Bouwen Aan Vertrouwen In De Klas

Met rechte rug, heldere stem en goed voorbereid staat juf Femke voor groep 7/8. Aan het einde van de middag staat muziek op de planning. Vol enthousiasme laat ze kinderen ritme ontdekken in een eenvoudig lied. Sommige jongens zijn wat minder in hun element. Voor hen is het vooral belangrijk dat andere jongens hen stoer vinden. Klappen en zingen ligt dan niet voor de hand. Toch doen ze mee. Vriendelijk, maar onverbiddelijk stuurt de juf de groep in de richting van het lesdoel. ‘Een leerkracht heeft een bijzondere positie als volwassene in een groep’, vertelt juf Femke. ‘Soms moet je de rol van leider op je nemen en soms ben je samen met hen aan het ontdekken. Ik ben de volwassene, ik neem hen mee.’ Het is belangrijk dat je in je leidinggevende rol voorspelbaar bent. Dit doe je door structuur te bieden in je progamma. Ook leg je steeds uit wat je wilt en waarom je dingen doet: ‘Doe wat je zegt en zeg wat je doet.’

Liefhebben

In een veilige groep mogen verschillen bestaan. Die mag je ook benoemen. Zowel de leerkracht en de leerlingen weten zich serieus genomen, vervolgt Femke. ‘Iedereen voelt zich gezien door de leerkracht en elkaar. Dat hoort bij het liefhebben van je naaste.’ Als er een positief klimaat heerst in de klas, laten kinderen van zich horen en wordt er naar hen geluisterd. Op die manier wordt respect getoond. Vertrouwen is de belangrijkste voorwaarde om een veilige groep te vormen, zegt Femke ‘Dit betekent dat de leerkracht betrouwbaar moet zijn én de leerlingen vertrouwen moet geven. Kinderen moeten zich zelf verantwoordelijk weten voor de omgang met klasgenoten en voor hun taak.’ Als leider houdt de leerkracht de leerlingen ook verantwoordelijk. Hoe ouder kinderen worden, hoe meer ze aankunnen. Máár, je moet het ze wel leren. De leerkracht doet het voor en oefent het met de kinderen.

Femke onderstreept het belang van observeren: ‘Je probeert voortdurend te begrijpen wat er gebeurt.’ Daardoor kun je gepast reageren. Dit gaat vaak over ruimte geven en grenzen stellen. De ruimte van de één mag niet ten koste gaan van de groep.

Ingrijpen

In een klein lokaal op het leerpark in Dordrecht geeft Henk les aan een klas van negen pubers die praktijkonderwijs krijgen op het Wartburg College. Na de pauze hebben niet alle leerlingen zin om gelijk te beginnen, maar daar neemt meneer Ten Hove geen genoegen mee. Hij loopt naar de leerlingen toe, kijkt hen indringend aan en zegt: ‘Dit is het begin van de les, hè! Let op!’ Dit maakt indruk op de laatste praters en ze maken oogcontact met hun docent. Terwijl Henk lesgeeft, heeft hij constant oog voor de klas. Met regelmaat grijpt hij in als dingen hem niet bevallen. Dit doet hij steeds zo kort mogelijk. Na een standje gaat hij op een vriendelijke manier verder met de groep. Ook als een jongen de grens opzoekt, blijft hij rustig en duidelijk: ‘Je kunt nu kiezen: meedoen of melden.’

Later vertelt Henk dat hij dit niet leuk vindt om te doen, maar dat het erbij hoort: ‘Het mooiste is als je vanuit relatie kunt bouwen aan een fijne groep. Wel moet je bij deze kinderen éérst laten merken dat je de leider bent. Niet gehoorzamen is dan geen optie.’ Relaties opbouwen doet hij door merkbaar betrokken te zijn. ‘Diezelfde jongen zei vorige week tegen mij: “Meneer, u moet nodig naar de kapper! Mijn oom is kapper, die kan u wel knippen.” Bij zijn oom heb ik aanstaande vrijdag een afspraak. De jongen van Koerdische afkomst laat op deze manier merken dat hij mij respecteert en ik laat zien dat ik hem waardeer.’

Optimisme

Hoe kom je tot een veilige groep? Dat is een combinatie van leidinggeven en oog hebben voor de leerlingen. Henk adviseert om vooral te letten op de manier waarop je praat en aanwezig bent: ‘Spreek duidelijke taal, met zelfverzekerde lichaamstaal. Durf je rol in te nemen als leider, en bewaak de grens. Dat betekent niet dat je een negatieve zeur bent. Het grootste deel van de les ben je optimistisch en enthousiast. Je aandacht gaat vooral uit naar wat wél goed gaat.’ Om dit te bereiken, beoefent een leraar geduld en liefde. Net als Femke benoemt Henk nadrukkelijk het belang van persoonlijke aandacht voor de leerlingen: ‘Vraag juist naar dingen die niets met school te maken hebben én wees op de hoogte van hun persoonlijke agenda.’

Henk beschrijft een veilige klas als een plek waar stiltes vallen omdat iedereen betrokken is op elkaar. ‘Dit gebeurt als een leerling met een persoonlijk verhaal durft te komen of als ik iets over mezelf vertel.’ In het praktijkonderwijs zitten vaak kinderen die negatieve ervaringen hebben gehad met school en moeite hebben met zelfregulatie. ‘Het is mijn missie om deze leerlingen tóch een goede tijd op school te bieden. Dat begint bij een veilig pedagogisch klimaat.’

Verder lezen?

Robert Marzano, onderzoeker en auteur van onderwijsliteratuur noemt een veilig pedagogisch klimaat als belangrijke voorwaarde om tot leren te komen. Leerkrachtgedrag is vooral bepalend in het vormen van een veilig klimaat. Marzano onderscheidt twee rollen in dit gedrag:

De leerkracht neemt op gepaste manier een dominante houding aan. Op een duidelijke manier laat hij of zij de leerlingen weten wat de bedoeling is én stuurt hier verbaal en non-verbaal op aan. Daarnaast kan een goede leerkracht zich ook juist coöperatief opstellen en tot samenwerking komen met de kinderen. Deze samenwerking wordt getypeerd door oprechte betrokkenheid en afstemming op de verschillende leerlingen (Marzano, 2003).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen