De Bijbel: een belastinggids?

De Bijbel is beslist geen belastingalmanak. Maar als het over principes van belasting heffen en betalen gaat, geeft de Bijbel goede richtlijnen die ook vandaag van toepassing zijn. De Bijbelse hoofdnorm bij het heffen van belastingen is dat de overheid moet letten op een rechtvaardige verdeling van de lasten. Een overheid handelt onrechtvaardig als zij te hoge belastingen eist van haar burgers, zodat zij daardoor in armoede vervallen. Inhalige koningen worden door de profeten terechtgewezen (onder andere na te lezen in: Jer. 22:13-17; Amos 5:11; Micha 3:1-4). Vanuit de hoofdnorm van rechtvaardigheid vloeien drie beginselen voort: algemeenheid, draagkracht en herverdeling. Die drie beginselen licht ik kort toe.

Algemeenheid of gelijkheid

Het principe van algemeenheid of gelijkheid komen we tegen bij de hoofdelijke heffing van een halve sikkel voor de tempelbelasting. Iedere persoon vanaf twintig jaar moest aan deze heffing voldoen. Veelzeggend is dat het voor de joden geen straf, maar een eer was om deze te betalen! Het principe van algemeenheid sluit willekeur bij het belastingheffen uit. Privileges voor machtigen en rijken gaan in tegen de Bijbelse lijn.

Draagkrachtbeginsel

Dit betekent dat de overheid moet streven naar gelijkheid van belastingdruk. De omvang van de vrije bestedingsmogelijkheden die iemand (of een gezin) heeft, is daarbij leidend. Zo wordt vermeden dat de lasten grotendeels op het armste deel van de bevolking drukken. Dit komt tot uitdrukking in de ‘oervorm’ van belastingheffing: de tienden (Lev. 27:30-33). Een andere toepassing zien we in Leviticus 27:2-8: de hoogte van de schatting varieert naar de mate van de productieve capaciteit van een persoon in de agrarische samenleving van destijds. Het hoogste tarief is voor volwassen mannen tussen 20 en 60 jaar. Voor ouderen en kinderen gelden veel lagere tarieven.

Het draagkrachtbeginsel beoogt dat het deel van het inkomen dat iemand nodig heeft voor de bekostiging van zijn levensonderhoud, niet wordt belast. Zo schrijft de apostel Paulus in zijn Korinthebrief dat een soldaat niet zijn eigen soldij betaalt, dat een wijngaardenier ook eet van zijn wijnstok en dat een herder zich voedt met de melk van de kudde (1 Kor. 9:7). Het verzet van de SGP tegen de overmatig zware belastingdruk die eenverdienersgezinnen al jarenlang treft, heeft goede Bijbelse gronden!

Herverdeling

Onder het herverdelingsbeginsel vallen maatregelen die beogen kwetsbare mensen te ontzien. Op verschillende manieren komen we die in de Bijbel tegen. Zo mochten de hoeken van de akkers niet afgemaaid, de olijfbomen niet geheel leeggeschud en de wijnranken niet nagelezen worden op druiven die waren blijven hangen. Die waren voor de wezen, weduwen en vreemdelingen (Lev. 19:9-10; 23:22; Deut. 24:17-22). Ook het sabbatsjaar en jubeljaar uit Leviticus 25 hebben een herverdelende werking, vooral door de verevening van schulden. En koning Menahem bracht een te betalen schatting op door een bijzondere belasting van 50 sikkels zilver op te leggen aan de 60.000 rijkste inwoners van het land (2 Kon. 15:19-20). Kortom, naarmate de rijkdom de draagkracht overtreft, dient iemand meer af te dragen aan de gemeenschap (via belastingen) en heeft iemand een zwaardere morele plicht behoeftige medemensen te steunen (via giften). Ook Calvijn trok deze conclusie (vergelijk hiervoor teksten als: 1 Tim. 6:17-19 en Jak. 5:1-6).

Conclusie

Wat is nu de actuele betekenis van voorgaande beginselen? Wie heeft het er nog over? Precies, daar wringt de schoen!

Want het belastingstelsel is zo ingewikkeld gemaakt dat het een onsamenhangend geheel is geworden, waarbij voordeeltjes gegund worden aan multinationals, aan tweeverdieners, aan woningbezitters, aan ondernemers, aan kopers van dure elektrische auto’s, aan gebruikers van de kinderopvang, enzovoorts.

Het effect van dit woud aan regelingen is dat de draagkrachtidee achter de horizon verdwijnt. Ook wordt afbreuk gedaan aan de grondnorm van rechtvaardigheid. Uiteindelijk is dat is funest voor de belastingmoraal.

Toch is de gedachte om ‘zo zunig mogelijk te zijn’ bij het betalen van belastingen risicovol, want dan stellen we al gauw het eigenbelang centraal en letten we te weinig op het belang van anderen. Ieder mens heeft de hem toevertrouwde aardse goederen slechts in bruikleen. De gedachte “ik betaal zo weinig mogelijk belasting, want het is mijn geld” is daarom apert on-Bijbels. De apostelen Paulus en Petrus roepen christenen op om de verschuldigde belastingen getrouw te betalen. Waarom? Omdat de overheid de volmacht van God ontvangt om recht, orde en vrede in de samenleving te stichten. Mocht de overheid belastinggeld besteden aan kwade of slechte zaken, dan is dat geen geldig motief om minder of geen belasting te betalen. Daarvoor ligt de verantwoordelijkheid bij de overheid en zullen bestuurders eens voor God rekenschap moeten geven.

Een goed belastingstelsel sluit nauw aan bij de basisnorm van rechtvaardigheid en kenmerkt zich door eenvoud en helderheid. Voor belastingbetalers is het dan duidelijk op welke principes en grondgedachte het stelsel is gebaseerd. Een overzichtelijke tariefstructuur draagt eraan bij dat ieder een eerlijk aandeel van de totale belastingen wil betalen. U merkt het: de Bijbel is een goede belastinggids. Een wegwijzer, zodat de naald van onze morele kompas de juiste richting wijst.

Meer lezen?

Wilt u meer lezen over wat het Wetenschappelijk Instituut over rechtvaardige belasting te zeggen heeft? Schaf dan voor een lage prijs de volgende uitgave aan:

Overbelaste gezinnen: Pleidooi voor een rechtvaardiger inkomstenbelasting

Te verkrijgen in de SGP-webwinkel

webshop.sgp.nl/producten of

telefonisch via 010 - 7200 785.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen