Verzoening door voldoening

Vrijwel geen historicus betwijfelt dat de historische Jezus werd gekruisigd. Over de oorzaak en de betekenis van deze kruisdood lopen de meningen uiteen. Seculiere historici zien Zijn dood als ‘een betreurenswaardige samenloop van omstandigheden’. Zo eindigt meestal het leven van moedige personen, aldus wetenschappers die de Bijbel niet serieus nemen. Maar ook onder theologen en predikers zijn er veel dwalingen. Gelukkig gaf God altijd weer knechten die de Bijbelse lamp helder lieten branden. Wij belijden met de kerk der eeuwen de verzoening door voldoening. We gaan de worsteling om deze waarheid in dit artikel na. We geven hiermee de globale lijn weer van de hoofdstukken 3 (historische ontwikkeling) en 5 (eigentijdse dogmatische discussie) van het boek ”Verzoening door voldoening”.

Verzoening door voorbeeld

Veel moderne theologen zitten op het spoor van dr. H. Berkhof († 1995). Hij zag Jezus’ sterven als het gevolg van de levensweg die Hij vrijwillig gekozen had. Jezus was bereid voor Zijn ideaal, het Koninkrijk van God, de hoogste prijs te betalen.

Jezus is in deze visie hoogstens een voorbeeld en inspiratiebron. Wie Jezus volgt, geeft daarmee handen en voeten aan een nieuw menswaardig bestaan in onze chaotische wereld, ook al kost het je leven. Zo’n navolger was bijvoorbeeld Martin Luther King, die zijn strijd voor de emancipatie van zwarte Amerikanen met de dood moest bekopen. Er wordt beweerd dat de middeleeuwse theoloog Abaelardus († 1142) als eerste hiermee gekomen is. Abaelardus beleed echter ook de verzoening door voldoening.

Verzoening door overwinning

Een andere opvatting die vandaag terrein wint, is die van verzoening door overwinning. De Zweedse theoloog Gustaf Aulén (1879-1977) bracht deze opvatting naar voren in zijn boek ”Christus Victor”. Hij stelde dat Christus als Zoon van God in een strijd van kosmische omvang de kwade machten heeft overwonnen. Hij behaalde de overwinning op geweldloze wijze. Het boek verscheen in een tijd waarin Europa zich herstelde van een ongekend militair bloedvergieten in de Eerste Wereldoorlog.

Deze verzoeningsgedachte sprak onmiddellijk aan. Geweldloos het kwaad bestrijden, zoals Jezus deed, is voor velen de Bijbelse weg van verzoening. Volgens Gustaf Aulén was dit ook de opvatting van de vroege kerkvaders, zoals Irenaeus van Lyon († 202). Het manco van zijn opvatting is dat hij de teksten van de kerkvaders filterde ten gunste van de eigen visie.

Verzoening door voldoening

Christus is in Zijn borgwerk zeker Overwinnaar geweest. Hij heeft de overheden en de machten uitgetogen en over hen getriomfeerd, schrijft Paulus (Kol. 2:15). Christus is ook voorbeeld. Petrus schrijft dat Christus in Zijn lijden ons een voorbeeld heeft nagelaten. ‘Christus heeft voor ons geleden, ons een voorbeeld nalatende, opdat gij Zijn voetstappen zoudt navolgen’ (1 Petr. 2:21).

Maar is daarmee alles gezegd? Verliezen we zo niet een belangrijke kern van de Bijbelse leer van verzoening als we hier een punt zetten? In de Bijbel lezen we dat Christus gewillig boog onder het recht van God, de toorn heeft gestild en de schuld verzoend voor al de Zijnen. Alle moderne verzoeningstheorieën lopen hier met een grote boog omheen. Toch is dit de Bijbelse hoofdlijn. Het Paaslam was eeuwenlang de heenwijzing naar Christus’ plaatsvervangend zoenoffer. Jesaja 53, hét Evangeliehoofdstuk in het Oude Testament, heeft deze plaatsbekleding zo indrukwekkend verwoord. ‘De straf die ons den vrede aanbrengt, was op Hem, en door Zijn striemen is ons genezing geworden’ (Jes. 53:5). Deze profetie kreeg vervulling in het Nieuwe Testament: ´Zie, het Lam Gods, Dat de zonde der wereld wegneemt’ (Joh. 1:29) Het is de prediking van de zendingsapostel Paulus geworden. ‘Want Dien Die geen zonde gekend heeft, heeft Hij zonde voor ons gemaakt’ (2 Kor. 5:21). De moderne verzoeningsopvattingen halen het hart uit de Bijbelse boodschap weg, met grote gevolgen voor de Bijbelse vroomheid.

Vroomheid

Voor Calvijn wordt de Bijbelse vroomheid gekenmerkt door zelfverloochening, kruis dragen en vreemdelingschap (Inst. III. 7-10). Clemens van Rome († 101) schreef in de eerste eeuw: ‘Want als de Heere zo nederig is geweest, wat moeten wij dan doen die onder het juk van de genade zijn gekomen?’ Dit ‘stervende leven’ ontbreekt in de moderne verzoeningsgedachte. ‘Verbeter de boze wereld’ is het devies, maar men vergeet de boosheid van het eigen hart. De bekende dogmaticus Herman Bavinck († 1921) was in zijn tijd al bezorgd over deze activistische houding. Hij schreef: ‘Het is of wij niet meer weten wat zonde en genade, wat schuld en vergeving, wat wedergeboorte en bekering is’. Laten wij deze waarschuwing ter harte nemen en blijven bij de apostolische prediking van verzoening door het Lam Gods. Gezegend, ‘die het Lam volgen, waar Het ook heengaat’ (Openb. 14:4).

wordt vervolgd

N.a.v. Ds. G. Clements e.a. (red.), ”Verzoening door voldoening. Een theologische verkenning” (Semper Reformanda Reeks, deel 3); uitg. De Banier, 2023; 415 blz; € 32,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen