Het hondje van de Nachtwacht

Een paar maanden geleden bezocht groep 7 van de ds. Joannes Beukelmanschool (locatie Rembrandtlaan) uit Alblasserdam het Rijksmuseum. Elke 15 leerlingen kreeg een eigen gids. Bij de Nachtwacht aangekomen mochten de kinderen tussen het hek (dat de rest van het publiek op veilige afstand hield) en het schilderij gaan zitten. Hierdoor zaten ze dicht bij het schilderij. De gids gaf een hele simpele kijkopdracht. ‘Noem iets dat je ziet op het schilderij wat nog niet door een ander kind is gezegd.’ In een paar minuten tijd kwam er van alles voorbij. Het meisje wat er eigenlijk niet tussen hoort, de jongen die er met zijn gezicht niet opstaat, het hondje, de grote verschillen tussen licht en donker, de mooie kleren, de trommel, de twee mannen die met elkaar in gesprek lijken te zijn. De gids vertelde over de rijke handelslui van de VOC die zich hadden laten schilderen. Ze hadden wel wapens, maar het waren geen echte soldaten. Dat kun je zien aan hun kleren. Hoe meer de persoon betaalde, hoe duide-lijker hij op het schilderij in beeld kwam. In tien minuten tijd kwam de Nachtwacht tot leven.

De gids

Dit gebeurde dankzij een gids die de kinderen op sleeptouw nam. Zo werkt dat ook in de klas. Als je kinderen af en toe een kunstwerk laat zien, raken ze ermee vertrouwd. Dan heb je je eerste doel al bereikt. Ze staan er veel opener voor dan volwassenen. Dat komt omdat ze minder last hebben van vooroordelen en omdat de belevingswereld van kinderen dicht bij kunstenaars staat. Ze hebben dezelfde nieuwsgierigheid naar de wereld om zich heen.

Het tweede doel is dat kinderen kunst gaan waarderen. Maar eigenlijk hoeft een leerkracht zich alleen maar bezig houden met het eerste doel: vertrouwd maken met kunst. Want of een kind iets mooi gaat vinden, heb je zelf niet in de hand. Het is juist boeiend om te zien hoe verschillend kinderen reageren. Creatieve en visueel ingestelde kinderen kunnen door zulke lessen opbloeien. Kinderen hebben veel aan jouw begeleiding: de vragen die je stelt om ze beter te laten kijken, de opdrachtjes die je ze laat doen, de achtergrondinformatie die je geeft, de werkstukken die je laat maken. Er zijn oneindig veel mogelijkheden om kinderen en kunst bij elkaar te brengen. Hopelijk helpen de tips hieronder je op weg.

Tips

Bij het Bijbelverhaal

Als je voorleest uit de kinderbijbel (of het verhaal vertelt), kun je er een gewoonte van maken om eerst de plaat te bekijken. Welke informatie kunnen kinderen uit de tekening halen zonder dat ze weten waar het verhaal over gaat? Kinderen vinden dit heel leuk en ze leren zo om beelden te ‘lezen’. Dit kan al in groep 1. Bij het verhaal over de verloren penning in de kinderbijbel Kijk en luister kun je bijvoorbeeld vragen:

‘Zie je die vrouw met de blauwe jurk?’

‘Kijkt ze blij of kijkt ze verdrietig?’

‘Zie je die vrouw nog een keer?’

‘Wat zal ze aan het doen zijn?’

‘Zie je die meneren?’

‘Hoeveel meneren zijn het?’

‘Kijken ze vriendelijk?’

Na het vertellen van het Bijbelverhaal kun je ter illustratie een kunstwerk laten zien. Rembrandt heeft veel tekeningen gemaakt over Bijbelse verhalen. Maar in de afgelopen 2000 jaar zijn er nog veel meer religieuze kunstwerken gemaakt.

Op www.statenvertaling.net staan bij de individuele Bijbelhoofdstukken veel afbeeldingen van kunstwerken. Als je er op klikt krijg je extra informatie over het kunstwerk. Er zit op de website ook een zoekfunctie. Als je bijvoorbeeld “Izebel” invult komen er twee kunstwerken tevoorschijn. Via een zoekmachine op internet kun je zoeken op de woorden “kunstwerk” en het thema van het Bijbelverhaal. Stel aan de kinderen een paar kijkvragen.

Wat zijn de overeenkomsten en de verschillen tussen het Bijbelgedeelte en het kunstwerk?

Spelletjes en doe-opdrachten

Je doel is dat kinderen beter naar een kunstwerk gaan kijken. Daarvoor kun je allerlei kijk- en doe-opdrachten geven:

Kijkopdrachten: laat elk kind iets noemen wat hij ziet. Als een kind iets noemt waarbij je iets leuks kunt vertellen, dan geef je kinderen op een spontane manier extra achtergrondinformatie. Je kunt ook zelf vragen stellen.

Tekenopdrachten: laat kinderen iets van het schilderij kiezen dat ze het mooist vinden. Dat mogen ze natekenen. Je kunt de tekeningen achteraf bij elkaar leggen (alsof het een museum is) en de kinderen laten vertellen waarom ze dat gedeelte gekozen hebben.

Spelletjes: bijvoorbeeld een variant op het spel ‘Wie is het’. Dit kun je met de hele klas doen, maar de kinderen kunnen het ook in tweetallen doen. Het kind neemt een voorwerp of persoon in gedachten. Het andere kind gaat raden wat het is. Er mogen net als bij ‘Wie is het’ alleen vragen gesteld worden die met ‘ja’ of ‘nee’ te beantwoorden zijn. Bijvoorbeeld: ‘Is het een dier?’ of ‘Is het bruin?’

Levend schilderij: als er veel personen op een schilderij staan, kun je kinderen ook een levend schilderij laten maken. De kinderen gaan precies zo staan als de figuren op het schilderij. Als je klas te groot is, kun je de klas in twee groepen verdelen. Je kunt ook een kind de leiding geven over het groepje of een kind foto’s laten maken. Zodat elk kind een rol van betekenis heeft. Deze opdracht kan je zo uitgebreid maken als je zelf wilt door historische kostuums, hoeden, vlaggen en bezems toe te voegen. Maak er foto’s van. In de bovenbouw kan je hier een workshop foto’s bewerken aan koppelen.

Kunst en beeldende vorming

De lessen beeldende vorming zijn natuurlijk bij uitstek geschikt om aandacht te besteden aan kunstwerken. Je kunt regelmatig een kunstwerk of kunstenaar als uitgangspunt voor de beeldende les nemen. Zo gaf een leerkracht uit Alblasserdam in het afgelopen jaar les over Rembrandt, Van Gogh en Jackson Pollock. Hier hoorden steeds uitgebreide beeldende opdrachten bij.

Het gaat er trouwens niet om dat kinderen de stijl van de kunstenaar letterlijk nadoen, maar dat ze gaan begrijpen waar een kunstenaar mee bezig is. Het kan dus zomaar zijn dat je bij de abstracte schilderijen van Mondriaan ervoor kiest dat de kinderen juist aan de slag gaan met kleuren mengen. Zodat ze het verschil gaan ervaren met de schilderijen die alleen maar uit zwart, wit, blauw, geel en rood zijn opgebouwd. Je kunt er dus ook voor kiezen dat ze de rechte lijnen moeten afwisselen met andere lijnen.

Leerlingenwerk als aankleding van het schoolgebouw

Een mooie manier om kunst een plek in de school te geven is door het werk van leerlingen te zien als kinder kunst. Door het in te lijsten en in de gangen op te hangen, krijgt de school een gezellige en verzorgde uitstraling. Je laat zien dat je hun werk serieus neemt.

Het kan interessant zijn om hiervoor gastdocenten te vragen. Bij de reformatorische kunstenaarsvereniging Korf zijn verschillende docenten te vinden. Zo maakt ouddocent Kees Cramer expressief werk met leerlingen. De leerlingenwerkstukken zijn gebruikt om de ds. Petrus van der Veldenschool in Nieuw-Lekkerland mee in te richten. Ook de Beukelmanschool aan de Rembrandtlaan in Alblasserdam ingericht met leerlingenwerk. In de centrale hal staat een kunstwerk van Tijs Huisman.

Lesmateriaal grote musea

Educatie is een belangrijke taak van musea. Elk museum biedt lessen aan voor scholen. Grote musea hebben vaak lesmateriaal ter voorbereiding op het museumbezoek op hun website staan. Dit materiaal is ook geschikt voor gebruik in de klas. Kijk eens op de volgende websites:

· rijksmuseum.nl/nl/lesmateriaal-en-inspiratie

· vangoghmuseum.nl/nl/bezoek-met-een-school-of-groep/onderwijs/lesmateriaal

· mauritshuis.nl/nl-nl/verdiep/mauritshuis-en-onderwijs/

· krollermuller.nl/onderwijs

· centraalmuseum.nl/nl/plan-uw-bezoek/klassen-groepen-of-families/schoolgroepen/primair-onderwijs

· gemeentemuseum.nl/nl/bezoek/scholen/basisonderwijs/aanbod

· Reformatorische kunstenaarsvereniging Korf: korfinfo.nl/

· digitalescheurkalender.com. Voor het bezichtigen van de kalenders is een wachtwoord nodig, dat je steeds via het opgegeven emailadres kunt aanvragen. De kalenders stellen kunstwerken centraal met kijkvragen en opdrachten die je in enkele minuten tijd kunt doen: ‘cultuursnacks’.

Kinderen leren wat mooi is

De auteur van dit artikel, Ineke de Jong, heeft ook een boek geschreven: ‘Een mier op je bord, kinderen leren wat kunst is.’ Dit boek is geschreven om reformatorische ouders en leerkrachten te helpen om met kunst, muziek en taal aan de slag te gaan.

Ieder kind is een kunstenaar, wordt weleens gezegd. Veel kinderen zijn inderdaad creatief. Ze houden van knutselen, zingen of van voorlezen en verhalen vertellen. Maar ouders en leerkrachten moeten kinderen wel begeleiden bij de vorming van hun creativiteit. Hoe kun je zorgen voor een sfeer waarin ruimte is voor kunst en cultuur en waarin kinderen hun creatieve talenten kunnen ontwikkelen? Dat begint eenvoudiger dan veel mensen denken. Dit boek geeft handvatten om kinderen en kunst bijeen te brengen. Met behulp van herkenbare situaties, prikkelende vragen en concrete tips kunnen ouders en leerkrachten al snel aan de slag. Daarnaast biedt het boek een stukje bezinning op de vraag hoe christenen met crea tiviteit, kunst en cultuur om kunnen gaan. Het boek leent zich goed om samen te bespreken met een opvoedgroep of als schoolteam. Hiervoor is cursusmateriaal beschikbaar dat gratis gedownload kan worden (bit.ly/34cwwFp). Tegen betaling is het ook mogelijk om persoonlijke begeleiding te krijgen in de vorm van een workshop.

Op de website inekedejong.nu is veel extra materiaal bij het boek te vinden, zoals een online workshop over kunst kijken. Of bekijk de introductievideo via bit.ly/30KLkZD

Een mier op je bord. Kinderen leren wat mooi is door Ineke de Jong – den Hartog. Uitgeverij: De Banier, Apeldoorn, 184 pagina’s, € 15,95.

Driestardocenten Winnie Verbeek en Jan Veldman schreven het boekje Verrassende kunstontmoetingen. Hierin staan per type kunstwerk (gebouwen, beeldhouwkunst, landschapskunst, abstracte kunst etc.) kijkvragen die je kunt stellen.

Dit boek is te bestellen via de webshop van Driestar Educatief. Daarnaast beheert Winnie Verbeek een netwerkgroep Kunst & Kids waarin lesideeën uitgewisseld worden.

Verder kun je bij de mediatheek van de Driestar terecht voor leskoffers over kunst.

Verrassende kunstontmoetingen met kinderen, door Winnie Verbeek, Driestar Educatief, Gouda, € 9,95. Te bestellen via de webwinkel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen