Straf, zegen of beproeving?

Inmiddels weten we wat de coronacrisis teweeg gebracht heeft. De gezondheidszorg werkt op volle toeren. De mentale druk op artsen en verpleegkundigen is groot. Dat geldt ook voor het kabinet en de betrokken vakministers. De druk werd één minister zelfs te veel. Tot 1 juni blijven scholen en universiteiten gesloten en zijn verpleeghuizen dicht voor bezoekers, evenals de ziekenhuizen. Bedrijven vallen om of worden tijdelijk met staatssteun overeind gehouden. Veel banen staan op de tocht. De beurskoersen verkeerden op een gegeven moment in een vrije val. Buiten is het stil. Wie kan, werkt thuis en blijft thuis. Kerkdiensten worden in veel gemeenten afgelast. Waar ze wel gehouden worden, is dat met een handjevol mensen en zelfs dat is na de aanscherping van de maatregelen niet meer mogelijk, behalve als het om begrafenissen en trouwdiensten gaat. De grenzen van het Schengengebied zijn gesloten. Van veel landen van de Europese Unie worden ook de binnengrenzen gecontroleerd. Vliegtuigen staan aan de grond; tegelijkertijd moeten ongeveer honderdduizend Nederlanders teruggehaald worden, een klus die weken gaat duren. Terwijl China overeind krabbelt, gaat de coronastrijd in Italië en Spanje onverminderd door. China en Zuid-Korea melden successen in deze strijd, maar uit India komen verontrustende berichten en Amerika lijkt niet goed te weten wat te doen. In Noord-Korea lijkt zich een drama te voltrekken buiten het zicht van de wereld.

Zo staat de wereld er aan het begin van de lente voor (op 24 maart als ik dit stuk schrijf). Het heeft iets onwerkelijks. Welke lessen er ook uit te trekken zijn, één ding is wel duidelijk, namelijk dat de wereld één groot dorp is geworden. Wat aan de andere kant van de wereld gebeurt, heeft meteen gevolgen voor de hele wereldgemeenschap. Globalisering maakt de wereld klein. We zitten op elkaars lip. Niet omdat we met zovelen zijn – dat ook – maar vooral door het netwerk van contacten.

Valt er over corona ook nog iets goeds te melden? Het is begrijpelijk dat na een stortvloed van berichten die ons somber maken, sommigen een andere kant van de zaak willen belichten. Dr. Bert van Veluw stelt in het Nederlands Dagblad (19 maart) de vraag of corona misschien ook een zegen kan zijn: eerder een zegen dan een straf van God?

Nederlands Dagblad

Het is niet vreemd de coronacrisis meer te zien als een zegen van God dan als een straf. Is het niet de liefde van God (als Hij) profetisch wil waarschuwen? ‘Als jullie zo doorgaan, gaat het fout!’ In bepaalde christelijke kringen wordt gesuggereerd dat de uitbraak van het coronavirus een straf van God is. Maar is dit zo en hoe kunnen we dat weten? Nu is de gedachte dat God straft beslist een bijbels gegeven. Op veel plaatsen in de Bijbel lezen we dat God straft als vergelding of als opvoedkundige tuchtiging. Ook wordt in deze teksten niet verhuld dat God daarbij ziektes gebruikt, zoals in Deuteronomium 28.

Het verschil met nu is, dat in de Bijbel God zelf, of zijn profeet namens Hem, erbij zegt dát het een straf is. Bovendien zegt God ook steeds waaróm ze deze straf krijgen. Daarbij is deze duiding ook nog eens als waarheid in de Bijbel opgeschreven. Met andere woorden: dit bericht is canoniek. Voor het huidige coronavirus hebben we niet zo’n briefje uit de hemel. Het feit dat God nu niet openbaart waarom deze ziekte ons overkomt, past niet bij de rechtvaardige rechter en liefdevolle vader die God is. Zelfs een aardse vader zou zijn kind niet opvoedkundig tuchtigen zonder erbij te vertellen waaróm hij die straf krijgt. Hoeveel te meer geldt dit voor onze hemelse Vader. Zondag 10 van de catechismus klinkt opeens niet meer zo wereldvreemd.

Maar er is nog iets meer te zeggen. In bepaalde delen van de Bijbel komen we namelijk nog een andere vorm van correctie tegen. Vooral in het boek Spreuken wordt ellende die mensen overkomt gezien als een min of meer autonoom principe, in de zin van: ‘Het kwaad straft zichzelf’. We kunnen daarbij bijvoorbeeld denken aan: ‘Wie onheil zaait, zal onheil oogsten’ (Spreuken 22:8) en ‘Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in’ (Spreuken 26:27). Straf is daar niet een bewuste handeling van God, maar meer een natuurwetmatigheid die in Gods schepping zit. Oudtestamenticus Klaus Koch noemt dit positieve principe een schicksalwirkenden Tatsphäre:‘Boontje komt om zijn loontje.’

Zo zouden we ook naar de coronacrisis kunnen kijken. Als een natuurlijk zelfregulerend principe in de schepping. Het zou wel eens goed voor de hele schepping kunnen zijn, dat dit gebeurt. Satellietbeelden van China vertonen namelijk een sterke afname in de luchtconcentraties van stoffen als koolstofmonoxide, formaldehyde, zwaveldioxide en stikstofdioxide.

Kikkers kwaken weer in de moerassen rond Wuhan, zo melde Pieter Poortman ons dinsdag in deze krant. Wat een zegen voor de natuur, die corona, zou je haast zeggen. (…)

We kunnen tenminste twee soorten straf onderscheiden: straf als vergelding voor het kwaad dat slachtoffers is aangedaan, èn straf als opvoedkundige tuchtiging om iemand te beschermen voor erger. Als er in de Bijbel sprake is van God die straffend vergeldt, zijn dat altijd de vijanden die gestraft worden ter vergelding of genoegdoening voor wat God en zijn kinderen is aangedaan. Hij komt op voor juist de zwakken (weduwen en wees).

Opvoedkundige tuchtiging

Als God echter zijn vólk, zijn kínderen straft, is dat altijd een opvoedkundige tuchtiging: God als liefdevolle vader wil zijn kinderen daarmee op het goede pad houden of weer brengen. Dat is altijd uit liefde. Aardse vaders doen dat al, hoe veel te meer de hemelse. (…) Corona is dus geen vergeldende straf, maar een opvoedkundige zegen. Waar komt die zegen vandaan? Van God? Als we daar ‘ja’ op zeggen, is zondag 10 van de Heidelbergse Catechismus opeens niet meer zo wereldvreemd. Namelijk: ‘dat regen en droogte, vruchtbare en onvruchtbare jaren, eten en drinken, gezondheid en ziekte, rijkdom en armoede, ons uit zijn vaderlijke hand – uit liefde – toekomen’.

Het is goed om dit nuchtere tegengeluid te horen. Ik las dezer dagen allerlei theologische uitspraken, die eerder uit angst dan uit geloof voortkomen. Bijvoorbeeld dat gezegd wordt dat God sterker is dan het coronavirus. Dat zal waar zijn. Maar wat is daarmee gezegd? Een paar jaar geleden – bij diverse aanslagen van IS – hoorde ik vaak zeggen: ‘Wij zijn met meer’. Zulke gedachten helpen ons niet.

Spreken in termen van macht lijkt mij van verlegenheid te getuigen. Bovendien probeer je dan het raadsel van het lijden in een handomdraai op te lossen. Dat God sterker is dan welke kracht of welke

ziekte ook zal door christenen niet betwist worden. Maar daarmee raken we precies aan het probleem: als Hij dan sterker is dan wie of wat ook, waarom gebeurt het dan en waarom laat Hij het dan toe? Dat is de eeuwenoude vraag naar het kwaad. God was ook sterker dan Hitler en toch kwamen er zes miljoen Joden om.

Iets wat hiermee verband houdt, is dat met een bepaalde regelmaat christenen in het nieuws komen die bidden voor de opstanding uit de dood van geliefden. Maar is dat onze roeping? We leven in de lijdenstijd. Die periode duurt langer dan deze zeven weken. De hele geschiedenis tot aan de wederkomst is een lijdenstijd. Het komt erop aan daarover geen vragen te stellen. Vragen stellen was de specialiteit van de vrienden van Job. Het komt erop aan om Christus te volgen door een dal ‘vol schaduw van de dood’ (Ps.23).

Daarom heb ik er toch een beetje moeite mee om corona als een ‘opvoedkundige zegen’ te zien. Het is op z’n minst een beproeving. Zeker voor diegenen die op de IC-afdeling liggen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen