Boekbesprekingen

Enkele weken geleden schreef ik een artikel over ds. Petrus Immens 1720- 2020. Daarvoor werd vooral gebruik gemaakt van de voorrede van ds. Jacobus Willemsen die geplaatst is in het boek ’De godvruchtige avondmaalganger.’ Dit boek is ruim 30 jaar na het overlijden van Immens uitgegeven op initiatief van deze ds. Willemsen. Op het moment dat ik het artikel over Immens schreef, kon ik nog geen gebruik maken van de levensbeschrijving van Steef Post die juist dezer dagen bij uitgeverij Den Hertog is verschenen.

Met grote aandacht en belangstelling heb ik deze levensbeschrijving gelezen. Na een wat uitgebreid eerste hoofdstuk over de voorouders van Petrus Immens volgt een boeiende uiteenzetting van zijn leven en werk. Maar het boek biedt meer. Het geeft ook elke keer doorkijkjes in het maatschappelijk, kerkelijk en geestelijk klimaat in de jaren van Immens’ ambtsbediening. Zo lezen we over het dragen van pruiken, over de armenzorg, over de avondmaalspraktijk in de 17 e en 18 e eeuw 1 , over de verhouding kerk en staat, over kapittelpreken, over Voetianen en Coccejanen, over Hattemisten, over lijkpredicaties, en niet te vergeten over het ziek- en sterfbed van Cornelia Winckelman, een vrouw over wie in 2018 nog een beschrijving van haar ziekbed verscheen (zie DWS van 13-9-2019). En de lezer kan gerustgesteld zijn: nergens ervoer ik de uitstapjes als een hinderlijke onderbreking van de verhaallijn. Integendeel: het boek boeide mij van het begin tot het einde.

Immens’ Middelburgse collega’s waren de predikanten Bernardus Smijtegelt, Jacobus Leydekker, Carolus Tuinman, Henricus de Frein en Frederik van Houten, terwijl in diezelfde periode in Rotterdam Wilhelmus à Brakel en Abraham Hellenbroek stonden. Een zeer gezegende tijd, zo zouden we zeggen. Maar laten we ons niet vergissen. In het jaar dat Immens in Middelburg kwam, werd Middelburg verscheurd door ”verwarring, afgunst en machtsdenken”. Een bankencrisis die 25 jaar daarvoor was ontstaan heeft tientallen jaren de Middelburgse samenleving ontwricht, waarbij zelfs allerlei rellen en bedreigingen voorkwamen. Ook heeft Immens in zijn Middelburgse periode erg veel tijd moeten besteden aan het oplossen van andere conflicten. Dat neemt niet weg dat deze trouwe Godsgezant, een zogenaamde ’ern-stige coccejaan’, in broederlijke liefde met zijn ambtgenoten zijn werk heeft mogen doen. Góds werk. ”Gods ge - nadewerk staat onder ons nog niet stil, daar komen nogal velen over, onder de kleinen en ook groten,” 2 zo schrijft hij in 1719. Het was dezelfde periode van opwekking waarover Smijtegelt schreef: ”Het schijnt of God nu meest onder de groten en onder de kleinen met Zijn Geest begint te werken.”

Petrus Immens is vooral bekend geworden door de publicatie met verhandelingen over het Heilig Avondmaal. Dat boek is door de eeuwen heen vele malen herdrukt, en in de laatste jaren door C. Bregman op een zeer betrouwbare wijze herschreven. Steef Post besteedt niet alleen uitvoerig aandacht aan de inhoud van het boek, maar ook aan de verwerking van dit boek in de 20 ^e eeuw, door onder anderen dr. T. Brienen, ds. C. Harinck, dr. J. van Beelen en dr. A. Baars. Het had de moeite waard geweest als de schrijver ook kennis had genomen van de boekbespreking van dr. C. Steenblok in DWS van 5 juli 1957. Dr. Steenblok heeft het in zijn boekbespreking namelijk over een uitmuntend boek, maar hij tekent ook enkele bezwaren van inhoudelijke aard aan. Het gaat de grenzen van een boekbespreking te buiten om daar nu verder op in te gaan. Overigens zal ds. F. Mallan zich in een latere boekbespreking (DWS 5-12-1969) en een Antwoord per brief (DWS 16-9-2004) uitsluitend positief over Immens’ geschrift uitlaten.

Het boek van Steef Post bevat verder een uitgebreid notenapparaat en een register van persoonsnamen. Een tabel met vermeldingen van ’Petrus Immens’ in de bladen die in Digibron zijn opgenomen, is, in tegenstelling met wat op p. 184 staat, niet als bijlage opgenomen.

Samenvattend willen we het boek ’Petrus Immens. Pastoraal bewogen prediker’ van harte aanbevelen. Het is een prachtig en soms ook stichtelijk boek. Als je ’De godvruchtige avondmaalganger’ in je boekenkast hebt staan, zou ik willen zeggen dat deze levensbeschrijving niet mag ontbreken. Het boek leent zich ook uitstekend om als eindejaarsgeschenk cadeau te geven.

C. Dubbeld

Noten

1. Over de beschrijving van de avondmaalspraktijk in de 17e en 18e eeuw zou nog wel wat meer te zeggen zijn dan Steef Post doet.

2. Immens heeft hier het oog op maatschappelijke status: onder kleinen verstaat hij de minderbedeelden, en onder de groten de rijken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen