Marnix van St. Aldegonde over spel en ontspanning

Tot het negende jaar mogen kinderen zich bezighouden met het vermaak dat bij hun aard en aanleg past. Omstreeks het tiende jaar kunnen zij langzamerhand beginnen met paardrijden en zich oefenen in hardlopen en springen. Na het twaalfde jaar kunnen zij wedstrijden gaan houden in speer-, discus- en steenwerpen. Laat hen na hun zestiende jaar op jacht gaan, speer en keistenen slingeren, laat heb oefeningen doen om het zwaard en andere wapens vaardig te hanteren, op een paard springen, een bal weg te schieten; kortom, laat hen zich geleidelijk aan oefenen in alle vaardigheden die de lenigheid van lijf en leden bevorderen. Na het achttiende jaar kan het goed zijn als zij zich met elkaar meten in paardenrennen en schermen, en zich dan gaan wennen aan grotere inspanningen, aan nachtelijk waken, vasten en aan hevige koude en hitte. Om dit doel te bereiken, moet men hen niet alleen laten oefenen in moeilijke jachtpartijen, maar men moet hen ook naar het buitenland sturen. Daardoor zullen zij leren moeilijkheden te overwinnen, de levensgewoonten en steden van veel mensen leren kennen en tegelijkertijd, door veel te horen en veel te zien, over allerlei zaken zich een juist oordeel te vormen.

Het is wel noodzakelijk een serieuze, oprechte en verstandige man als reisleider mee te sturen, die zorg voor hen draagt en hen weerhoudt van nutteloze geldverspilling en slecht gezelschap. Hij moet evenwel niet als een dwingeland optreden, maar veeleer met liefde en welwillendheid. Met het respect dat hij afdwingt door zijn voorbeeldige deugd en rechtschapenheid moet hij hen tot gehoorzaamheid brengen. Tot zover dan over de oefeningen die de gezondheid en kracht van het lichaam bevorderen.

Wat de ontspannende bezigheden betreft, ook die moeten van dien aard zijn dat zij de lichaamskracht vergroten en de helderheid van geest en verstand opscherpen. Daarom zou ik behalve datgene wat ik hierboven aan de orde gesteld heb, ook willen dat zij zich oefenen in wiskundige opgaven die een praktische spits hebben, en verder in het tekenen van wereld- en landkaarten, waarbij zij leren globes, (…) en andere meetinstrumenten te vervaardigen, en hoogten, afstanden en andere ruimtelijke afmetingen na te gaan, en zich met elkaar te meten in het oplossen van meetkundige vraagstukken. Ook kunnen zij, als zij daar belangstelling voor hebben, studie maken van de namen van planten, hun werkingen en eigenschappen, en daartoe kleine tuintjes verzorgen. Zij zouden ook kunnen leren om te schilderen, steden, vestingen en forten na te tekenen en een schets van een gebouw te ontwerpen. Daarnaast kunnen zij de vormen van kruiden en bomen beschrijven, of beeldjes van vloeibaar lood, tin, goud of zilver gieten.

Kortom, ik zou het toejuichen, als een ieder, al naar gelang zijn belangstelling, iets heeft, waarin hij zowel zijn verstand als zijn lichaam kan oefenen, en niet alleen op aangename wijze de tijd kan korten, maar zich ook na zijn dagelijkse arbeid kan ontspannen.

De zwemkunst acht ik hoogst noodzakelijk. Daarom moeten de jongens, ook voor hun ontspanning, op hun dertiende of veertiende leren zwemmen. Maar gevaarlijke situaties of roekeloos gedrag moeten daarbij vermeden worden. Er moet voortdurend toezicht gehouden worden en het zwemwater moet zonder gevaarlijke draaikolken zijn.

Verder rekenen wij de muziek ontegenzeggelijk tot de beschaafde en een jonge edelman waardige kunsten. Daarmee kunnen de leerlingen rond hun achtste jaar beginnen. (…) Door de zachtheid van de docent en door hun natuurlijke aanleg, niet onder dwang en dreiging moeten zij daartoe gebracht worden. Als een liefhebberij die een hooggeborene zeer waardig, en uitermate geschikt is ter ontspanning na de arbeid, beschouw ik het als zij na hun twaalfde jaar snaarinstrumenten en met name de luit leren bespelen. Maar een dwars- of herdersfluit acht ik beneden de waardigheid van een jonge edele.

Het dansen is onlosmakelijk verbonden met nachtelijke braspartijen, en oorden van verleiding, en is, zoals Cicero zegt, de onvermijdelijke metgezel van velerlei wellusten; maar het is ook de oorzaak van veel kwaad en biedt gelegenheid tot allerlei wangedrag. Het is alleen maar een kwestie van tijd en niets anders, dat het nog verschilt van geestverblinding en razernij, zoals Alphon so, de wijze koning van Aragon, eens gezegd heeft. Daarom vind ik dat onze jonge mannen dat geheel en al moeten vermijden.

Dobbel- en kaartspelen gaan altijd vergezeld van gierigheid en inhaligheid en die zijn het die de mensen meestal op een volstrekt onbetamelijke manier brengen tot bandeloosheid en bedrog, leugen en meineed. Dat is de reden waarom zij, volgens ons, beneden de waardigheid van onze jonge mensen zijn. Als zij ter ontspanning een spelletje willen doen, laten zij dan een bal, ijzeren ringen of pionnen, ook wel schaakstukken genoemd, of andere spelen van dien aard gebruiken, die niets te maken hebben met lot of fortuin en die geen hebzucht in de hand werken. Verder kunnen zij ook, voorzover hun gezondheid dat toelaat, die lichamelijke oefeningen, waarover wij eerder hebben gesproken, als spel en ontspanning beschouwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen