Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Meer van Calvijn

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Meer van Calvijn

Verzamelde teksten van Geneefse reformator inspirerend voor hier en nu

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Calvijn is vooral bekend als de schrijver van de Institutie. Daarnaast worden zijn bijbelcommentaren nog steeds veelvuldig geraadpleegd. Ook uit de teksten in een nieuwe verzamelbundel blijkt dat de geschriften van Calvijn ons vandaag blijven uitdagen en inspireren.

Veel van de teksten in het onlangs verschenen Calvijn Verzameld waren niet eerder in het Nederlands beschikbaar. De bundel stimuleert om opnieuw en vanuit een andere invalshoek te luisteren naar de stem van de Geneefse reformator. We leren Calvijn door de diverse geschriften kennen als een man die reageert op de uitdagingen van zijn tijd.

In deze bijdrage haal ik uit de twee prachtige, kloeke banden een paar teksten naar voren waaruit blijkt dat de geschriften van Calvijn ons vandaag blijven uitdagen en inspireren. Een enkele keer zien we dan ook de afstand tussen vandaag en de zestiende-eeuwse Calvijn.

Bedroefde weduwnaar

In 1549, vlak na het overlijden van zijn vrouw Idelette van Buren, schreef Calvijn zijn vriend en ambtsgenoot Pierre Virit een brief. In de brief proeven we iets van de mens Calvijn, die in de andere geschriften vaak verborgen blijft. Aan zijn vriend vertelt hij dat het overlijden van zijn vrouw ‘buitengewoon verdrietig’ is geweest. Zonder ‘gezonde zelfbeheersing’ zou hij niet staande zijn gebleven. Calvijn spreekt over de laatste gesprekken met zijn vrouw en de zorg die hij belooft voor haar kinderen die ze achter moet laten. Hij vertelt dat Idelette haar kinderen kon toevertrouwen aan de Heere. Heel kort merken we iets van het dagelijkse leven van Calvijn. Achter de vele teksten gaat een man, vriend en weduwnaar schuil.

Leesbare bijbelvertaling

In 1546 geeft Calvijn een Franse vertaling van de Bijbel uit. Uit het ‘woord vooraf’ blijkt zijn liefde tot Gods Woord. De Bijbel is volgens Calvijn het kostbaarste boek dat wij bezitten. Dit boek moet in de eigen taal beschikbaar zijn. Zo worden de armen niet beroofd van hun voedsel. Een betrouwbare en goed leesbare vertaling is voor hem van groot belang. De versie die Calvijn in 1546 aanbiedt, is naar zijn mening slechts een stap in de goede richting. Het liefst ziet hij dat anderen zich er nog een keer volledig op storten. Calvijn is kritisch over de tot 1546 beschikbare stroeve vertaling die ‘wat ver afstond van de algemeen aanvaarde manier van zeggen’.

De woorden van Calvijn sporen de kerk vandaag aan om de Bijbel beschikbaar te stellen in zoveel mogelijk talen. Omdat taal leeft en aan verandering onderhevig is, zal de tekst van bijbelvertalingen dat ook zijn. Revisie en verbetering is een doorgaand proces waarin elke generatie moet investeren. Een verstarring van de bijbelvertaling en fixatie op een taalkleed dat niet correspondeert met de taal van de tijd, ontneemt ons de stem van de levende God.

Regelmatig avondmaal

In 1537 richt Calvijn zich tot de magistraten van Genève over de organisatie van de kerk. Onmiddellijk brengt de reformator het heilig avondmaal ter sprake. ‘Het staat vast dat een kerk niet goed ingericht genoemd kan worden als daarin niet de heilige maaltijd van onze Heere dikwijls wordt gevierd en trouw wordt bezocht, en dat onder een dusdanig goede leiding dat niemand zichzelf daar durft te vertonen dan alleen op vrome wijze en met bijzondere eerbied.’

Calvijn pleit voor een avondmaalsviering die dikwijls plaatsvindt en trouw wordt bezocht. Ook is de tucht rondom de tafel een aangelegen punt. Er moet goede leiding zijn rondom de avondmaalstafel. Een frequente avondmaalsviering is bij Calvijn niet syno‑niem aan een open tafel zonder tucht. Wat Calvijn bedoelt met een regelmatige viering van het avondmaal, maakt hij verderop onomwonden duidelijk. ‘Het zou goed zijn dat de viering van het heilig avondmaal van Jezus Christus als regel op zijn minst elke zondag zou plaatshebben.’ Dat Calvijn dan toch een maandelijkse avondmaalsviering voorstelt, heeft te maken met het feit dat ‘de zwakheid van het volk zo groot is’.

Het is duidelijk dat de huidige praktijk van vier keer avondmaal in veel Nederlandse kerken ver afstaat van het door Calvijn geschetste ideaal. Is onze zwakte (nog) groter dan die in Genève? Calvijns gedachten over het avondmaal stellen de kerk vandaag vragen als het gaat om de geestelijke honger naar de gemeenschap met Christus. Wordt deze gemeenschap primair ervaren tijdens de bediening van het Woord? Of trekken wij Woord en sacrament toch te ver uit elkaar? De wijze waarop Calvijn omgaat met de discrepantie tussen zijn ideaal en de werkelijkheid, straalt gelijk ook een stuk realiteitszin uit.

Calvijn zet in op de meest haalbare optie van dat moment.

Geloofsinstructie

Een belangrijk punt dat voor Calvijn nauw verbonden is aan de zuivere viering van het avondmaal, is het onderricht van de gemeente. De gemeente rondom de tafel dient van jongs af aan geloofsinstructie mee te krijgen. Zo kunnen ze rekenschap geven van het geloof. De inhoud van het geloof moet doorgegeven worden van vader op zoon. De grote waarde die Calvijn hecht aan de geloofsinstructie, komt ook tot uiting in de uitgave van zijn catechismus in 1545.

Psalmen zingen

In artikelen over de inrichting van de kerk voert Calvijn een pleidooi voor het zingen van de psalmen. Hij zegt hierover: ‘(…) daarom, als wij overal goed hebben rondgekeken en hier en daar hebben gezocht dan zullen we geen betere liederen vinden, of die meer geschikt zijn voor dat doel dan de psal‑ men van David, want de Heilige Geest heeft ze hem gedicteerd en ze voor hem gemaakt.’

Met citaten van Augustinus en Chrysostomus onderstreept Calvijn dat hij niet alleen staat in zijn liefde tot de psalmen. Belangrijk is wel dat de liederen met het hart worden gezongen. Hierin ligt het verschil tussen vogels en mensen. Vogels zingen wel, maar er komt geen begrip aan te pas. ‘Het is een typische gave van de mens om te kunnen zingen en te begrijpen wat hij zingt.’

Een zekere Hollander

Met het geschrift Reactie op een zekere Hollander (1562) zijn we dicht bij huis. In een uitgebreide schrijven aan deze man – het betreft Dirk Volkertszoon Coornhert – waarschuwt Calvijn voor een christendom dat je niets kost. Calvijn is hierin ongekend fel en zijn betoog staat vol schimpwoorden richting zijn tegenstander (hond, lomperik, baviaan).

Het lijkt mij duidelijk dat Calvijn wat dit betreft niet zo’n helder licht geeft voor onze tijd. De boodschap voor een zekere Hollander toen en nu is echter wel van belang. Ook vandaag zijn er nog genoeg Hollanders die leer en leven loskoppelen. Tegenover een christenzijn dat zich verborgen houdt, spoort Calvijn gelovigen aan om ‘een goed geluid te laten horen om God zowel uiterlijk als innerlijk te verheerlijken’.

Wanneer ik de verschillende geschriften en brieven in de verzamelband lees, ben ik opnieuw onder de indruk van Calvijns standvastig en zorgvuldig luisteren naar de Bijbel. Vooral hierin is Calvijn een blijvende gids voor de kerk vandaag.

N.a.v. Herman J. Selderhuis (red.), ‘Calvijn Verzameld’, uitg. Kok- Boekencentrum, Utrecht; 1312 blz. (2 delen); € 69,99.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 19 maart 2020

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's

Meer van Calvijn

Bekijk de hele uitgave van donderdag 19 maart 2020

De Waarheidsvriend | 24 Pagina's