Verwarring over waarden

De omvang van de drie programma’s maakt het ook niet gemakkelijker. Die varieert van 114 (CDA) tot 167 pagina’s (SGP). De CU heeft 141 pagina’s nodig. Waar zetten de drie partijen op in?

CDA tegen on-Nederlandse polarisatie

In de inleiding van het verkiezingsprogramma van het CDA lezen we:

‘In een tijd van grote veranderingen, globalisering en individualisering zijn we elkaar kwijtgeraakt. Met een deel van ons ging het beter dan ooit, maar anderen kregen steeds meer het gevoel grip te verliezen of aan de kant te staan. Onzekerheid over de toekomst heeft geleid tot een on-Nederlandse polarisatie. We missen het gevoel van solidariteit en saamhorigheid. Het vertrouwen dat we bij elkaar horen en één gemeenschap zijn. (…) De opdracht om ons land uit de crisis te leiden is groot en komt bovenop de grote vraagstukken die er voor corona al lagen: het klimaat, de vergrijzing, migratie en de polarisatie van de samenleving.’

De partij vat de plannen voor de toekomst samen in twaalf prioriteiten. Werken aan economisch herstel is de eerste prioriteit. Tweede prioriteit is het herstel van geschaad vertrouwen (denk aan de toeslagenaffaire). Verder staat het gezin (niet het huwelijk) hoog in het vaandel. Het CDA wil de grip op migratie versterken. Ten aanzien van klimaat wordt kernenergie als een zinvolle optie beschouwd. De medischethische pijnpunten komen in deze twaalf prioriteiten niet voor.

CU kiest voor zorgzame samenleving

Het CU-programma draagt als titel ‘Kiezen voor wat echt telt’. De rode draad die door alles heen loopt, is het streven naar een zorgzame samenleving. Die is niet zomaar te realiseren.

‘We hebben in ons land veel om dankbaar voor te zijn, maar we zien ook dat onze samenleving gevoeliger wordt voor polarisatie en voor het complotdenken van de profeten van het populisme. We lijden aan morele heimwee en raken soms verdwaald in onze zoektocht naar nieuw houvast. Daar hoeven we het niet bij te laten zitten. De ChristenUnie wil dat liefde, genade en zachtmoedigheid een belangrijke plaats houden in onze samenleving.’

Door middel van twintig ‘hoopvolle keuzes’ wil de CU toewerken naar een samenleving ‘waar mensen naar elkaar omzien en voor elkaar zorgen’.

Benadrukt wordt dat de overheid een bondgenoot is van burgers (keuze één). In keuze twee wordt gezegd dat we een land zijn van gedeelde waarden, wat betekent dat we de ruimte hebben om van elkaar te verschillen en we tegelijk verantwoordelijkheid dragen voor onze rechtsstraat. In keuze zes wordt de beschermwaardigheid van het leven ‘van begin tot einde’ genoemd. De CU introduceert de nogal alarmerende term ecocide: moord op de natuur (p.105) en zet zo de toon voor de klimaatdiscussie.

SGP wil vertrouwen winnen

Het programma van de SGP wordt gepresenteerd onder het motto ‘In vertrouwen’. In de inleiding wordt opgemerkt dat er een grote spanning is tussen echt vertrouwen en wat er in onze samenleving aan de hand is.

‘Vertrouwen, laat staan geloofsvertrouwen, is niet iets wat je als overheid of als partij kunt dicteren. Vertrouwen is wél iets wat je stukje bij beetje kunt winnen. Daarvoor moet je geloofwaardig zijn. Dat kan door een vaste koers te varen. Dat kan óók door geen dingen te beloven die niet waargemaakt kunnen worden. Vertrouwen ontstaat verder door open en integer te zijn.’

Het programma heeft drie kernpunten: leven, gezin, Nederland. Leven staat voorop, dus het beschermen van het leven, maar ook het in stand houden van het zorgstelsel hoort daarbij. Een zelfgekozen dood is niet het antwoord op intense levensvragen, lezen we. Het gezin, bestaande uit man en vrouw en eventueel kinderen, is de pijler waarop de samenleving rust. Naast de zorg voor klimaat en milieu wijst de SGP op de nadelige effecten van windmolenparken (geluid) (p.113), terwijl zonneweiden ten koste gaan van vruchtbare landbouwgrond (p.100).

Gevoelens van onbehagen

Deze heel summiere aanduiding van wat in de programma’s aan de orde komt, doet geen recht aan de 422 pagina’s tekst. Wel is duidelijk dat alle drie partijen het gevoel hebben dat er iets mis is met Nederland. Het gevoel van solidariteit en saamhorigheid wordt gemist (CDA). De CU roept op om op te staan tegen het gif van wantrouwen en onwaarheid. Bij de SGP moet het motto ‘In vertrouwen’ gelezen worden als weerstand tegen het wantrouwen dat de mensen in hun greep houdt.

Er is wel verschil hoe deze gevoelens van onbehagen doorvertaald worden naar het verkiezingsprogramma. Het CDA-programma zet in op daadkracht: ‘doorpakken’ en: ‘we stropen de mouwen op’. De crisis vraagt om praktische maatregelen. De geestelijke kant van de crisis komt minder duidelijk naar voren. Het is trouwens opmerkelijk dat in geen van de drie programma’s het woord secularisatie voorkomt. Het woord seculier komt wel een paar keer voor zonder dat er inhoudelijk op in wordt gegaan.

Gedeelde waarden

Hoe verhoudt zich de secularisatie tot de ‘gedeelde waarden’ waarover het CU-programma spreekt? (hoofdstuk 1) of tot de ‘christelijke waarden’ die de SGP noemt? (p.87). Kunnen we toe met de waarden zoals het CDA die voorstaat: solidariteit, gespreide verantwoordelijkheid, publieke gerechtigheid en rentmeesterschap? (p.6). Wat zijn de waarden waar we als Nederland voor willen staan? CU en SGP komen met het voorstel om een preambule bij de Grondwet te voegen, waarin de belangrijkste waarden van de Nederlandse samenleving worden vastgelegd (resp. p.13 en p.87). Maar daar ligt nu juist het probleem: welke waarden? Dat kun je niet even door middel van een soort akkoord regelen.

Waarden deel je niet zomaar met elkaar. Dat is een groeiproces van eeuwen. Het is een proces van aantrekken en afstoten. Ons land was het resultaat van een vrijheidsstrijd, die oorspronkelijk vooral de vrijheid van de gereformeerde religie beoogde. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw gaat de strijd juist tégen religie. Christelijke waarden staan onder druk. We moeten de nieuwe waarden van veelkleurigheid en diversiteit omarmen. Hoe meer verschillen hoe beter, zo lijkt het. De ‘oude’ samenleving, waarin nog resten van traditie aanwezig zijn (inclusief het grootste deel van onze geschiedenis), moet plaatsmaken voor een nieuwe, progressieve samenleving. Wie in een versplinterde samenleving gedeelde waarden zoekt, kan die voortaan alleen vinden in de vorm van een humanistische ideologie. Of zijn we ook het station van humanisme gepasseerd?

Bescherming van kwetsbaar leven is een bij uitstek humane waarde, terwijl zelfs daarover bepaald geen eenstemmigheid is. Op het gebied van waarden heerst dus grote verwarring.

Vergissing

De strijd om waarden draait vooral om de waarde van het menselijke leven. Daar zullen in de politiek de belangrijke beslissingen vallen. Volgens een recente studie zijn de mogelijkheden van de moderne gentechnologie onbegrensd. Gewone lichaamscellen kunnen zo ‘geherprogrammeerd’ worden dat ze uitgroeien tot ‘embryo-achtige’ structuren. Het is niet onmogelijk dat dit soort structuren kunnen uitgroeien tot echte embryo’s, aldus een deskundige.

De verkiezingsprogramma’s zwijgen niet over deze problematiek. Zij maken echter een vergissing als zij suggereren dit probleem de baas te kunnen worden op grond van gedeelde waarden. Hoe zou dat kunnen? Over de meest fundamentele waarde – het leven – is de politiek het niet eens. Dus is het speelveld van de christelijke politiek erg klein geworden. Juist daarom is een helder geluid nodig.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen