SGP en Israël: een ommekeer

Eén van de speerpunten van de SGP anno 2018 luidt: vóór Israël. Ook dat spreekt niet vanzelf als we de houding van de SGP jegens het Joodse volk in het verleden nader in ogenschouw nemen.

Want net als veel christenen, waren de meeste SGP’ers aanhangers van de zogenoemde vervangingsleer. Volgens deze opvatting was de christelijke kerk in de plaats van Israël gekomen. Daarom voelde SGP-voorman ds. Kersten in december 1938 (dus ná de Kristallnacht van 9 op 10 november in dat jaar) niet voor het wijd openstellen van de grenzen voor Joodse vluchtelingen. Al veroordeelde hij de anti-Joodse maatregelen in Duitsland en wees hij het politieke antisemitisme af, de gangbare theologische visie bepaalde in sterke mate het SGP-standpunt. “En toch, Mijnheer de Voorzitter, de volharding in den weg, waarin de Joden den beloofden Messias verwerpen, maakt het menigmaal zoo, dat de volken, waarbij zij schuiling gevonden hebben, hen uitwerpen.”

Bezwaar tegen Jodenkamp

Toen de regering in het voorjaar van 1939 plannen maakte om een groot opvangkamp op het Elspeterveld te lokaliseren, kwamen er protesten, onder meer van de VVV en de ANWB omdat het toerisme naar de Veluwe teveel zou teruglopen. De lokale SGP uitte bezwaren vanwege verstoring van de zondagsrust. En De Banier kopte: ‘Van Uddel tot Elspeet een groot Jodenkamp. Blijft er voor ons óók nog wat heide over?’ De SGP-fractie stemde tegen het voorstel van het Ermelose college van B en W om wel mee te werken aan de vestiging van een opvangkamp. De gemeenteraad werd echter overruled door niemand minder dan koningin Wilhelmina. Zij vond de gekozen locatie op te korte afstand van haar zomerverblijf Paleis Het Loo in Apeldoorn. Het opvangkamp werd vervolgens 100 kilometer naar het noorden gevestigd, nabij het Drentse Westerbork.

Schuldbelijdenis

Overigens was de opstelling van de SGP in die dagen niet uitzonderlijk. In brede protestantse en katholieke kring, maar ook daarbuiten, was toen sprake van een anti-Joodse houding. Ook maakte men zich schuldig aan negatieve beeldvorming, door Joden als onbetrouwbare burgers en als handlangers van het communisme, socialisme en liberalisme te stigmati-seren. Van alle landen verloor Nederland tijdens de oorlogsjaren het hoogste percentage van zijn Joodse landgenoten. Dat is zondermeer een betreurenswaardige zwarte bladzijde uit onze nationale geschiedenis. Een ootmoedige schuldbelijdenis is op haar plaats.

1948

In mei 1948 werd de staat Israël gesticht. Het politieke momentum werd door David Ben Gurion en de zijnen benut. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties steunde het verdelingsplan.

Bijzonder! Want ruim een half jaar later was dit door de Koude Oorlog tussen West en Oost hoogstwaarschijnlijk niet meer mogelijk geweest.

Sympathie

In de onafhankelijkheidsoorlog van 1948-49 wist Israël stand te houden tegenover een Arabische overmacht. Zo ook in de oorlogen van 1956, 1967 en 1973. Dat zette aan het denken. Predikanten als ds. G.A. Zijderveld en ds. R. Boogaard noemden de overwinningen van Israël een wonder Gods dat vergeleken kon worden met de bevrijding eertijds uit Egypte. Gaandeweg kregen steeds meer SGP’ers sympathie voor Israël en het Joodse volk. De vervangingsleer kwam onder kritiek te staan, vooral doordat studie werd gemaakt van opvattingen uit de tijd van de Nadere Reformatie. De gangbare gedachte dat God de Joden had verworpen, werd ingewisseld voor een hoopvol toekomstperspectief, zoals Wilhelmus à Brakel (1635-1711) dat al in zijn Redelijke Godsdienst schetste. In deze stroming werd, mede door de focus op het Oude Testament, een nauwe verbondenheid ervaren met ‘het oude bondsvolk’, de ‘beminden om der vaderen wil.’

1968

In de Kamerbijdragen en partijredes van ds. Zandt (partijvoorzitter van 1946-1961) is echter niets te merken van een veranderde houding. Over Israël deed Zandt er het zwijgen toe, zelfs in zijn partijrede van 1957 waarin hij de Suezcrisis memoreerde. Pas in 1968 wordt een wijziging merkbaar als ds. Abma in zijn partijrede de Zesdaagse Oorlog van 1967 noemt en daarbij de Schotse puritein Samuel Rutherford (1600-1661) citeert, die het Joodse volk een geliefde zuster van de christelijke kerk noemde. In de partijrede van 1974 gaat Abma uitgebreid in op de spannende situatie in het Midden- Oosten, hekelt de draai van het kabinet in zijn houding jegens Israël tijdens de Yom Kippuroorlog in het najaar van 1973. Het kabinet liet zich chanteren door de olieboycot die Arabische landen aan Nederland oplegden als sanctie voor zijn steun aan Israël. Ook wees Abma expliciet op de altijddurende verbondstrouw van God aan het volk Israël.

Beginselprogramma

Deze wending mondt in het jaar 2000 uit in de opname van artikel 29b in het beginselprogramma, waarin de SGP het belang van goede diplomatieke betrekkingen met de staat Israël en veilige en erkende grenzen bepleit. In 2012 verdedigde de SGP-fractie in de Tweede Kamer de godsdienstvrijheid van de Joodse gemeenschap in Nederland, door tegen het door de PvdD bepleite verbod op de onverdoofde rituele slacht te stemmen. Daarmee sloeg de SGP-fractie een heel andere toon aan dan 75 jaar eerder. Met haar pro-Israëlopstelling bekritiseert de SGP andere partijen die de staat Israël een bezetter noemen en uitsluitend verantwoordelijk stellen voor het leed dat de Palestijnen wordt aangedaan.

Ommekeer ten goede

De wending van de SGP kunnen we een ommekeer ten goede noemen. Niet om ons in morele zin te verheffen boven SGP’ers die vroeger leefden en andere standpunten innamen. De Bijbel laat ons immers zien dat ieder mens geneigd is zich tegen de profeten van God en tegen Christus te keren. Laten we deze les uit Schrift en historie ter harte nemen. 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen