De prijs van vrijheid 75 jaar vrij: wat we deden en wat we ermee doen

De vijf jaren van oorlog en bezetting hebben ons volk geleerd dat vrijheid niet vanzelf spreekt. Vrijheid is niet gratis. Zij heeft een prijs. En het is dan ook hartverwarmend om ook nog jongeren te zien bij de jaarlijkse dodenherdenking op de Dam, of waar ook in Nederland. Breed leeft nog altijd een gevoel van dankbaarheid richting degenen die hun leven gaven voor onze vrijheid. We moeten echter ook constateren dat sinds de jaren 1960 bij de naoorlogse generaties dit besef langzaamaan heeft plaatsgemaakt voor een opvatting van vrijheid waarbij je simpelweg moet kunnen doen wat je goeddunkt. Vrijheid is ‘nergens aan vastzitten’, ‘nergens aan gebonden zijn’. Maar dat is op zijn best een halve waarheid. Vrijheid heeft namelijk twee kanten. Een ruimtelijke kant en een relationele kant. In een goede opvatting van vrijheid krijgen beide kanten het volle gewicht.

DE RUIMTELIJKE KANT VAN VRIJHEID

De ruimtelijke kant van vrijheid zegt iets over hoeveel ruimte je hebt om iets te doen. Denk daarbij aan een middeleeuwse stad met stevige muren. Binnen de stad heb je ruimte om dingen te doen. De muur beschermt de vrijheid door vijanden buiten te houden. Anders gezegd gaat het hier om de afwerende kant van vrijheid: het vrij zijn ván iets. Vrij van inbreuk op jouw vrijheid en identiteit.

DE RELATIONELE KANT VAN VRIJHEID

De andere kant van vrijheid is de relationele kant. Dan gaat het om positieve vrijheid: vrijheid in de richting van een doel. De vrijheid om samen te beleven en te vieren. Het is belangrijk om te bedenken dat op deze manier vrijheid door God in de schepping is gelegd. De mens is geschapen in verbinding met anderen en met God. In onze samenleving staat die verbindende kant van vrijheid sterk onder druk. Wij willen vooral vrij zijn van anderen. Maar uiteindelijk blijf je dan alleen over. Vrijheid wordt dan een eenzaam avontuur. Bovendien is onze cultuur gefocust op individuele vrijheid; ieder moet zelf kunnen doen wat hij wil zonder dat iemand anders daar aanmerkingen op heeft of dat mag belemmeren.

Dit denken vanuit het individu is als een modern zoutzuur dat de relationele kant van vrijheid sterk aantast. De verbindingen die in de schepping liggen, worden erdoor aangevreten en raken zwaar beschadigd. Dat geldt allereerst de relatie tussen mens en God, maar ook de relaties tussen mensen onderling krijgen een fikse knauw. Het gaat zelfs zover dat je meewarig wordt aangekeken als je niet voor jezelf kiest, maar voor de ander, of als je dienstbaar wilt zijn aan de gemeenschap. Tegenover dit ´denken vanuit jezelf´ plaatst de Bijbel het ‘denken vanuit Christus´.

CHRISTELIJKE VRIJHEID

Juist deze christelijke vrijheid corrigeert de ongezonde vormen van ontspoorde en bandeloze vrijheid. Zij bewaart ons voor een grenzeloze en mateloze vrijheid die totaal ongeschikt is voor de mens om als mens te leven en tot je bestemming te komen. Wie geen maathoudt in het streven naar vrijheid, maakt de samenleving onleefbaar en onmenselijk, omdat voor God en Zijn Woord geen ontzag is. Ieder doet dan wat goed is in eigen oog.

SEKSUELE ‘VRIJHEID’

Onze hedendaagse samenleving heeft de naam vrij te zijn, met name omdat op seksueel gebied de vrijheid enorm schijnt toegenomen te zijn. Sinds de jaren 1960 zijn allerlei taboes opgeruimd. Het inzicht dat veel van dergelijke taboes – zoals geen seksuele omgang buiten het huwelijk - een beschermende werking hebben, vooral voor vrouwen, is bij veel Nederlanders nog steeds niet doorgedrongen. Ook het doorbreken van het taboe op echtscheiding is uiteindelijk nadelig voor de vrouw, omdat mannen menen zich de vrijheid te mogen veroorloven om na enige tijd hun oudere vrouw in te ruilen voor een jonger ‘exemplaar’.

LIBERALE ‘VRIJHEID’

Heel tegenstrijdig aan die seksuele ordeloosheid is de ontwikkeling waarbij klassieke vrijheden steeds meer onder druk staan, zoals de vrijheid van geweten, de vrijheid van vereniging, onderwijs en de vrijheid van godsdienst. Er klinken pleidooien voor vaccinatieplicht. Voor gewetensbezwaarde trouwambtenaren is geen ruimte. En kinderen moeten zogenaamd ‘geloofsneutraal’ (lees: ongelovig) worden opgevoed. De vrijheid om het eigen gezinsleven in te richten, arbeid en zorgtaken volgens het klassieke rolpatroon te verdelen, komt op een hoge fiscale afstraffing te staan. En in naam van de vrijheid worden koopzondagen ingevoerd, zodat elke winkelier iedere dag op jacht moet naar de laatste euro omzetvergroting. Geen dag rust, geen dag vrij. Daar is niets liberaals in te ontdekken.

VRIJHEID MET GEHOORZAAMHEID AAN GODS LEEFREGELS

Vrijheid zonder gehoorzaamheid is willekeur. Die gehoorzaamheid betreft de leefregels die ons van God gegeven zijn, en onze voorouders de eeuwen door geholpen hebben om hun leven op een verantwoorde manier vorm te geven. Zoals er in de natuur wetten zijn die we niet ongestraft kunnen overtreden, zo zijn er ook wetten die voor de samenleving gelden. Afgezien van het feit dat overtreding van die wetten zonde is, leidt het tevens tot maatschappelijke en persoonlijke schade. Het is bijvoorbeeld wetenschappelijk aangetoond dat jongeren die voor het huwelijk seksueel actief waren, later meer moeite hebben met huwelijkstrouw. Dat scheidingen niet alleen een drama zijn voor de betrokken volwassenen, maar ook en vooral voor kinderen, is eveneens wetenschappelijk aangetoond. En het is de vraag of de gevolgen daarvan zich beperken tot het derde of vierde geslacht.

HET GEHEIM VAN VRIJHEID: LIEFDE

Maar, gehoorzaamheid zonder vrijheid is slavernij. We hebben vanaf het begin der tijden de mogelijkheid gekregen om ons niet aan de door God gegeven wetten te houden. God wil namelijk dat wij met ons hele bestaan, dat wil zeggen: met onze wil, ons verstand, ons hart en al onze krachten, volgens Zijn wetten leven. Niet uit angst voor straf, maar uit dankbaarheid. Niet omdat we niet anders kunnen, maar omdat we niet anders meer willen. Niet uit slaafse gehoorzaamheid, maar omdat we beseffen dat een leven buiten Gods wetten zonde is en onszelf en de samenleving waarin wij leven schade berokkent.

Het geheim van echte vrijheid is de liefde. Een vrij mens is daarom tegelijk dienaar van anderen. Hierover schrijft Maarten Luther in De vrijheid van een christen. In dat boekje uit 1520 gaat hij uit van twee stellingen:

1. Een christen is een vrij heer, over alle dingen en niemands onderdaan.

2. Een christen is een dienstbare knecht en aller dingen en een ieders onderdaan.

Aan dit vrijheidsbegrip kan een liberaal niet tippen. Want een modern, liberaal denkend mens stemt erin toe dat zijn vrijheid wordt ingeperkt, omdat anderen (ook) recht op speelruimte hebben.

Een christenmens laat zijn vrijheid niet inperken, maar invullen door de liefde tot God en zijn naaste. Je bent vrij om anderen te dienen, om het goede te doen.

Zo wordt ieder mens tot vrijheid geroepen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen