Terugblik

Repos Ailleurs

Op 24 april 1971 kwam een groot aantal leerkrachten bijeen die behoorden tot de rechterflank van de gereformeerde gezindte. Aan de orde was de vraag of er een nieuwe onderwijsvereniging moest worden opgericht. Velen bleken zich in de bestaande verenigingen niet thuis te voelen of waren niet ‘georganiseerd’, omdat ze niet konden instemmen met de grondslag en de activiteiten die daar plaatsvonden. Op 19 juni 1971 vond de oprichtingsvergadering plaats en in november 1971 verscheen het eerste Mededelingenblad van de KLS. In december 1972 werd in een stevige blauw gekleurde omslag ‘het vierde nummer van de eerste jaargang van Criterium’ afgesloten als een volwaardige periodiek van de KLS. Op de omslag prijkt sindsdien ook het zegel van Philips van Marnix van St. Aldegonde met zijns levensdevies: “Repos Ailleurs”, de rust is elders, te weten de rust die in het hiernamaals overblijft voor al Gods volk.

Wat is gereformeerd?

In 1957 had dr. C. Steenblok al de oproep gedaan tot de oprichting van een eigen scholenbond, onder meer onder verwijzing naar de ontwikkelingen die zich ook voordeden op het gebied van onderwijs: ‘De geest der wereld zet zijn stempel, al heel duidelijk zichtbaar, op het onderwijs aan de jeugd op de scholen. De ware en zuivere onvervalste leer, die is naar de godzaligheid, wordt al meer verbannen en vervangen door allerlei nieuwigheden, de enkele goede scholen, die er nog zijn, niet te na gesproken.’ In 1975 kreeg de oprichting van de beoogde scholenbond (VBSO) eveneens zijn beslag. In zijn eerste lezing voor de KLS gaf de heer L.M.P. Scholten inzicht in de ontwikkeling van de gereformeerde grondslag, met name in het perspectief van de Reformatie en de Nadere Reformatie.

De kernvraag luidde of er binnen de gereformeerde gezindte bij alle kerkelijke verbrokenheid toch een zwaarder wegende geestelijke verbondenheid kan zijn. Is die geestelijke verbondenheid er nog? En waarin bestaat dan die gemeenschappelijke signatuur? Biedt de gemeenschappelijke band aan de Drie Formulieren van Enigheid een bruikbare basis? Dhr. Scholten haalde de oude zegswijze aan: ‘ecclesia reformatie quia reformanda’. De kerk is gereformeerd, omdat zij gereformeerd moet worden. Alleen als we deze regel in het oog houden, is de vraag te beantwoorden: “Wat is gereformeerd?”

Afsluitend wees Scholten de betrokkenen bij het onder- wijs op hun zware taak om samen met ouders en kerk onze kinderen op te voeden in die oude waarheid, terwijl de wereld steeds meer opdringt. Niet wij, maar het modernisme van onze tijd staat in een armzalig isolement. Een stoet van heiligen gaat ons voor. Ken uw belijdenis en bestudeer de schriften der vaderen. Weliswaar leven wij in een andere tijd, maar de levensvragen van nù zijn dezelfde als van toen. De gereformeerde belijdenis is allerminst dood, maar brengt, waar en wanneer God dat wil door de Heilige Geest tot nieuw leven. En dat zal Hij doen tot de jongste dag.

Met deze lezing zette dhr. Scholten een thema neer dat in de daaropvolgende jaargangen doorklonk. Zo werd in de tweede jaargang ook stilgestaan bij de onderscheiden bronnen van de gereformeerde grondslag. Een oproep werd gedaan om de leerstof vanuit de gereformeerde grondslag en de gereformeerde beginselen te doordenken om tot een verantwoorde aanbieding en methodiek te komen. Ook in latere jaargangen werd het begrip ‘reformatorisch’ onder de aandacht gebracht, soms toegespitst op een methode, soms meer op het leerstellige; een andere keer op het meer ethische gebied.

Bijbels mensbeeld

Indrukwekkend was de lezing van de heer L.M.P Scholten over het belangwekkende onderwerp: ‘Buiten de (‘zichtbare’) kerk geen zaligheid’. De volledige publicatie van dit referaat vond plaats in een extra uitgave in de negende jaargang.

In februari 1980 werd met veel waardering melding gemaakt van de komst van ‘Er is geschied’, de geschiedenis-methode met een geheel eigen identiteit. (9-4). De kerkgeschiedenis geïntegreerd in het geschiedenisonderwijs onder een titel die op zichzelf al een proclamatie is.

Als het over de identiteit in relatie tot de gereformeerde grondslag gaat, moet de orde des heils centraal staan, willen wij niet afwijken. Van belang was dan ook de lezing die ds. F. Mallan hierover hield op 12 april 1980. In Criterium werd een nagenoeg woordelijke weergave gepubliceerd in jaargang 9 nummer 6. Van hoeveel belang dit is, blijkt uit de ideologie van onze eeuw die ons al te gemakkelijk meevoert, met allerlei wind van leer die niet wortelt in de gereformeerde grondslag.(10-1). Het was dan ook goed om opgescherpt te worden door het referaat van de heer Scholten, getiteld: ‘Gelijk aderen op de rug van een hand.’ (10-3). Nadrukkelijk vroeg hij aandacht voor het Bijbels mensbeeld in verband met de opvoeding. Ook dit artikel heeft in latere jaargangen als een echo doorgeklonken.

Richtinggevend

Ongetwijfeld heeft de heer Scholten met zijn lezingen de basis gelegd en de weg willen wijzen om door het onderwijsveld een goed heenkomen te vinden. Hij bepleitte de noodzaak om zich onder het authentiek gereformeerde belijden te verenigen. Niet om te kiezen voor het isolement, wèl om zo nodig het isolement te accepteren. In verschillende bijdragen werd het onderscheid naar voren gebracht tussen de reformatorische richting die zich vooral met de eerste periode van de Nadere Reformatie verbonden weet. De klassiek-gereformeerde richting acht de doorgaande ontwikkeling in de tweede periode van de Nadere Reformatie van niet minder belang. Vandaar dat de redactie ervoor koos om ook referaten van ds Kersten te publiceren die hij gehouden heeft in het jaar 1937. Het gaat te ver om een volledige opsomming te geven van de waardevolle artikelen die uit de pen van dhr. Scholten vloeiden en de richtinggevende bijdragen die door andere scribenten zijn geleverd. Op de website van bureau Acta vindt u een uitgebreide versie van dit artikel en verdere verdieping.

HERINNERINGEN VAN

B.J. van Vreeswijk

Mijn Criteriumperiode was de 90-er jaren (jaargang 10 t/m 19) waarin veel geëxperimenteerd werd met onderwijsvormen en -typen. Van opvoeden naar grootbrengen. We volgden experimenten zoals een bezoek

aan de middenschool in Drachten. En vanzelfsprekend was er ook weerstand tegen opgelegde vormen en inhoudelijke ideeën uit Den Haag. In dat kader paste het interview met minister Deetman (jaargang 14 nummer 1). De term ‘Nieuwe Uitleg’ had een dubbele betekenis. De grote opgave was steeds: hoe krijgen we op tijd de kopij bij de drukker. Naast het gegeven dat ik ook in het bestuur van de KLS zat, deed mijn vrouw de administratie en in die tijd dus ook de verzending van Criterium. Het refrein: (zeer grote) postzakken ophalen bij het postkantoor, enveloppen halen door een handpers die via kaartjes een adres opdrukte, Criterium in de enveloppen, postcodegroepen bundelen en van touwtjes met label voorzien, lijsten per postzak maken en de zakken terug sjouwen naar het postkantoor. Toen kwam de eerste computer: een Tulip gekocht bij Drost in Rhenen. Met een etikettenprinter kon die in drie uur tijd (!) sorteren op postcode en printen. Wat je jaren bijblijft, is de rij namen van wanbetalers, de zwartlezers. Als je vele jaren later een overlijdensadvertentie las met de bekende combinatie: naam en adres, dan kwam de herinnering weer boven…

HERINNERINGEN VAN

W. van den Dikkenberg

Het is in 1978 als ’s avonds laat mijn Hoofd der School, Leunis van Klinken, in Veenendaal aanbelt en vraagt: ‘Wim, wil je in de redactie van Criterium komen?’ Ik verbaas me: Kan ik dit wel? Maar hij vervolgt: ‘Je mag geen ‘nee’ zeggen!’ Ik besef niet hoeveel werk ik mij daarmee op de hals haal, jarenlang; eerst als redacteur, daarna als eindredacteur. Tot 2001, als ik vanwege gezondheidsproblemen ermee stop. De onderwijskundige en bezinnende artikelen en de interviews zijn voor mij het meest interessant; niet de politiek getinte interviews die ik graag aan anderen overlaat, maar die met kerkelijke ambtsdragers. Het eerste is met ds. Dorsman tijdens de polio-epidemie van de zeventiger jaren. Nog steeds ben ik blij met de vraag van Leunis aan deze dominee: Mogen we uw bibliotheek zien? Meterslange en torenhoge boekenrekken: van o.a. boeken in de Assyrische taal (spijkerschrift), veel exegetische werken rond het Oude Testament van oudvaders, enkele meters Groen van Prinsterer tot dikke perkamenten folianten van Voetius. We krijgen van hem een foto van de promotie van dr. C. Steenblok. Ook het boek dat hij als blijk van waardering kreeg voor zijn hulp als paranimf, laat hij zien. Mijn laatste interview is met ds. H. Molendijk te Oosterland, in 2001. Wat geeft hij daarin separerend onderwijs in de kennis van Christus, ja, van een Drie-enig God! Hij vraagt me hem nog eens te bezoeken. ‘Och dominee, u bent al zo druk, en u bent oudgereformeerd en ik al zo lang niet meer.’ Hij pakt papier en pen: ‘Dit is mijn telefoonnummer!’ Nadien mag ik hem nog vele malen bezoeken. Deze zijn in de jaren daarna, met zijn begrafenis, voor mij onvergetelijk geworden.

HERINNERINGEN VAN

L.D. van Klinken

Criterium is de opvolger van het ‘Mededelingenblad’ van de KLS. Dit eenvoudige blad, waarvan het eerste nummer alleen de statuten en het huishoudelijk reglement van de pas opgerichte vereniging bevatte, verscheen tweemaal. Daarna werd op voorstel van de voorzitter, de heer J. van Beek, de nieuwe naam ‘Criterium’. In het begin was de uitgave en verzending van Criterium een vrij arbeidsintensieve bezigheid. De tekst werd op een typemachine getypt. Correctie van typefouten vond plaats met Type-ex. De titel van het artikel werd er als laatste met plakletters boven gezet. Daarna ging het drukklaar naar drukkerij Van der Perk in Nieuw-Lekkerland.

Ondertussen werden de enveloppes, waarin het nieuwe nummer verzonden werd, met de hand geadresseerd. Dat kostte als snel een avond schrijfwerk. Bovendien moesten de adresmutaties verwerkt worden. Later adresseerden we met behulp van een soort ponskaartjes. We vonden het een enorme vooruitgang.

Daarna werd de stapel enveloppes op het postkantoor in Veenendaal gebracht. Een goedwillende postbeambte wees op de mogelijkheid om partijpost te verzenden onder ‘port betaald’. Wanneer bovendien de partij gesorteerd naar regio werd aangeboden, waren de verzendkosten nog lager. Zo werd mijn huiskamer bij het verschijnen van een nieuw nummer van Criterium een compleet postsorteercentrum.

Een uitgebreide versie en verdieping van dit artikel kunt u vinden op de website van bureau Acta. www.bureau-acta.nl

HERINNERINGEN VAN

Bart Jan Spruyt

Halverwege de jaren tachtig was ik een tijdje redacteur van Criterium. We vergaderden in de aula van de Graaf Jan in Gouda. Ome Huib schonk koffie, en de sfeer was genoeglijk.

Ik drong er nogal op aan dat Criterium artikelen moest bevatten die studenten en leraren zouden vormen en toerusten. Ik schreef daarom zelf enkele bijdragen over apologetiek. Ik herinner me ook artikelen over 150 jaar Afscheiding, calvinistisch verzetsrecht, en de 450 ^e sterfdag van Erasmus. Ook schreef ik strenge recensies. Als ik op die artikelen terugkijk, geneer ik me wel. Ze zijn lang, heel lang, een beetje moeilijk, en buigen diep door onder de zware last van een pronkerig notenapparaat. Als ik een enkele recensie herlees, voel ik mij warm worden. Wat een ambitie, zo ongepast, ontijdig en op een verkeerde plaats geëtaleerd!

Ik wilde een lange, en lovende, recensie schrijven over een boek (het eerste boek) van ds. P. de Vries. Dat vonden mijn mederedacteuren niet zo’n goed idee, omdat ik daarmee de indruk wekte dat ‘we’ iets konden leren van een hervormde dominee. Dat was blijkbaar per definitie niet het geval. Mijn enthousiasme is toen wat bekoeld. Maar ik ben abonnee. Oude liefde roest immers niet.

HERINNERINGEN VAN

N. Verdouw

Criterium, om te delen

Vermenigvuldigen en delen. Eerlijk zullen we alles delen. Bekende uitdrukkingen. Maar ‘delen’ in de betekenis van ‘elkaar deelgenoot maken’? Dat woord werd 50 jaar geleden – volgens mij - niet of nauwelijks gebruikt. En toch is het om dié reden dat ik toen in Criterium begon aan enkele artikelen met de titel: ‘Biologie nu’. Twee ervaringen kwamen daarbij samen. Ik had juist op de PA een eindscriptie geschreven over ‘Schepping en evolutie’. Het onderwerp boeide mij heel erg. De grote invloed van de evolutietheorie op het denken beangstigde mij. Die vloedgolf zag ik dichterbij komen. Ik wilde dat delen met iedereen. Ja, inderdaad ook om te waarschuwen. De tweede aanleiding was een heel andere. Ik heb veel belangstelling voor de natuur. Intens kan ik genieten in en van Gods schepping. Dat wil je… délen ja. Met de kinderen in je klas. Met collega’s en anderen. Criterium was (en is) daar een ideaal middel voor. Je kunt daardoor anderen enthousiast maken. Als kinderen op jonge leeftijd een klik met de natuur krijgen, gaan ze hun hele leven daar voorzichtig mee om. En… over een zinvolle vrijetijdsbesteding gesproken. Je merkt het, ik ben weer volop aan het delen. Bedankt, Criterium!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen