70 jaar Israël

Dat spanningsveld is nauw verweven met de wereldpolitiek. Voor wie de krant opslaat of naar de nieuwsberichten luistert, die bekruipt de gedachte dat Israël naast de VS, China en Rusland tot de belangrijkste staten ter wereld behoort. En dat terwijl de Joodse staat onder de 194 onafhankelijke landen die deze aarde telt qua geografische grootte op plaats 152 staat en qua bevolking plaats 97 inneemt.

Michael Brenner, hoogleraar voor Joodse geschiedenis en cultuur in München, geeft op Israël als wereldblikvanger een snedig commentaar: “Zou Israël 70 jaar geleden niet zijn gesticht, dan hadden veel kranten en televisiezenders vandaag aanzienlijke leemtes te vullen en de staatsraison van Duitsland zou een verplichting minder hebben. In andere delen van de wereld zou een enorme hoeveelheid stof worden bespaard die regelmatig voor het verbranden van bepaalde vlaggen met de Davidsster wordt gebruikt. En de VN zouden zich een groot deel van hun resoluties kunnen besparen.”

ISRAËL, EEN ‘KLEIN GROOT LAND’

Israël, wel treffend getypeerd als ‘klein groot land’, weet de wereldogen altijd op zich gericht. Scherp onderscheiden zich daarbij ook de externe percepties. Voor een deel van de wereld is Israël een modelstaat, voor een ander deel een pariastaat.

Enerzijds heet Israël een unieke democratie in een regio van autoritaire regimes, een westelijke voorpost in het Midden-Oosten, anderzijds klinkt vernie-tigende kritiek die niet terugdeinst voor veroordelingen als ‘terreurstaat’. Niet voor niets richt de internationale definitie van antisemitisme (red.: zie pagina 21) het vizier op deze agressieve uitingen aan Israëls adres.

Wat een schril contrast met de doelstelling van de zionisten, de grondleggers van de staat Israël op het eind van de 19 ^e eeuw. Zij wensten juist de Joodse geschiedenis te ‘normaliseren’. Wanneer de Joden een staat ‘zoals alle andere naties’ zouden krijgen, dan zou het antisemitisme verdwijnen, profeteerden destijds Theodor Herzl en diens opvolgers.

NORMAAL ZIJN, NET ALS ALBANIË

Over een van hen, Chaim Weizmann die later ook Israëls eerste staatspresident zou worden, bestaat een sprekende anekdote. Tijdens een party in de jaren dertig van de vorige eeuw sprak een Britse lady en bewonderaar van de prominente zionist, Weizmann direct aan: “Dr. Weizmann, ik begrijp u niet. U behoort tot het beschaafdste, knapste en kosmopolitischte volk. En u wilt dat alles opgeven om te worden zoals – Albanië?” Weizmann peinsde een tijdje over deze vraag. Toen klaarde opeens zijn gezicht op en enthousiast riep hij uit: “Ja! Albanië! Albanië!”

Hoe valt Weizmanns geestdrift voor Albanië historisch te duiden? Als de evidente poging om niet ‘de eeuwig andere’ te zijn. Het zionisme, waarvan Chaim Weizmann een voorman was, bood een antwoord op wat eind 19 ^e eeuw op ieders lippen lag: ‘het Joodse vraagstuk’. Dat antwoord bevatte het streven de Joden tot een heel normaal volk met een heel normale staat te maken. En voor een heel normale staat figureerde toentertijd precies het kleine Albanië dat in 1912 onafhankelijkheid verkreeg. Vandaar Weizmanns uitroep: “Albanië! Albanië!”

Natuurlijk was de wens van Weizmann denkbeeldig, tekent prof. Brenner aan. Uit een Joodse staat een ‘Albanië’ te creëren dat de rest van de wereld weinig interesseert, miskent de bijzondere rol die de Joden tweeduizend jaar lang in de voorstelling van andere volken en religies hebben gespeeld.

Bovenal hield het begrijpelijke verlangen van Weizmann totaal geen rekening met het onomstotelijke gegeven dat Israël niet alleen voor Joden, maar eveneens voor christenen en moslims ‘heilig land’ beslaat. Voeg daar het onvergelijkbare feit aan toe dat een volk na twee millennia in de verstrooiing (diaspora) weer op historische grond zijn eigen staat sticht. En dat slechts enkele jaren na een historisch ongekende genocide op de Joodse natie…

De optelsom van deze factoren geeft Israëls bijzondere positie als soevereine staat op het wereldtoneel aan, vanaf de Onafhankelijkheidsverklaring, zeventig jaar geleden.

VAN ‘HET JOODSE VRAAGSTUK’ NAAR ‘HET ISRAËLVRAAGSTUK’

Israël, allesbehalve een normale staat dus vanuit de optiek van de wereldgemeenschap. Dat geldt in feite ook aan Joodse zijde. Theodor Herzl, onvermoeibaar inspirator van de zionistische beweging, droomde al van een modelstaat die conform het profetische visioen een ‘licht onder de volken’ zou zijn. En David Ben Gurion, Israëls eerste premier, herhaalde dit ideaalbeeld van Israël bij talrijke gelegenheden. De Joodse staat moest als voorbeeld dienen voor de gehele mensheid.

Deze leidraad in Israëls staatkundige existentie – wereldwijd voorbeeld - reikt tot op vandaag. Ter linker- en rechterzijde in de politiek is deze continuïteit traceerbaar. Het linkse kamp spreekt van “de verplichting hogere eisen aan onszelf dan aan anderen te stellen” en dat niet vanwege de notie van ‘het uitverkoren volk’ te zijn. Uit het rechtse Likudkamp beklemtoont premier Netanyahu: “Ons vermogen om als collectief ons eigen lot te bepalen, laat ons onze eigen toekomst bepalen, niet meer als een volk dat door anderen wordt geregeerd, overwonnen en vervolgd, maar als een trots volk met een schitterend land, dat er altijd naar streeft een ‘licht onder de volken’ te zijn.”

In zekere zin neemt de staat Israël daarmee op collectief niveau zeven decennia na zijn stichting dezelfde rol van de ‘ander’ over die de Joden eeuwenlang als individuen hebben gespeeld en waaraan de zionisten eigenlijk wilden ontkomen. En zo is de ‘Judenfrage’ (het Joodse vraagstuk) van de 19 ^e eeuw in de 20 ^e en 21 ^e eeuw door de ‘Israelfrage’ (het Israëlvraagstuk) vervangen, concludeert Michael Brenner. ‘Israël’ en ‘antizionisme’ hebben de begrippen ‘Jood’ en ‘antisemitisme’ als culturele code afgelost.

TOEKOMSTVERWACHTING

Een Israëlvraagstuk in onze dagen? Jazeker! Zie de aaneenrijging van brute haatincidenten in Europa en elders ter wereld jegens Joden en Joodse instellingen vanwege het naakte bestaan van een Joodse staat.

Dat brengt mij bij de diepe observatie van de Duitse literatuurwetenschapper Hans Mayer in zijn boek ‘Aussenseiter’ (Buitenstaander) over de stichting van de staat Israël. Mayer schrijft: “Uit de tot dusverre Joodse buitenstaander te midden van een niet-Joodse bevolking kwam een Joodse buitenstaanderstaat te midden van een niet-Joodse statengemeenschap.”

Dat stemt puur menselijk gezien somber over de toekomst van de Joodse staat. Echter, ver voor de stichting van Israël merkte Isaäc da Costa Gods trouwe bescherming van Zijn volk op: “Een Jood is een antiquiteit van vierduizend jaren. Een wonder. En zij, die niet aan wonderen gelooven, ontmoeten vaak dagelijks een Jood!” Vanuit dit gelovig perspectief vormt de zeventigjarige Joodse staat een miljoenenvoudig Godswonder!

Van harte val ik derhalve de oudtestamenticus prof. dr. M.J. Paul bij: “Israël als geestelijke werkelijkheid is verbonden met een concreet land. Er is continuïteit vanaf het volk van Abraham toen tot de staat Israël nu. En dat heeft alles te maken met onze toekomstverwachting!”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen