Vrijheid van exegese
Zowel in de open brief van tientallen CGK-predikanten waarin ze hun zorgen uitten over kerkelijke eenheid, als in een interview in de GezinsGids was het te lezen: er is vrijheid van exegese. Maar wordt daar hetzelfde mee bedoeld?
Waar twee hetzelfde zeggen, is het niet altijd zo dat ze hetzelfde bedoelen. Dat is ook het geval waar het gaat om de betekenis van de vrijheid van exegese: de uitleg van Gods Woord. ”Onopgeefbaar is de vrijheid van de exegese, waar in de Christelijke Gereformeerde Kerken steeds ruimte voor is geweest”, zo schreven de predikanten recent in hun open brief.
In de GezinsGids (08/04/2021) ging prof. dr. M.J. Kater in op de vraag wat het betekent dat de HEERE spreekt door middel van de prediking. Daarin noemde hij de vrijheid van exegese als reformatorisch principe. Nog iets uitgebreider sprak ds. A. Schot uit Nunspeet daarover in hetzelfde interview: ”Er is vrijheid van exegese. Twee predikanten kunnen uit eenzelfde tekst een onderscheiden les trekken, terwijl ze beiden binnen de perken van Gods Woord blijven.” Nu zal iedereen het er wel over eens zijn dat de beste Uitlegger van de Schrift, de Auteur Zelf is: de Heilige Geest. Het is daarom niet zonder reden dat er in menig consistorie vlak voor het begin van de kerkdienst wordt gebeden of de prediking van Gods Woord naar de zin en de mening van de Heilige Geest mag zijn. Terecht! Het is van het grootste belang dat in de prediking geen menselijke stokpaardjes worden bereden of eigen opvattingen naar voren worden gebracht, maar het ”alzo spreekt de HEERE” doorklinkt.
Recht van spreken
Vrijheid van exegese kan dus nooit betekenen dat iedere theoloog de vrijheid heeft zijn eigen uitleg aan een Bijbeltekst te geven. Met andere woorden: niet iedere exegese heeft recht van spreken. Je kunt niet voor iedere uitleg een beroep doen op de vrijheid van exegese. Maar het is in de strijd tegen Rome een reformatorisch principe geworden: de kerk -bij monde van de paus- heeft niet de bevoegdheid om de uitleg van Gods Woord van bovenaf bindend voor te schrijven, want de exegese is vrij. Maar dat geldt zeker niet voor de exegeet, de uitlegger, wie het ook is! Want zo ligt de weg wel heel snel open naar bijvoorbeeld een eigen visie op het spreken van de slang in het paradijs, of de vraag of vrouwen kerkelijke ambten mogen bekleden. Nu zijn er in de kerk van alle eeuwen voor de uitleg van de Schrift gouden regels, die als we het hebben over de vrijheid van exegese wel daarbij moeten noemen. Dan kunnen we denken aan een regel als een tekst altijd te lezen in het verband van het omliggende gedeelte. Meer nog: de uitleg van een tekst mag nooit in tegenspraak zijn met andere Schriftplaatsen.
Zwaarste strijd
In zijn voorrede op het vorig jaar opnieuw uitgegeven boek ”Schijnbaar tegenstrijdige Schriftplaatsen verklaard” van Johannes Polyander gaat deze afgevaardigde naar de Dordtse Synode van 1618-1619 min of meer in op deze regel. Hij noemt het zelfs de zwaarste en moeilijkste strijd als men elkaar bestrijdt met de Heilige Schrift. Zo schrijft hij: ”Als men ons maar op een andere wijze zou willen aanvallen, bijvoorbeeld door middel van de filosofie of met één of andere menselijke lering, dan zou het nog wel gemakkelijk zijn om zulke stormen het hoofd te bieden. Gods Woord, dat wij als ons schild en borstwapen gebruiken, is immers sterker dan alle menselijke leringen en gaat die zeer verre te boven. Maar dat maakt nu juist de zwaarte van de strijd zo groot, als men het Woord onder ons teniet wil doen door middel van datzelfde Woord en dat wil bestrijden.”
Maar niet alleen moet de uitleg van Gods Woord overeenkomstig het gehele Woord zijn, het moet ook in overeenstemming zijn met onze belijdenis. En zo zijn we nooit klaar met het biddend zoeken te verstaan van de Heilige Schrift, zij het binnen een duidelijk kader. Niet in het minst in het besef dat we bij al onze vragen buigen voor de Goddelijke openbaring, met het ”alzo spreekt de HEERE.” Want juist voor de vrijheid van exegese is het van belang dat we ons onderwerpen aan de Schrift als Gods Woord.
Terecht is er de eeuwen door gewezen op de vrijheid van exegese. Maar waar die belangrijke kaders uit het oog raken, of daar zelfs geen overeenstemming meer over is, wordt de vrijheid van exegese een lege huls. Vrijheid van exegese? Ja. Over één bepaalde tekst zijn soms meer verklaringen mogelijk. Waarbij de ene predikant op goede gronden een tekst van een bepaalde kant belicht, terwijl een volgende toch voor een andere uitleg kiest. Maar de grondslagen van het belijden zelf worden daarmee niet aangetast. Maar staat dat laatste niet ter discussie als vandaag alle ruimte wordt gevraagd voor de vrijheid van exegese? Dan spreken we nog dezelfde taal, maar we bedoelen heel wat anders.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van donderdag 6 mei 2021
Bewaar het pand | 12 Pagina's
