Vrijheid in crisis

Wat vrijheid is

Vrijheid is in ieder geval begeerlijk. Het is iets waar een mens meestal méér van wil en niet snel genoeg van krijgt. Op wegen waar 80 km gereden mag worden wil men 100 gaan. Heeft iemand 20 vrije dagen dan zou hij er graag 25 willen. Minder vrijheid is geen optie, meer is gewenst. Toch accepteert iedereen dat vrijheid grenzen heeft. Niemand wil dat ieder vrijheid heeft tot stelen of tot moorden. En niemand wil dat overheden vrij zijn tot willekeur.

Vrijheid bestaat daarom bij de gratie van gebondenheid.

In een goed huwelijk kunnen man en vrouw elkaar veel vrijheid geven, maar die vrijheid betekent weinig zonder trouw, liefde, en wederzijdse dienstbaarheid. Een land zonder grenzen kan geen vrij land zijn. Zo’n land zou immers zomaar haar vrijheid kunnen verliezen. Vrijheid vraagt om grenzen, en grenzen vragen om bewaking.

Vrijheid is als zuurstof. Zelden wordt het gewaardeerd wanneer er genoeg van is. Pas als je tekort ervaart besef je wat je mist. Maar vrijheid is ook als water. Teveel kan leiden tot verdrinking; te weinig tot versterving. Vrijheid is relatief. Relatieve vrijheid leidt tot tevredenheid. Wie meer vrijheid geniet dan hij genoot, of meer vrijheid heeft dan anderen, stelt die temeer op prijs. Wie minder heeft dan hij bezat, of minder heeft dan sommigen, verlangt naar meer.

Vrijheid verdraagt zich matig met gelijkheid. Het eerste artikel van de Nederlandse Grondwet - gelijke behandeling in gelijke omstandigheden - lijkt op het eerste gezicht een verworvenheid die een moderne vrije natie past. Maar een overheid die wil dat iedere burger zijn zelfverstaan moet kunnen uitleven en daarbij recht heeft op gelijke behandeling, heeft dwang nodig om dit te realiseren.

Kortom, vrijheid is complex, begerenswaardig, gebonden, kostbaar, relatief en vraagt actieve begrenzing en bewaking. Ze wordt uitgehold wanneer andere waarden, zoals gelijkheid, prevaleren.

Bedreigde vrijheid

Maar vrijheid is ook vluchtig. Dat ondervonden Nederlanders op 10 mei 1940, toen de Duitsers onverwacht het land overrompelden. Dat ondervonden Nederlanders 80 jaar later opnieuw, hoewel op een heel andere manier, toen de Coronacrisis het land in beslag nam, juist in de tijd dat 75 jaar bevrijding herdacht werd. De volksgezondheid werd bedreigd. De intensive care capaciteit was beperkt. Omdat iedere Nederlandse burger gelijke toegang moest hebben tot intensieve zorg, werden vergaande vrijheidsbeperkende maatregelen ingesteld.

Meerdere fundamentele rechten en vrijheden werden vergaand ingeperkt. Daarbij ging het niet alleen om de vrijheid van godsdienst, maar ook om het recht tot vergadering en betoging, het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en het recht op vrijheid (respectievelijk artikel 6, 9, 10, 15 van de Grondwet).

Opvallend was de houding van de kerken. Gewillig en geruisloos leverden zij ‘en masse’ voor onbepaalde tijd belangrijke delen van hun grondwettelijke rechten in. Kerkdiensten werden alleen nog online gehouden. Daardoor werd aan de Bijbelse opdracht om de ‘onderlinge samenkomsten niet na te laten’ (Hebr. 10: 25) niet meer voldaan. Bovendien konden wezenlijke delen van de eredienst, zoals de bediening van de sacramenten, niet langer functioneren.

Deze houding was te billijken voorzover ze werkelijk nodig was om de gezondheid van kwetsbaren te beschermen of de overheid te gehoorzamen, maar niet voorzover die voortvloeide uit overmatige bezorgdheid voor gezondheid of maatschappelijk onbegrip.

Die laatste motieven lijken mede een rol te hebben gespeeld. Het was immers duidelijk dat veilige vormen van samenkomst mogelijk waren mits voorzorgsmaatregelen zoals ‘social distancing’ in acht genomen werden. Het is bepaald zorgwekkend dat kerken daar zelfs niet publiek voor wilden pleiten, hoewel toch wezenlijke zaken in het geding waren.

Wat dit betekent voor de toekomst, bijvoorbeeld als zou blijken dat het coronavirus ons land gedurende meerdere jaren in golven overspoelt – zoals bij pandemieën gewoonlijk het geval is – zal de tijd leren. Nu kerken feitelijk hebben aangegeven goed te kunnen leven met internetdiensten is het niet eenvoudig om nog geloofwaardig een beroep te doen op grondwettelijke rechten, Bijbelse voorschriften of gewetensnood.

Werkelijke vrijheid

Tegelijk moet bedacht worden dat vrijheid in onze zondige sterfelijke wereld altijd betrekkelijk is. De onthutsende werkelijkheid is dat we volmaakte vrijheid bezaten in het paradijs, maar ervoor kozen om die in te wisselen voor de meedogenloze slavernij van de satan. En omdat we dood liggen in zonden en misdaden, merken we dit van nature niet eens, en willen we ook niet anders.

We zitten als ter dood veroordeelden in de gevangenis van ons zondige gevallen bestaan. Ons wacht een afschuwelijke straf, maar we genieten van ons leven in de dodencel alsof dit het beste is wat ons kan overkomen terwijl we dagelijks misdaden blijven bedrijven. We horen wekelijks dat er gratie te verkrijgen is zonder dat het ons één cent hoeft te kosten, omdat een Ander de schuld op Zich heeft willen nemen. Maar daar kunnen en willen we zelfs niet welgemeend om vragen.

Onze vrijheid is dus een schijnvrijheid. De enige werkelijke vrijheid is de vrijheid die in Christus is, als vrucht van genade. ‘Waar de Geest des Heeren is, aldaar is vrijheid.’ (2 Kor. 3: 17b). Voor bevrijden uit genade geldt de vermaning van Paulus: ‘Staat dan in de vrijheid met welke ons Christus vrijgemaakt heeft, en wordt niet wederom met het juk der dienstbaarheid bevangen.’ (Gal. 5: 1)

Deze vrijheid blijft op aarde onvolkomen. Maar dat verandert zodra de eeuwigheid wordt aangedaan. Dan geldt: ‘Onze ziel is ontkomen als een vogel uit den strik der vogelvangers; de strik is gebroken, en wij zijn ontkomen.’ (Psalm 124: 7). Dan is de vogel gevlogen en eeuwig vrij.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen