Apostolische vaders en apologeten

Bekende apostolische vaders zijn Ignatius van Antiochië, die verschillende brieven heeft nagelaten, en Polycarpus van Smyrna, die na een lang leven in de dienst des Heeren rond 155 de marteldood stierf. Op de vraag of hij wilde herroepen, antwoordde hij: ‘Zesentachtig jaar heb ik Hem gediend en Hij heeft mij geen kwaad gedaan. Hoe kan ik mijn Koning, Die mij gered heeft, vervloeken?’ (Martyrium, IX.3).

In de tweede eeuw neemt de kritiek op de inhoud van het christelijke geloof toe. Verschillende christenen zetten pogingen in het werk om deze kritiek te weerleggen. Zij worden meestal de vroegchristelijke apologeten genoemd.

Filosofische stromingen

Bekende apologeten zijn Athenagoras, Tatianus en Justinus Martyr. Hun geschriften zijn meer filosofisch van aard, maar hun liefde voor Christus was oprecht. Justinus zocht voor zijn bekering zijn heil bij allerlei filosofische stromingen, maar ze brachten hem niet dichter bij God. Toen ontmoette hij een oude man bij de zee. Die vertelde hem dat alle filosofen over God gesproken hadden zonder Hem te aanschouwen. Hij verwees hem in plaats daarvan naar de oude profeten die door Gods Geest gesproken hadden. Justinus zag de oude man daarna nooit meer, maar zijn woorden werden gezegend. ‘In mijn ziel werd direct een vuur ontstoken, en liefde maakte zich van mij meester voor de profeten en voor de mannen die vrienden van Christus zijn. Terwijl ik bij mijzelf zijn woorden overwoog, bevond ik die filosofie uitsluitend heilzaam en nuttig’ (”Dialoog met Trypho”, VIII).

Het gebied waarop wij het meest nuttig mogen zijn, is vaak ook het gebied waarop onze grootste zwakte ligt.

Andere kerkvaders uit de periode vóór Nicéa schreven vooral voor de opbouw van de kerk. Belangrijke namen zijn Clemens van Alexandrië, Irenaeus, Tertullianus, Cyprianus en Origenes. Clemens was een groot geleerde die leiding gaf aan de catechetenschool in Alexandrië. Irenaeus was bisschop in Lyon en schreef een belangrijk werk tegen de gnostiek.

Tertullianus en Cyprianus

Tertullianus was aanvankelijk een heidens retor, maar kwam rond 193 tot bekering. Zijn retorische gaven gebruikte hij sindsdien voor de verdediging van het christendom. Zijn geschriften zijn gloedvol en radicaal, maar hij had geen hoge dunk van zichzelf. Hij was zich bewust van zijn ‘voortreffelijkheid in overtredingen’ (”Over het geduld”, IV.2).

Cyprianus, evenals Tertullianus afkomstig uit Noord-Afrika, kwam pas op late leeftijd tot bekering. Hij schrijft daarover: ‘Ik werd gevangen gehouden door de ontelbare fouten van mijn vroegere leven en ik geloofde niet dat ik me daarvan zou kunnen ontdoen’ (”Aan Donatus”, IV).

De doop door water en Geest veranderde echter alles. Zijn zonden werden afgewassen, er kwam vrede in zijn hart en de Heilige Geest bracht een nieuwe geboorte tot stand waardoor hij een nieuw mens werd, zonde als zonde leerde kennen en vanaf toen leefde door de Heilige Geest. In 258 stierf hij in Carthago de marteldood.

Origenes

Origenes werd geboren uit christelijke ouders en had reeds jong een bijzondere vreugde in de heilige dingen. Hij ontwikkelde zich tot een groot geleerde die als een van de weinige kerkvaders zelf ook Hebreeuws kon lezen. Hij legde een enorme ijver aan de dag. Naast vele preken en commentaren schreef hij een vuistdikke bestrijding van de heidense criticus Celsus en een dogmatiek onder de titel ”Over de beginselen”. Ook hij stierf de marteldood, rond 253. Zijn geschriften lieten zijn invloed tot lang na zijn dood voortduren. Zijn grote scherpzinnigheid bracht hem ook weleens tot onjuiste inzichten, sommige van zijn inzichten zijn eeuwen later zelfs als ketters veroordeeld. Dat hoeft de waardering voor zijn werk niet geheel weg te nemen. Het is veel meer een spiegel voor onszelf: het gebied waarop wij het meest nuttig mogen zijn, is vaak ook het gebied waarop onze grootste zwakte ligt.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen