernedering, uit zich in (1) het zoeken van hulp (vaak op de verkeerde manier); (2) de erkenning van hulpeloosheid; (3) het vol overgave buigen in het stof; (4) rechteloosheid en het erkennen dat het rechtvaardig is als men verloren zou gaan. De verhouding van deze beide voorbereidende ‘schakels’ tot de wedergeboorte is dubbel. Aan de ene kant is er sprake van een radicaal onderscheid. De voorbereidende ‘schakels’ behoren tot het terrein van de algemene werkingen van de Geest en die zijn niet zaligmakend en kunnen ook tegengestaan worden. Op het moment van de wedergeboorte begint de Geest echter zaligmakend en onweerstaanbaar te werken en zo werkt Hij ook door langs de weg van rechtvaardiging, aanneming tot kinderen, heiligmaking en verheerlijking. Anderzijds zit er in de voorbereidende ‘schakels’ ook een sterke stuwing van de Geest in de richting van de wedergeboorte en het nieuwe leven. Het is Gods welgemeende bedoeling deze schakels zó te gebruiken dat ze daadwerkelijk tot de wedergeboorte leiden. Maar deze voorbereiding is naar de mening van Hooker wel absoluut noodzakelijk om Christus door het geloof te ontvangen en te omhelzen. Zonder dit voorbereidend werk is er namelijk volstrekt geen plaats voor Hem in ons hart.

Waardering en vragen

We kunnen vanzelfsprekend in dit artikel niet breed op deze opvatting ingaan. Daarom maak ik slechts enkele kanttekeningen. Hier ligt allereerst een belangrijke reden waarom de prediking van Hooker en zijn medestanders zo scherp ontdekkend kan zijn. Zij weigeren zoekende zondaars rust te laten vinden in hun tranen of een zeker besef van zonde, maar willen hen uitdrijven naar de vaste kennis van het heil in Christus. Bovendien verhindert deze opvatting hen niet om voluit het welmenend aanbod van genade te preken en zondaren zonder onderscheid te nodigen om tot Christus te komen. Anderzijds dringen zich hier wel vragen op: ‘Kan er wel sprake kan zijn van ‘voorbereidingen’ van de kant van de mens, wanneer de wedergeboorte volstrekt het werk van God is en het begin van alle geestelijke leven (DL III/IV, 3vv.)’. ‘Is het beeld dat deze predikanten schetsen van ‘de mogelijkheden van de natuurlijke mens’ – onbedoeld - niet net iets te positief?’ En: ‘worden zoekende zondaars zo niet al te zeer op zichzelf teruggeworpen?’ Maar dat laat onverlet dat we zeker in onze tijd veel kunnen leren van hun radicale prediking van zonde en genade!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen