SCHAAKMAT IN GROEP 8

‘ Mees, bent u weleens ingemaakt door iemand uit onze klas?’ vraagt Nick aan zijn meester. Dat het antwoord “ja” is, had hij niet verwacht. De Jong: ‘Soms zijn ze aan het einde van groep 8 zo goed, dat ik echt moet nadenken en niet ondertussen even wat anders kan doen.’

Nick zet, samen met zijn klasgenoten Carlijn en Maurits, de schaakborden klaar. Een familielid heeft de borden – vijf stuks – uit de kringloop gehaald. Sindsdien worden ze gretig gebruikt in de klas. Uit een doosje komen witte en zwarte pionnen, paarden, lopers, torens, koningen en dames tevoorschijn. Met het grootste gemak wordt schaakbord na schaakbord klaargezet. Hoe ze weten waar welk stuk moet staan? ‘Dat weet ik gewoon, dat bespreek je bij de eerste les’, vertelt Carlijn. Schaken heeft ze geleerd van Maurits. ‘We zetten wat neer en uiteindelijk begrijp je hoe het moet.’ Tijdens de keuzetaak in de klas – het laatste halfuur van de dag – schaakt ze tegen Marloes.

Olifanten

‘Wit begint altijd’, legt Marloes uit. ‘Bij schaken gaat het om het schaakmat zetten van de koning. Schaakmat betekent dat de koning nergens meer heen kan en vastgezet is door de ander.’ ‘Als het officieel is, doen we aangeraakte zetten’, vult Carlijn aan. ‘Als je een stuk aanraakt, moet je daar ook mee spelen.’ Marloes is aan de beurt. Ze verzet haar paard. ‘Vroeger waren dit olifanten toch?’ ‘Nee, kamelen’, denkt haar buurman. De meester komt een potje meespelen. ‘Probeer een zet voor de ander te bedenken en je daarop te concentreren’, geeft De Jong als tip. ‘Waar kun jij jouw stuk neerzetten, zodat het voor mij het minst leuk is? Doe niet wat voor de hand ligt, maar wat het beste is.’

Ondertussen roept Carlijn de meester nog even om hulp: ‘Wat is ook alweer rokeren? O, zo: de koning twee velden naar rechts en de toren eroverheen.’ ‘Carlijn, één tip om mij schaakmat te zetten: ik zou met die gaan lopen’, zegt Marloes terwijl ze een schaakstuk aanwijst. ‘Nu kan ik alle kanten op.’ Gelijk toelichtend: ‘Echte schakers doen dat niet hoor, het plan vertellen.’

Haalbaar

‘Op mijn vorige school leerde ik de hele klas schaken’, vertelt De Jong. ‘Dit deed ik in de lessen, maar dat bleek niet voor iedereen haalbaar. Nu leg ik het spel bij de start van het jaar aan iedereen uit. Daarna kunnen de leerlingen zelf kiezen of ze er wel of niet mee verder gaan.’ Tijdens de keuzetaak en gedurende de eerste vijf minuten van de schooldag – de “informele tijd” – kunnen leerlingen kiezen voor schaken. Meester De Jong doet met zijn school mee aan het regiotoernooi, georganiseerd door de Alphense Schaakclub. ‘Dit is een serieus toernooi. De selecties gaan door naar het landelijke toernooi.’ Om kans te maken, wordt op school eerst een voorselectie gedaan. De Jong: ‘Dit jaar deden we met twee teams mee, elk bestaande uit vier kinderen. Bij het toernooi schaakt een team van de ene school steeds tegen een team van de andere school. We zijn zevende geworden van de 24 scholen die meededen. Het jaar daarvoor werden we tweede.’

Rustgevend

‘Sportiviteit staat centraal bij schaken’, zegt De Jong. ‘Het is geen geluksspel. Als de ander jou schaakmat zet, is dat altijd het gevolg van een foute zet van jou. Hoe beter je wordt in schaken, hoe langer je nadenkt over een zet. Bij schaken worden de dingen steeds minder vanzelfsprekend.’ Wetenschappers onderzoeken of je de vaardigheden die je met schaken leert ook kunt toepassen in andere situaties. ‘Bij schaken is oorzaak-gevolg-denken belangrijk. Het is echter nog niet duidelijk of leerlingen dit dan ook kunnen toepassen in andere situaties. In Groot-Brittannië worden voordelen gezien in de executieve vaardigheden [hogere denkprocessen die nodig zijn om activiteiten te plannen en aan te sturen, TK]. Zelf zie ik dat leerlingen die ongeduldig van aard zijn, leren om echt lang na te denken over een zet. Maurits heeft zichzelf daarin bijvoorbeeld overwonnen.’

‘Mannen, de bel is gegaan. Opruimen!’ kondigt De Jong het einde van de lesdag aan. Laptops worden opgeruimd, schaakborden leeggemaakt. Bjarne en Maldini kijken niet op of om: ze zijn alleen gericht op hun schaakspel en maken hun potje even later na schooltijd af. Een groep kinderen verzamelt zich om hen heen; de spanning stijgt.

‘Je mist echt wat als je niet kunt schaken’, vertelt Maurits ondertussen. ‘Het is een rustgevend spel. Ik kan me er beter door concentreren. Het ziet er ingewikkeld uit, maar dat is het niet.’

Bij het regiotoernooi is Maurits eerste geworden en Maldini tweede. Vandaag is Maldini kampioen: hij zet Bjarne schaakmat. De Jong: ‘Het was echt een goede pot, Maldini. Hier heb je een printje met de score, dan kun je thuis je overwinning laten zien.’

Schaakbond helpt scholen op weg

De Koninklijke Nederlandse Schaakbond (KNSB) helpt scholen graag op weg om schaken te introduceren. Op haar site verstrekt de bond veel praktische informatie.

Waarom schaken?

Schaken is goed voor de ontwikkeling van de hersenen van kinderen. Het bevordert hun concentratievermogen, stimuleert hen om eerst na te denken en dan pas te doen en zorgt voor zelfvertrouwen.

Vanaf welke leeftijd?

De schaakbond adviseert scholen om vanaf groep 3 schaken aan te bieden. Dit is een mooi moment voor kinderen om te beginnen met het leren schaken in groepsverband. Ook starten in groep 4 of 5 is mogelijk. Een leerling kent dan de basisregels van schaken voordat hij naar de middelbare school gaat.

Hoe?

De officiële methode van de bond om schaken te leren, is de Stappenmethode. Deze methode is geschikt voor zowel jongeren als volwassenen. De stappen gaan van beginner tot hoog niveau. Chessity is een online lesmethode waarmee je spelenderwijs leert schaken.

Meedoen aan een schaaktoernooi?

Lokale schaakverenigingen organiseren regelmatig een toernooi. De KNSB organiseert Nederlandse kampioenschappen voor schoolteams, zowel voor het basis- als voortgezet onderwijs.

Zie ook:

www.schaakbond.nl

www.chessity.com

www.jeugdschaak.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen