Halve eeuw Wycliffe

Als ik opmerk dat de vertaling van de Bijbel weinig aandacht krijgt, dan doel ik op het werk van de bijbelvertaler, van de man of vrouw die zich inspant om het Woord van God te vertalen naar een taal waarin de Bijbel nog niet te lezen is. Wél krijgt de vertaling in reformatorische kring veel aandacht als we discussiëren over Statenvertaling, Nieuwe Bijbelvertaling, HSV. Dat heeft iets schrijnends.

Neem de nieuwe winkel in tweedehands theologische boeken van mevrouw Nancy Schot in Heerjansdam. In een RD-gesprek geeft deze jonge ondernemer aan het fonds van ‘de onder ons bekende uitgevers’ te verkopen, ‘maar we hebben geen Bijbels in de Herziene Statenvertaling, ook al is dat weleens lastig. Als iemand aan de toonbank naar de HSV vraagt, verwijzen we vriendelijk door naar de algemene boekwinkel.’ Hoe kun je een Bijbel die zichzelf presenteert als betrouwbaar én verstaanbaar, niet willen verkopen? Ja, de betrouwbaarheid van het Woord is véél waard en het begrijpen van wat we lezen eveneens. Het gesprek daarover mag gevoerd blijven worden. En toch, het schuurt als we discussies hierover hartstochtelijker voeren dan wat we ons inzetten voor het vertálen van de Bijbel zelf.

Een grote menigte, uit alle talen

In andere delen van christelijk Nederland gaat het vooral over (verschuivingen in) de hermeneutiek, de studie van de interpretatie van de bijbeltekst. Over het gezag van de Bijbel lees je veel meer dan over de honderden volken die het Woord nog niet in hun eigen taal kunnen lezen. Tot slot, met het thema ‘schepping of evolutie’ kunnen theologen en anderen zich meer bezighouden dan dat Openbaring 7 op hun netvlies staat: ‘Hierna zag ik en zie, een grote menigte, die niemand tellen kon, uit alle naties, stammen, volken en talen, stond vóór de troon en vóór het Lam, bekleed met witte gewaden en palmtakken in hun hand.’

Leeft voor mij de verkondiging van Gods Woord in elke taal die op aarde gesproken wordt? Deze vraag kan geen christen omzeilen of relativeren.

‘Laten Wij verwarren’

De uitstorting van de Heilige Geest op de discipelen, ooit in Jeruzalem, ging gepaard met tekenen en wonderen. Voor de menigte betekende dat verwarring (Hand.2:6), omdat alle aanwezigen het Evangelie in de eigen taal hoorde, ‘de taal waarin wij geboren zijn’. Zo dichtbij komt de Geest, in je moedertaal. Het is verwarring die leidt tot verbazing, verwondering. In Genesis 11 lezen we in een tegengestelde context over verwarring. Aan het begin van dit hoofdstuk kent ‘heel de aarde één taal en eendere woorden’, maar als de mens een toren wil bouwen die tot in de hemel reikt, spreekt de Heere: ‘Kom, laten Wij neerdalen en laten Wij hun taal daar verwarren, zodat zij geen van allen elkaars taal zullen begrijpen.’ Voorbij is de eensgezindheid onder de mensen.

Vijftig jaar

Nu leven we na Genesis 11 en Handelingen 2. Een bijbelvertaler zei het concluderend zo: ‘God geeft taal als een geschenk aan mensen. Ik help hen graag om dit cadeau uit te pakken.’ Bij dit werk zullen velen als associatie de naam ‘Wycliffe’ hebben. Deze zomer is er meer aandacht voor het werk van Wycliffe Bijbelvertalers, omdat de Nederlandse tak van de internationale organisatie vijftig jaar bestaat.

Het werk in andere landen heeft oudere papieren. Meer dan een eeuw geleden probeerde de Amerikaanse bijbelverkoper Cameron Townsend zaken te doen met Indianen in Guatemala. Spaanstalige Bijbels wilde hij hun verkopen: ‘Ik heb een belangrijke boodschap van de almachtige God voor jullie.’ Het antwoord luidde: ‘Als jouw God zo machtig is, waarom spreekt Hij dan onze taal niet?’ Cameron liet de vragen binnenkomen, besloot bij deze Caqchiquelindianen te gaan wonen om hun taal te leren en de Bijbel te vertalen in de taal van hun hart.

Townsend had mensen nodig om hem te assisteren en richtte daarom het nog altijd bekende ‘Summer Institute of Linguistics’ op. Later volgde Wycliffe Bijbelvertalers, genoemd naar de veertiende-eeuwse kerkhervormer John Wycliffe, de man die de overtuiging had dat iedereen de Bijbel moest kunnen lezen en daarom het initiatief nam om de Bijbel vanuit het Latijn te vertalen in de taal van het gewone volk.

Zendingswerk

Bijbelvertaalwerk is zendingswerk. Bijbelvertaalwerk is het geven van invulling aan de roeping van de kerk om heen te gaan, om al de volken te onderwijzen, om te dopen en om hun te leren in acht te nemen wat Jezus geboden heeft. Wij zijn bevoorrecht dat we een keur aan vertalingen tot onze beschikking hebben én we zijn geroepen het Woord te brengen bij hen die het in de eigen taal nog missen. Geloven zonder Bijbel in je eigen taal – voor miljoenen mensen is dit de werkelijkheid.

Soms zie je berichten dat over x-jaar iedereen het Woord van God in zijn moedertaal kan lezen. Vaak is er de overtuiging dat ‘onze generatie’ dit gaat meemaken. Hoe het zal gaan, Wycliffe Nederland spreekt zelf over ‘ongekend’ en ‘enorm’ als de recente geschiedenis van bijbelvertaalwerk genoemd wordt, zelfs over het wonder van de 21e eeuw. Nog nooit werd er wereldwijd in 2500 talen gewerkt aan de vertaling van de Bijbel. Sneller dan ooit vindt het vertaalwerk plaats, dankzij moderne technieken, vormen van samenwerking en inzet van plaatselijke kerken.

Anderhalf miljard mensen

En toch, op dit moment hebben 1,5 miljard mensen nog geen complete Bijbel in de eigen taal, terwijl van hen 250 miljoen mensen zelfs geen enkel bijbelvers in de eigen taal kunnen lezen. De volledige Bijbel is in 698 talen beschikbaar, terwijl over heel de wereld ongeveer 7000 talen gesproken worden. Dat laatste getal verbaast ons, behalve als we horen dat alleen Ethiopië al 84 talen kent. Met de start van een bijbelvertaling moet in 2115 talen nog begonnen worden. Zovele talen: het maakt het perspectief van Openbaring 7 rijker en rijker: vóór de troon, vóór het Lam, uit alle volken en talen...

In veel gevallen worden zendingswerkers vandaag voor zes jaar uitgezonden. Voor bijbelvertalers zal deze periode te kort zijn, omdat hun werk nog meer een lange adem vraagt. Als er geen spellingsregels of grammatica op papier staan, moet een taalkundige na veel onderzoek een alfabet opstellen, moeten mensen leren lezen en schrijven in hun eigen taal. Degenen die hun taal niet op schrift hebben maar deze alleen spreken, zijn dus de eersten die ontdekken moeten hoe hun taal het beste geschreven kan worden. Met kennis van de grammatica lukt het taalkundigen om spellingsregels op te stellen die bij de intuïtie van de sprekers passen. Met bewondering kun je kijken naar zo’n intensief proces, dat geduld en doorzetting vraagt. In dit verband las ik van een taalkundige een uitspraak die zendelingen herkennen zullen: ‘Ik heb geleerd dat God een God is van het hele leven en niet alleen van het Boek.’

Westerse invloed

Bescheidenheid heeft de kerk in het Westen ten aanzien van bijbelvertalen moeten leren. Het is tekenend voor de bloei van het christendom wereldwijd dat Wycliffe Internationaal enkele jaren geleden besloot dat de westerse basis onder haar werk niet meer actueel is. Van de partners van Wycliffe komt meer dan twee derde uit het zuiden of oosten. Het zijn die partners die het beste kunnen inschatten waaraan kerken en christenen concreet behoefte hebben. Het is een ontwikkeling die in de zending al veel eerder zichtbaar werd.

De kleine inbreng die ook ons werelddeel ten aanzien van het bijbelvertaalwerk heeft, mag ons temeer aansporen onze roeping niet te verzaken, te onderkennen dat het blijven vertalen van de Bijbel tot de zendingsarbeid behoort, tot een kerntaak van de kerk. Sterker, die betrokkenheid mogen we zien als een ‘geestelijke barometer’, die aangeeft op welke wijze we uitzien naar de tijd dat alle knie buigen zal voor koning Jezus.

Meer dan fijn goud

Zou elke bijbelvertaler niet jarenlang gemotiveerd blijven door de overtuiging dat iedere stam met een eigen vertaling de grootste schat ontvangt die je geven kunt?

Heer, het Woord, door U gegeven,

vol van schatten, nieuw en oud,

spreekt van eeuwig, zalig leven,

is meer waard dan ’t fijnste goud.

Zo mag de kerk uitdelen vanuit de woorden die Petrus ooit sprak: ‘Zilver en goud heb ik niet, maar wat ik heb, dat geef ik u.’

Op dit moment hebben 1,5 miljard mensen nog geen complete Bijbel in de eigen taal

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen