Burger in een boek

Er is een filosoof die een opmerkelijke visie heeft op burgerschap, die kort omschreven kan worden als ‘rechtmatige aanwezigheid’. De loutere aanwezigheid op een bepaalde plek, maakt iemand tot burger van die plek. Ik kan niet goed overzien welke consequenties dit heeft, maar oppervlakkig beschouwd kan deze definitie niet fatsoenlijk overleven, lijkt me.

Doorgaans wordt een burger gezien als iemand die lid is – legaal – van een bepaalde gemeenschap, en waarbij het onderscheid tussen wel of geen burgerschap helder is. Deze burger heeft rechten, maar dient ook te participeren, en – sterker uitgedrukt – behoort zich betrokken te voelen.

Een beetje doormijmerend over de burger die hoe dan ook burger mag zijn dankzij zijn aanwezigheid ergens, begin ik van mening te raken dat zoiets alleen kan als je in een boek woont. Dat lukt meestal minder goed als je een heel dun boekje leest, want dan heeft het meer iets van een dagje uit. Beter werkt dit bij een stevig boek of een serie boeken.

Dit type burgerschap – wonen in een boek – is iets heel fascinerends. Je slaat het boek open, wellicht na het lezen van de achterkant, die je al of niet extra uitnodigde om je intrek in het boek te nemen. Hoofdstuk één zorgt ervoor dat je je thuis gaat voelen, en het is te hopen dat je niet meteen de ramen open wilt zetten om de kwade reuk te verdrijven. Het kiezen van een boek om in te wonen vind ik persoonlijk erg moeilijk, en het zal menig lezer wel eens overkomen dat hij zich afvraagt of hij wel rechtmatig aanwezig is in een boek. Het is mogelijk dat iemand al een heel tijdje in een boek woont en dan toch ineens om zijn oren geslagen wordt door een plotselinge breuk in het riool. De momenten dat de lezer het boek na volledige lezing voldaan sluit – de voordeur tevreden dichttrekt – zijn schaars.

Ik vraag me af of we ons actief kunnen gedragen tij dens het lezen. Natuurlijk is dit zo in vergelijking met kijken naar bewegend beeld, maar tegelijk is er sprake van een zekere weerloosheid. Ons lezen voltrekt zich lineair, we kunnen niets overslaan en feitelijk ook niet sneller gaan dan we gaan, als we tenminste niet op een vluchtige vakantie zijn in het boek.

Ons helemaal thuis voelen is mogelijk een niet te bereiken ideaal, maar degene die eventjes in deze column woont, krijgt in elk geval de gelegenheid om daar eens over na te denken. Misschien brengt dit gedachte-experiment de lezer bij het Boek der boeken, waarbij het genade is om daar dag bij dag in te wonen en dat vrijwillig en met grote huisvrede.

Enkele jaren schreef ik op deze plek driemaal per jaar. Nu doe ik wat dit betreft weer een stapje terug, om iemand anders de pen in de hand te schenken. Ook dat leek me een stukje burgerschap. Wie weet heeft iemand zich wel eens een beetje thuis gevoeld in m’n schrijfseltjes, en dat lijkt me een heel redelijke oogst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen