Vrijheid in de opvoeding

Als we op deze periode van thuisonderwijs terugzien, kunnen we vragen wat er nodig was. Wat waren de adviezen? Aan u werd wellicht gevraagd om zoveel mogelijk te doen alsof het school was. Dat betekende, dat uw kinderen op tijd aan hun werk moesten beginnen. Het betekende ook, dat er net als op school afspraken waren en dat de lessen elkaar opvolgden. Er zijn kinderen, die uit zichzelf al (enige) structuur hebben, maar andere kinderen moeten daarin begeleid worden.

Vanuit deze inleidende opmerkingen kunnen we vaststellen dat een gezin, een school en een klas zonder een duidelijke structuur onoverzichtelijk en verwarrend is voor onze kinderen. Opvoeden en onderwijzen kan niet zonder regels. Zowel opvoeders als kinderen hebben regels nodig.

Een Bijbelse opdracht

Vanuit onze Bijbelse opvattingen over regels en grenzen stellen doen we dat niet alleen tot maatschappelijk nut, maar is het allereerst een Goddelijke opdracht. Zowel volwassenen als kinderen hebben zich aan Gods wetten te houden. In de opvoeding luidt het: ‘Gij kinderen, zijt uw ouders gehoorzaam in alles, want dat is den Heere welbehaaglijk’ en ‘Gij vaders (en moeders), tergt uw kinderen niet, opdat zij niet moedeloos worden’ (Kol. 3: 20–21). In het Spreukenboek wordt dikwijls gewezen op het gedrag van een gehoorzaam kind tegenover een ongehoorzaam kind. Vanuit dat gezichtspunt mogen christenen opvoeden! Christenouders hebben Gods Woord als richtsnoer te gebruiken en dat betekent voor hen onder meer een leven lang leren en een leven lang afleren.

Enkele aandachtspunten

Regels bieden beperking én bieden ruimte

Door regels te stellen wordt aan kinderen ruimte geboden waarbinnen ze zich kunnen en mogen bewegen. Die begrensde ruimte is bedoeld om veiligheid en houvast te bieden. Zo laten we onze jonge kinderen voor hun eigen veiligheid in de box spelen. Onze peuter krijgt meer ruimte. Hij mag in de tuin, maar niet op straat. Voor ons schoolkind zoeken we een veilige schoolroute. Zo wordt de ruimte steeds groter en dat gebeurt op allerlei gebied. We kunnen ook denken aan de moderne media en de ruimte die we onze kinderen geven om ermee om te leren gaan.

Het kind in zijn ontwikkeling gaat op ontdekkingsreis. Dat hoort bij het kind-zijn. Op die reis heeft het ruimte nodig, maar ook grenzen waarbinnen het kind kan ontdekken.

Het helpt een kind als het al jong leert, dat er grenzen zijn. We zullen allemaal wel ervaren hebben dat onze kinderen verschillend zijn en dat het ene kind gemakkelijker grenzen accepteert dan het andere kind. We proberen elk kind naar de eigen aanleg en omstandigheden sturing te geven. Sturing is niet hetzelfde als dwingen en zonder liefde kil en strak de regels erin stampen. Als we zo regels stellen en grenzen aangeven, zet dat de relatie met ons kind onder druk. Een consequente houding van de opvoeder is zeker vereist, maar daarbij heeft het meer resultaat om met zachte dwang te sturen en met beleid aan te houden.

Regels hanteren biedt bescherming en rust

Het stellen en handhaven van regels biedt houvast en duidelijkheid. Een kind weet dan wat van hem of haar wordt verwacht en wat van zijn ouders kan worden verwacht. Het is goed als een kind ouders heeft die voorspelbaar gedrag vertonen. Wat is het onveilig als ouders soms iets toelaten en een andere keer over dezelfde situatie erg boos zijn. De ene keer is het ‘ja’ en de andere keer ‘nee’. Voorspelbaar gedrag van de ouders wekt vertrouwen en zelfvertrouwen.

Regels moeten er zijn. Vroeger sprak men over reinheid, regelmaat en rust. Daar kwam later het woord ‘ritme’ (gewoonte) bij. Deze aandachtspunten zijn ook vandaag van belang. Het biedt een basis van bescherming en geeft orde en structuur in het kinderleven. Op tijd opstaan, op tijd eten, op tijd naar bed en dat alles met de nodige gewoonten.

Regels stellen is niet gemakkelijk

Regels stellen is een onderwerp van alle tijden. Het handhaven staat daarbij centraal. Kinderen zullen de grenzen uitproberen en daarvan kunnen ouders vermoeid en geïrriteerd raken. Enkele tips:

• Probeer de regel op een positieve manier te formuleren. Bijvoorbeeld: in plaats van ‘niet rennen’ formuleer je de regel dan als: ‘we lopen rustig’.

• Op veel scholen worden de regels duidelijk zichtbaar opgehangen. Het kan helpen om dat ook thuis te doen: de regels op een blad schrijven en duidelijk zichtbaar ophangen. Soms is het wijzen naar een regel al voldoende om de grens weer even helder te hebben.

• Veroordeel niet je kind, maar het verkeerde gedrag!

• Een overtreding vereist correctie. Is dat gezegd of gedaan? Zet dan een punt. Een kind moet weer met een schone lei kunnen beginnen. Dat is ook goed voor onze houding als ouders. Elke dag biedt een nieuwe start.

• Stel niet teveel regels; geef overzichtelijke en realistische regels. Concrete, logische regels zijn gemakkelijker te onthouden. Beide ouders hanteren ook dezelfde regels.

• Stel bij oudere kinderen ook samen enkele regels op. Laat ze nadenken over hoe ze zich deze regels eigen kunnen maken.

• Tenslotte moeten we bedenken, dat een vierjarige andere regels nodig heeft dan een veertienjarige! Oudere kinderen dragen meer verantwoordelijkheid.

Regels handhaven door het gebruik van opvoedingsmiddelen

Er zijn verschillende opvoedingsmiddelen te noemen. Opvoedingsmiddelen zijn manieren die de opvoeder bewust gebruikt om een bepaald doel te bereiken. Te noemen zijn gewoontevorming, voordoen, negeren en afleiden, een gesprek voeren, straffen, belonen en het gebed.

Over elk onderdeel zou in het kader van grenzen stellen nog heel wat te schrijven zijn, maar we noemen straffen en belonen (die beide onmisbaar zijn) in het bijzonder. Als een kind zich aan de regels houdt, is het goed dat te zeggen en te laten merken. Zoek in de drukte van het gezin momenten om samen even stil te staan bij de vragen: Wat ging er goed en wat ging er niet goed? Bij het overtreden van de regels moet een correctie (straf) volgen. Hoe doe je dat? Soms helpt het om je kind even aan te kijken, apart te nemen, de regel te herhalen. Soms is een time-out het beste of kun je bepaald gedrag negeren. Soms moet straf gegeven worden. Lukt de ene aanpak niet, probeer dan een andere. Ook kan het nodig zijn om hulp te zoeken.

Handreikingen

In dit artikel is lang niet alles over het stellen van regels in de opvoeding gezegd. En wat er staat, is theorie. Daar kunnen we achterstaan, maar wat blijkt de praktijk vaak weerbarstig! Elk gezin is daarbij ook anders. Zo is het zeker niet eenvoudig als je er als ouder alleen voorstaat. Daarom is het te waarderen dat er binnen kerken en scholen opvoedgroepen zijn, waarbij ouders elkaar opzoeken en opvoedingsonderwerpen bespreken. Daarbij kan bijvoorbeeld het materiaal van ‘Schouder aan Schouder’ gebruikt worden.

Opvoeders van vandaag hebben elkaar nodig, maar bovenal is de zegen van de Heere onmisbaar. Het is nodig dat de Heere ook bij het stellen van regels onze Leidsman zal zijn.

Lees verder op pagina 17: Annelien Siemerink, orthopedagoog bij KOC Diensten over ‘Regels stellen in de praktijk’.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen