Bezinning op ziekte en sterven tijdens een pandemie

Midden in het leven…

Maarten Luther (1483-1546) dichtte ooit de versregels: ”Midden in het leven zijn wij door de dood omvangen.” Woorden die ons in de huidige pandemie veel te zeggen hebben. Door alle maatregelen worden we zeer sterk geconfronteerd met de ziekte die onzichtbaar rondwaart. Sommige lezers zullen zich daardoor angstig en onmachtig voelen. Omgekeerd wordt er van de zijde van de overheid een zeer sterk en eenzijdig accent gelegd op de eigen verantwoordelijkheid in het omgaan met ziekte en sterven. Over de diepe oorzaak van ziekte en sterven wordt door velen niet of nauwelijks gesproken. Daarom wil ik in dit artikel eerst iets over de oorsprong van ziekte en sterven schrijven, en daarna iets over de besturing van ziekte en sterven in ons leven.

In den beginne…

Bij de overwegingen over ziekte en gezondheid dienen we terug te gaan naar de geschiedenis van de mensheid. Die ligt in de schepping in het paradijs, zoals de Bijbel die beschrijft in Genesis 1 en 2. Voor ons onderwerp is het van grote betekenis om een streep te zetten onder een gedeelte van Genesis 1 dat elke keer terugkomt: En God zag dat het goed was. Genesis 1:4,10,12,18,21,25. Als een refrein keert het elke keer terug in de beschrijving van de scheppingsgeschiedenis. Totdat straks de méns geschapen wordt, en God Zijn ogen laat gaan over al het geschapene. Dan komen dezelfde woorden nog een keer terug, maar dan versterkt: En God zag al wat Hij gemaakt had, en zie, het was zeer goed (Gen. 1:31a).

Bij de overweging van ziekte en sterven, maar dat geldt ook bij overwegingen over het lijden in deze wereld, is het van onmisbaar belang om dit begin altijd in het oog te houden. God heeft alles goed geschapen. De dood hoort oorspronkelijk niet bij het leven. Ds. Joh. van der Poel (1909-1981) zei weleens: ”In het paradijs waren geen ziekenhuizen en geen begraafplaatsen.” Kernachtiger kun je het bijna niet zeggen.

De slang nu was listiger…

De oude Grieken hadden voor elk levensterrein een bijzondere god die werd aanbeden. Een van hen was Asklepios, de god van de geneeskunde. In een legende rond Asklepios wordt verteld dat als men in een droom een slang zag, men genezen was. Daarom werd Asklepios meestal afgebeeld met een staf waar een slang omheen kronkelt, de asklepiosstaf of esculaap. Sinds eeuwen is dit het symbool voor artsen.

Deze positieve benadering van de slang herkennen wij niet. Dat heeft alles met Genesis 3 te maken. Satan, Gods grote tegenstander, neemt de gedaante van een slang aan, en weet Eva te verleiden tot zondigen. Als Adam vervolgens door zijn vrouw wordt verleid, is de vernieling compleet. Ook voor wat betreft het menselijk lichaam. Want ten dage als gij daarvan eet, zult gij den dood sterven (Gen. 2:17).

De apostel Paulus, die in de Romeinenbrief onder meer de leer van de erfzonde uiteenzet, zegt het als volgt: Daarom, gelijk door één mens de zonde in de wereld ingekomen is, en door de zonde de dood, en alzo de dood tot alle mensen doorgegaan is, in welken allen gezondigd hebben (Rom. 5:12). Ook in Romeinen 6:23 komt dit verband tussen zonde en dood terug: Want de bezoldiging der zonde is de dood. Dus Bijbels gezien is de dood een gevolg van de zonde.

Stervende sterven….

In de dogmatiek (de geloofsleer) wordt op grond van de Schrift onderscheid gemaakt tussen de lichamelijke dood, de geestelijke dood (Éfeze 2:1) en de eeuwige dood (Openb. 20:14, 21:8).

De lichamelijke dood moeten we daarbij niet beperken tot het moment dat de mens zijn laatste adem uitblaast, en ziel en lichaam van elkaar gescheiden worden. Terecht is weleens verwezen naar Genesis 2:17: Want ten dage als gij daarvan eet, zult gij den dood sterven. In de grondtaal staat: …stervende zult u sterven. ¹ Dit tekent heel scherp de realiteit van ons menselijk leven. Op de weg naar de dood ondergaan we reeds een proces van afbraak. Stervende sterven.

Dat proces vindt eigenlijk in het hele leven plaats. Binnen de medische wetenschap zijn kinderziekten een aparte discipline. We denken aan de vele afdelingen die in een ziekenhuis zijn te vinden, waar niet alleen ouderen worden onderzocht en behandeld. Toch geldt het in het bijzonder van de ouderdom dat het een tijd van afbraak is.

Psalm 90 spreekt over zeventig of tachtig jaar als de maat van ons leven. Bij velen zet na die leeftijd de afbraak door. Prediker 12 tekent op onnavolgbare wijze die afbraak van ons aardse lichaam in de ouderdom.

Als gevolg van het vonnis des doods is ook ziekte en afbraak verbonden aan het menselijk leven.

Als je ziek bent…

Toch wordt er in de Bijbel slechts sporadisch een verband gelegd tussen iemands zonde en een daaropvolgende ziekte. Er zíjn wel voorbeelden van. Koning Uzzia werd geraakt door melaatsheid toen hij in de tempel wilde offeren (2 Kron. 26) en koning Herodes stierf aan een ingewandsziekte toen hij God de eer niet gaf (Hand. 12). In zijn algemeenheid komt het ons echter niet toe om te spreken over een direct verband van oorzaak en gevolg tussen iemands zonde en ziekte. Bij de genezing van de blindgeborene heeft Jezus daar zeer duidelijk over gesproken. En Zijn discipelen vraagden Hem, zeggende: Rabbi, wie heeft er gezondigd, deze of zijn ouders, dat hij blind zou geboren worden? Jezus antwoordde: Noch deze heeft gezondigd, noch zijn ouders, maar dit is geschied opdat de werken Gods in hem zouden geopenbaard worden (Joh. 9:2-3).

Niet bij geval….

Tegelijk belijden we op grond van Gods Woord en onze belijdenis dat elke ziekte door God bestuurd wordt. God beschikt over leven en dood, over gezondheid en ziekte. Let op. Door ónze zonde is de ziekte en de dood in de wereld gekomen. Tegelijk is het Gód Die alles bestuurt en uitvoert naar Zijn eeuwige raad. Ook ziekte en sterven. Zal er een kwaad in de stad zijn, dat de HEERE niet doet? (Amos 3:6). Gaat niet uit den mond des Allerhoogsten het kwade en het goede? (Klaagl. 3:38). Daarom belijdt de christen: ”…dat zonder den wil mijns hemelsen Vaders geen haar van mijn hoofd vallen kan, ja ook, dat mij alle ding tot mijn zaligheid dienen moet.” 2 En elders: ”… dat gezondheid en krankheid, en alle dingen, niet bijgeval, maar van Zijn Vaderlijke hand ons toekomen.” 3

Er zijn verschillende redenen te noemen waarom God een mens ziek maakt. Bisschop J.C. Ryle (1816-1900) noemt in een opstel over ziekte vier redenen:

1) Een zieke wordt herinnerd aan de dood die met zekerheid komen zal.

2) Ziekte is een oproep om zin en doel van ons leven te overdenken.

3) Ziekte kan ons de leegheid en holheid van de dingen der wereld doen realiseren.

4) Ziekte herinnert ons eraan dat wij als mensen allen gelijk zijn: ieder kan door ziekte getroffen worden. ⁴

Aan die vier redenen zou ik drie redenen willen toevoegen die van toepassing zijn op het leven van Gods kinderen.

1) Ziekte kan in het leven van Gods kind een Vaderlijke kastijding zijn (Hebr. 12:6-10).

2) Ziekte kan in het leven van Gods kind tevens een geloofsbeproeving zijn. Jobs ziekte is daarvan een voorbeeld.

3) Uiteindelijk is voor elk kind van God de laatste ziekte de doorgang tot het eeuwige leven.

En voorts geldt het zo dikwijls dat Gods wegen onnaspeurlijk zijn (Jes. 55:9, Rom. 11:33-34).

Onze krankheden op Zich genomen…

Een laatste opmerking. Ziekte en sterven hebben alles te maken met het werk van Christus. Vanaf het begin van Zijn leven heeft Hij het ”…stervende zult u sterven” moeten doormaken. Van Jezus staat in Jes. 53:3-4: Hij was veracht en de onwaardigste onder de mensen, een Man van smarten en verzocht in krankheid. (…) Waarlijk, Hij heeft onze krankheden op Zich genomen, en onze smarten, die heeft Hij gedragen. Het woordje ’waarlijk’ kan ook worden vertaald met ’nochtans’.

Door de lijdensgeschiedenis van Christus valt er nieuw licht op ziekte en dood. Geloofslicht. Het nochtans des geloofs klinkt op. Hij heeft als Borg de zonden, schulden en smarten van en voor Zijn kinderen gedragen. Hij deed het in de plaats van Zijn gemeente. Met de kerk van alle eeuwen belijden we dat Jezus gekruisigd, gestorven en begraven is. Door het geloof mag de christen op de vraag ”Zo dan Christus voor ons gestorven is, hoe komt het dat wij ook moeten sterven?” in het geloof antwoorden: ”Onze dood is geen betaling voor onze zonden, maar alleen een afsterving van de zonden en een doorgang tot het eeuwige leven.” ⁵

”Midden in het leven, zijn wij door de dood omvangen.” Daarom geldt temeer in deze tijd van een ongekende pandemie: O, dat zij wijs waren! Zij zouden dit vernemen, zij zouden op hun einde merken (Deut. 32:29).

Noten

1. M.J. Paul e.a., Studiebijbel Oude Testament, Genesis/Exodus, Veenendaal, 2011, p. 42-43

2. Heidelb. Cat. Zondag 1, vr. en antw. 1

3. Heidelb. Cat. Zondag 10, vr. en antw. 27

4. J.C. Ryle, Christen zijn in het dagelijks leven. Over de praktijk van het geloof, Kampen, 2°, 1999, p. 269

5. Heidelb. Cat. Zondag 16 vr. en antw. 42

Criterium

Bij dit nummer van De Wachter Sions ontvangt u het jubileummagazine van het Ds. G.H. Kerstencentrum. Het vervangt deze keer het blad Criterium. Voor zover u bezwaar hebt tegen ontvangst van Criterium, kunt u dit laten weten aan de administratie. Wij zorgen dan dat u de bijlage voortaan niet meer ontvangt.

Administratie De Wachter Sions

Tel. 0488-72 70 60.

E-mail: dws@ggin.info

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen