Kunstmatige intelligentie

Sinds begin dit jaar wordt er in de media veel geschreven over kunstmatige intelligentie, of zoals het vaak wordt genoemd in het Engels: Artificial Intelligence, meestal afgekort tot ‘AI’. De aanleiding hiervoor was het in december 2022 beschikbaar komen van Chat-GPT. De introductie van deze nieuwe toepassing veroorzaakte nogal wat sensatie. ChatGPT werkt zo dat je een willekeurige vraag kunt stellen, waarna je een goed geformuleerd antwoord krijgt. Een vraag als ‘wat zijn de nadelen van vaccinatie tegen COVID-19’ leidt tot een keurig uitgeschreven tekst waarin alle overwegingen op een rij worden gezet. Die tekst wordt automatisch door ChatGPT geproduceerd door de meest geraadpleegde bronnen die over dit onderwerp op internet staan razendsnel te doorzoeken, daaruit relevante delen te selecteren en te ordenen, om daar vervolgens een goed lopende tekst van te maken.

Nooit eerder groeide een nieuwe app zo snel naar 100 miljoen gebruikers. Dat is natuurlijk op zich geen reden om erover te schrijven in De Wachter Sions. Er zijn genoeg andere onderwerpen die van groter belang zijn in het licht van de eeuwigheid. Kunstmatige intelligentie of AI is bovendien een fenomeen dat in allerlei andere vormen en gradaties al lang bestaat, bijna net zo lang als dat er computers zijn. Vermoedelijk zijn er weinig lezers die – misschien ongemerkt – geen gebruik maken van toepassingen waarin AI verwerkt is. Denk bijvoorbeeld aan navigatiesystemen in auto’s.

Maar er is nu kennelijk meer aan de hand. Een groot aantal prominente deskundigen zoals Elon Musk (oprichter van Tesla) riep recent op tot een tijdelijke stop op de ontwikkeling, zodat er tijd is om na te denken over goede regelgeving voor dit soort systemen. Er werd zelfs gesteld dat de mensheid zichzelf anders zou kunnen vernietigen. Het is dus kennelijk nogal ingrijpend, en er zijn nieuwe morele vragen aan de orde. Daarom toch een artikel over dit onderwerp.

Wat is het?

Kunstmatige intelligentie is techniek waardoor computers voor mensen problemen kunnen oplossen. Hierbij wordt tot op zekere hoogte het logisch denkvermogen van de mens geïmiteerd. Daarbij wordt onder meer gebruik gemaakt van algoritmes (wiskundige formules) en patronen die herkend worden. Zo kunnen bijvoorbeeld allerlei mogelijke uitkomsten snel doorgerekend worden en met elkaar vergeleken worden, om uiteindelijk de beste te kiezen. Denk bijvoorbeeld aan verschillende routes naar een bestemming waarvan de kortste en snelste wordt gekozen.

Het is al meer dan 25 jaar geleden dat voor het eerst een wereldkampioen schaken een partij verloor van een computer. In die tijd waren de toepassingen van kunstmatige intelligentie heel specialistisch: ze werkten goed voor een specifiek domein, zoals schaken. Apps zoals ChatGPT zijn veel breder inzetbaar. De meest willekeurige vragen kunnen worden gesteld, zoals: ‘hoe kan ik het beste een deur schilderen’, of ‘wat maakt de composities van Johan Sebastiaan Bach uniek’. Het is goed om te bedenken dat ChatGPT niet op zichzelf staat. Er bestaan inmiddels andere soortgelijke toepassingen. Daar waar ChatGPT tekst kan voortbrengen, kunnen andere toepassingen bijvoorbeeld geluiden of beelden maken, bijvoorbeeld Mid journey. ChatGPT is zo gemaakt dat iemand met enige technische kennis er zelf ook nieuwe bronnen aan kan koppelen. Denk aan de Bijbel in Statenvertaling. Het RD schreef onlangs in dit verband over BijbelGPT (RD 8-6). Dat zoiets als ChatGPT erg handig kan zijn, zal duidelijk zijn. Waar je tot op heden bij een vraag moest ‘googelen’ om vervolgens zelf het goede antwoord te vinden door informatie van verschillende websites te vergelijken, krijg je nu in één keer een pasklaar uitgeschreven antwoord. Bovendien kun je de vraag stellen in conversatietaal. Maar wat zijn dan de problemen?

Waarheidsbegrip

Allereerst moet opgemerkt worden dat het oncontroleerbaar is wat het waarheidsgehalte is van een tekst die ChatGPT genereert. Er wordt niet vermeld welke informatie van welke bron afkomstig is. ChatGPT is bovendien ‘dom’ in de zin dat het geen informatie kan interpreteren. Het kan alleen opzoeken wat geschreven is ergens op internet, gevonden teksten met elkaar combineren en er een goed lopende tekst van maken. Het gaat er eigenlijk vanuit dat waar is wat de bronnen op internet beweren die het vaakst geraadpleegd worden.

Daarbij hebben de makers van het programma er zoveel mogelijk voor gezorgd dat er geen teksten worden geproduceerd die aanstootgevend kunnen zijn, bezien vanuit liberale progressieve opvattingen. Dat maakt dat de teksten gekleurd zijn. Een vraag als ‘Waarom is seksualiteit buiten het huwelijk Bijbels gezien zondig?’ wordt daarom – na weergave van veelgebruikte Bijbelse argumenten – voorzien van stukjes tekst als: ‘Binnen het christendom zijn er verschillende interpretaties en opvattingen, en sommige gelovigen en kerken hebben een meer verdraagzame benadering ten aanzien van dit onderwerp.’ Oftewel, ChatGPT beweert dat het klassieke Bijbelse standpunt getuigt van onverdraagzaamheid.

Dit is een aangelegen punt. Voor christenen doet waarheid ertoe. Zij geloven in de absolute waarheden en normen die door God geopenbaard zijn in Zijn Woord. Zij hebben bovendien als het goed is een afkeer van alle leugenachtigheid, en dus ook van onjuistheid. Zij geloven in God Die Zich in Christus openbaart als ‘Ik ben de Waarheid’.

Menselijke beschaving

Door seculiere denkers wordt een enigszins gerelateerd punt aangevoerd. Een van hen is Yuval Noah Harrari, een Israëlische historicus en filosoof, wereldwijd bekend door enkele bestsellers die hij schreef. Hij stelt vast dat bijna de hele menselijke cultuur bestaat uit taal. ‘Wat zou er gebeuren als niet-menselijke intelligentie beter wordt in verhalen vertellen, melodieën componeren, tekeningen maken, wetten formuleren en heilige geschriften schrijven dan de gemiddelde menselijke intelligentie.’

Volgens hem is het kenmerkende van deze nieuwe generatie AI-programma’s dat ze zaken kunnen voortbrengen die niet eerder bestonden, bijvoorbeeld nieuwe verhalen. Ze worden daarom ook wel ‘generatieve’ AI-systemen genoemd. Hierdoor kan uiteindelijk een nieuwe cultuur, een nieuwe beschaving, ontstaan die de bestaande menselijke beschaving vernietigt die zich in duizenden jaren ontwikkelde. Harrari denkt dat bijvoorbeeld een nieuwe ‘bijbel’ zou kunnen worden gegenereerd die door veel mensen gezien gaat worden als belangrijkste inspiratiebron.

Verder heeft Harrari het erover dat AI gebruikt kan worden om bijvoorbeeld massaal propaganda en nepnieuws te fabriceren, om daarmee bijvoorbeeld verkiezingen te beïnvloeden. Daarnaast is het denkbaar dat veel mensen één AI-programma gaan gebruiken voor al hun vragen, dat voor hen een soort ‘alwetend’ orakel wordt. Mensen kunnen hierdoor gemanipuleerd worden in hun opvattingen.

Het zal duidelijk zijn dat het denken van Harari ten principale onbijbels is. Hij gelooft niet in een almachtige God Die alles bestuurt, en de Bijbel als het geïnspireerde Woord van God. Toch is het nuttig om van denkbeelden zoals die van hem kennis te nemen. Zijn zorg dat massa’s mensen door AI gemanipuleerd kunnen worden is niet onterecht.

Regelgeving

Onlangs stemde het Europees Parlement in met een verordening die het ontwerpen, gebruiken en verkopen van AI-systemen moet gaan reguleren. Het zal nog enkele jaren duren voordat die formeel van kracht is. Op het eerste gezicht bevat de verordening zinvolle elementen. Zo schrijft de wet voor dat het altijd voor iedereen duidelijk moet zijn als een tekst of afbeelding is gemaakt met behulp van AI.

Bepaalde toepassingen die een onaanvaardbaar hoog risico vormen voor veiligheid, democratie of mensenrechten worden verboden. Denk aan gezichtsherkenning met slimme camera’s in openbare ruimtes waarmee burgers in de gaten kunnen worden gehouden zoals die in China al bestaan. Dergelijke systemen worden in de EU verboden, en dat lijkt op zich een goede zaak.

Anderzijds, de nadruk op mensenrechten en veiligheid kan gemakkelijk ontaarden. Voor nieuwe AI-systemen in de categorie ‘hoog risico’ moet er bijvoorbeeld een zogenaamde ‘mensenrechtentoets’ gaan plaatsvinden. Je kunt je zomaar voorstellen dat dit in de praktijk betekent dat een AI-toepassing die een advies genereert dat niet inclusief genoeg is – en dat kan gemakkelijk het geval zijn als de Bijbel als norm fungeert – afgekeurd wordt. Bovendien, als dit op Europees niveau afgedwongen wordt nemen dit soort zorgen alleen maar toe.

Doordenking

Ook voor christenen gaat het om belangrijke en ingrijpende ontwikkelingen. Dit artikel benoemt maar enkele aspecten Het is van belang dat er goede Bijbelse doordenking plaatsvindt. Het valt te vrezen dat er hiervoor in onze gezindte momenteel nog te weinig aandacht is. Onderwerpen zoals genderisme, bescherming van het leven, schepping versus evolutie en wereldgelijkvormigheid vragen al veel aandacht. Toch kunnen we niet om deze bezinning heen. De Heere lere ons deze wereld te gebruiken als niet misbruikende want de gedaante dezer wereld gaat voorbij (1 Kor. 7:31).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen