Dietrich Bonhoeffer De levende kerk. Teksten over de kerk 1932-1933. Vertaald en bezorgd door Edward van ’t Slot. Uitg. Boekencentrum, Utrecht; 224 blz.; € 22,90.

Dr. Edward van ’t Slot, bijzonder hoogleraar te Groningen, ‘Bonhoeffer-deskundige’, verzorgde een leerzame publicatie over de ecclesiologie van Dietrich Bonhoeffer (1906-1945). Zijn bronnen zijn de colleges die de (nog) jonge Bonhoeffer, beginnend predikant in Berlijn, in 1932 gaf over het wezen van de kerk. Ook vormen enkele preken belangrijk bronmateriaal. Na een introductie volgen twee hoofdstukken over de plaats van de kerk en de gestalte van de kerk. Daarna volgen andere teksten over de kerk. Ten slotte volgt er een Naschrift en een bibliografie. In deze uitgave gaat het niet alleen om een vertaling door Van ’t Slot, maar ook om een reconstructie, waardoor de gedachten van Bonhoeffer over de kerk tot een harmonisch geheel worden samengebracht, met verbindende teksten. Ook worden lijnen naar de kerk in onze tijd getrokken.

De colleges die Bonhoeffer in 1932 hield, dragen als titel Das Wesen der Kirche. Het nieuwe en boeiende van deze colleges is dat Bonhoeffer het kerk-zijn plaatst midden in het hectische gebeuren van zijn tijd in Duitsland. Het is de tijd dat de aard van het nazisme van Hitler steeds meer zichtbaar wordt. De indringende vraag waaraan niet valt te ontkomen, is hoe de kerk waarlijk kerk zal zijn in de dreigende ontwikkelingen.

Bonhoeffer is duidelijk: de kerk zal zich niet afzijdig kunnen houden, maar zij zal midden in de wereld haar identiteit laten zien. Die identiteit is dat zij van Christus is. In de vraag hoe de kerk kerk zal zijn, gaat het om de vraag hoe de plaats van Christus in de wereld zal zijn. Het gevaar voor de kerk is dat zij een onschuldige organisatie is waar in slechts religieuze rituelen worden verzorgd. Daarmee verloochent zij haar roeping getuige van Christus te zijn.

Kerk-zijn is maar geen losse locus (onderdeel) uit de dogmatiek, maar zij vormt de basis van alle theologische bezinning en praktisch handelen van de christen als volgeling van Christus. Wie de wil van God wil horen en laten horen, dient te luisteren naar Gods Woord, dat Hij door middel van de kerk aan en in de wereld openbaart. Bij Bonhoeffer zijn de kerk en Christus onafscheidelijk met elkaar verbonden. Hij noemt de kerk een verschijningsvorm van Christus. In Adam is de mensheid verloren. In Christus verschijnt de nieuwe mens. Christus, de Gekruisigde en Opgestane, is de grond van de kerk. Een sterke christologische duiding van de kerk dus. In Christus zijn wij als kerk aan het kruis terechtgesteld en zijn wij door het geloof met Hem opgestaan. Het is de Heilige Geest, Die actualiseert wat door Christus is gerealiseerd. In de prediking en het belijden van de kerk dient van deze nieuwe werkelijkheid getuigd te worden. De kerk staat kritisch en daardoor ook kwetsbaar in de wereld. Zij kan zelfs ‘dakloos’ worden. Van belang lijkt mij ook de nadruk van Bonhoeffer op het ambt, dat haaks staat op het leiderschap van de Führer.

Het is een spannende publicatie geworden. Er is hier geen ruimte om daar dieper op in te gaan. Daarom alleen dit: ik ben benieuwd naar de verhouding van Bonhoeffers lutherse visie op de kerk tot de gereformeerde visie van dr. J. Koopmans op de kerk. Beiden waren zij in 1945 slachtoffer van het nazisme. Wellicht zouden dr. C.C. den Hertog, die eind 2018 op Koopmans promoveerde, en dr. Van ’t Slot Bonhoeffer en Koopmans daarover met elkaar in gesprek kunnen brengen in De Waarheidsvriend. Dat lijkt me leerzaam voor de kerk vandaag.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen