Hagia Sophia

Erdogans beslissing moet worden gezien in het licht van zijn grotere agenda om het Ottomaanse rijk te herstellen. Daaraan liggen eeuwenoude spanningen ten grondslag tussen Turkije en Rusland. Rusland was immers altijd de grootste vijand van de Ottomanen. Die spanningen zijn niet alleen politiek, maar ook religieus van aard. Sinds de val van Constantinopel in 1453 toen de Hagia Sophia van een kerk een moskee werd, beschouwt de Russisch-Orthodoxe Kerk Moskou als ‘het derde Rome’. In het RD van 18 juli wordt verondersteld dat de Turkse president Erdogan een rol heeft gespeeld toen de Oekraïens-Orthodoxe Kerk zich onafhankelijk verklaarde van Moskou. Dit leidde tot een schisma tussen Moskou en Constantinopel.

Constantinopel

De Hagia Sophia (heilige wijsheid) is een voormalige christelijke kathedraal in het centrum van de Turkse stad Istanboel. Vanwege de bijzondere geschiedenis en architectuur staat het gebouw op de werelderfgoedlijst van de Unesco. Gedurende de hele periode van 537 tot 1453 was het de grootste kathedraal ter wereld. In 1453 heeft de Turkse sultan Mechmed II met geweld een van de grootste kerken van het christendom omgebouwd tot een moskee. Uit dat jaar dateert ook de naam Aya Sophia. Het gebouw werd toen voorzien van minaretten en het kruis op de centrale koepel werd vervangen door een halve maan. Binnen werden zes platen met de namen van Allah, Mohammed en de vier ‘rechtgeleide’ kaliefen aangebracht. De Byzantijnse muurschilderingen en mozaïeken werden onder een witte pleisterlaag bedekt. Toen echter het secularisme in Turkije zegevierde, werd deze gedwongen omvorming in 1934 gedeeltelijk ongedaan gemaakt door Atatürk en werd Hagia Sophia een museum. De oude mozaïeken werden opnieuw zichtbaar gemaakt.

Christelijk?

Omdat het gebouw op de werelderfgoedlijst van Unesco staat, durft Erdogan het kennelijk niet aan om de christelijke muurschilderingen en mozaïeken weer weg te pleisteren. Om te voldoen aan het voorschrift dat de moslims hun gebeden dienen te verrichten in een omgeving die vrij is van afbeeldingen van levende wezens, zullen die afbeeldingen tijdens islamitische gebeden bedekt worden.

Moeten we ons druk maken over de omvorming van wat oorspronkelijk een kerk was, later een moskee, weer later een museum en nu weer een moskee is geworden? De Hagia Sophia was toch een kerk van de Orthodoxe Kerk van het Oosten? Weliswaar christelijk, maar toch ver verwijderd van het westerse christendom? Zelfs ten opzichte van de Rooms-Katholieke Kerk, laat staan van het gereformeerde gedachtegoed? En de kerk was toch al eerder een moskee? Is het zo erg dat straks toeristen die het gebouw willen bezoeken, waarschijnlijk hun schoenen moeten uitdoen? Voor hen zullen de christelijke afbeeldingen wel zichtbaar worden gemaakt. Je moet wat doen om het toerisme te stimuleren.

Said Nursi

Toch is deze omvorming van de Hagia Sophia reden tot verontrusting. Het is bekend dat Erdogan grote belangstelling heeft voor de leer van Said Nursi (1877-1960), die wel genoemd wordt de meest invloedrijke moslimtheoloog uit deze periode. Said Nursi wilde de invloed van de islam in het moderne Turkije versterken en de confrontatie met het christelijke westen aangaan. Said Nursi zou eens gezegd hebben: ‘Europa is zwanger van de islam en zal er op een dag van bevallen’.

Het geheel van de activiteiten van Erdogan ten opzichte van Europa, maar ook van Rusland, lijkt erop gericht deze visie van Said Nursi in praktijk te brengen. Dat geldt niet alleen van zijn vluchtelingenpolitiek, maar ook van zijn voornemen om in 2023 het Verdrag van Lausanne te laten verlopen. Dat verdrag heeft betrekking op de status van Turkije na het einde van de Eerste Wereldoorlog en de val van het Ottomaanse Rijk. De winnaars van de oorlog tekenden de geografie van het moderne Turkije. Door te dreigen met het opzeggen van dit verdrag toont Erdogan dat hij van plan is af te stappen van de visie van Atatürk om Turkije om te vormen tot een moderne Europese samenleving.

Het christelijke westen krijgt opnieuw een les van Erdogan. Hij is niet van plan inmenging van buitenaf te tolereren. Alles is gericht op het herstel van de oude glorie van het Ottomaanse Rijk en het innemen van een centrale rol op het wereldtoneel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen