De waarde van de Statenvertaling

Geen vanzelfsprekendheden meer

Het reformatorische volksdeel maakt op dit ogenblik veel ontwikkelingen door. Niets lijkt meer zekerheid te hebben. De laatste verkiezingen hebben laten zien dat het onder ons niet meer zo vanzelfsprekend is dat op de SGP wordt gestemd. Minder dan voorheen is het vanzelfsprekend dat men zich houdt aan de identiteitsregels die we op onze scholen kennen. Tijdens huisbezoek moeten ambtsdragers ervaren dat allerlei zaken niet meer zo vanzelfsprekend zijn als vroeger. Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Het is uiteraard niet verboden om zelf na te denken. Van de Bereeërs kon gezegd worden dat zij dat ook deden. Paulus’ prediking werd getoetst, want we lezen dat zij het Woord ontvingen met alle toegenegenheid, onderzoekende dagelijks de Schriften, of deze dingen alzo waren (Hand. 17:11b). Ze grondden hun mening echter wel op de Schriften! Hoeveel meningen onder óns worden gevormd na grondig Schriftonderzoek? We horen helaas meer ‘Ik vind …’ en ‘Ik voel …’ dan ‘De Bijbel zegt …’.

In dit artikel wordt stilgestaan bij het feit dat het ook niet meer zo vanzelfsprekend lijkt te zijn dat in onze gezinnen, scholen en organisaties alleen gebruik gemaakt wordt van de Statenvertaling (SV) zoals de GBS die uitgeeft. Dat blijkt ook uit de vraag van een lezer die als ouder en op de werkvloer geconfronteerd wordt met het gebruik van de Herziene Statenvertaling (HSV). Ik denk ook aan de discussie op de scholen in het westen en de grote onrust onder de ouders in die regio.

Een andere bril

De HSV is, al lijkt de naam dat te zeggen, geen Statenvertaling, en kan dus ook geen Herziene Statenvertaling zijn. Waarom niet? De HSV is op een andere manier met de grondtekst omgegaan dan de Statenvertaling. Het was eerlijker geweest om te spreken van een nieuwe vertaling, een vertaling vanuit andere vertaalprincipes. Een van de medewerkers van de HSV zei zelf: ‘Persoonlijk zie ik het zo dat we eigenlijk met een nieuwe vertaling bezig zijn, maar dan een vertaling die zo dicht mogelijk aansluit bij de Statenvertaling’. Dat heeft geleid tot andere keuzes dan de Statenvertalers hebben gemaakt. Vertalers zitten met een behoorlijk probleem. De grondtekst bestaat uit oude talen, ook wel dode talen genoemd. Dat betekent dat de gebruikte woorden niet aan verandering onderhevig zijn. Vertalers moeten dus woorden uit dode talen in levende talen overzetten, in talen waarin woorden voortdurend in gebruik en betekenis wijzigen. En die veranderingen gaan nu veel en veel sneller dan 350 jaar geleden. Daarnaast zijn er heel vaak verschillende keuzes in het vertalen mogelijk. Daarvan geeft de SV heel duidelijk rekenschap in de kanttekeningen die van onschatbare waarde zijn. Dat wordt gemist bij de HSV. Doordat er verschillende mogelijkheden kunnen zijn, is het belangrijk welke ‘bril’ een vertaler op heeft. En uit de vele vergelijkingen tussen SV en HSV is duidelijk dat de vertalers van de HSV een andere ‘bril’ op hebben dan die van de SV.

De vertalers

Als het over Gods Woord gaat, dan gaat het over dát en wát de Heere spreekt. Bij de keuze van de Statenvertalers ging men daarom niet over een nacht ijs. Het moesten bekwame theologen zijn die kennis van de grondtalen hadden, en bovendien mannen die bekend stonden om hun ‘vrome en heilige levenswandel’. Zij werden ook benoemd door de Staten, vandaar de naam ‘Statenvertaling’. De HSV is een herziening van de Statenver­taling op initiatief van de Gereformeerde Bond. Van de Gereformeerde Bond moeten we constateren dat we daar -mede sinds het ontstaan van de HHK in 2004-theologisch gezien verder van af zijn komen te staan. Dat is overigens niet de belangrijkste reden om het werk van de HSV af te wijzen en al helemaal niet om onszelf te verheffen. Alleen al het feit dat de kanttekeningen geen plaats hebben in de HSV is een enorm gemis.

Voorbeelden

Om iets te laten zien van de gevolgen van de herziening door de HSV volgen hieronder twee voorbeelden.

- 2 Kon. 8:1

SV: ‘want de HEERE heeft een honger geroepen, ….’

HSV: ‘want de HEERE heeft een hongersnood aangekondigd, ….’ Met het wegnemen van het woord ‘geroepen’ haalt de HSV de regering van alle dingen uit Gods hand. Als de HEERE een honger roept, dan is Hij het Die regeert. De honger is Zijn dienaar en scherprechter. Als Hij die honger alleen maar aankondigt, hoeft Hij niet Degene te zijn Die de honger ook veroorzaakt en brengt. Prachtige beeldspraak verdwijnt, terwijl niemand problemen zal hebben met de uitleg van het woord ‘geroepen’.

- Hebreeën 11:7a

SV: ‘Door het geloof heeft Noach, door Goddelijke aanspraak vermaand zijnde van de dingen die nog niet gezien werden, en bevreesd geworden zijnde, de ark toebereid tot behoudenis van zijn huisgezin;’

HSV: ‘Door het geloof heeft Noach, toen hij een aanwijzing van God ontvangen had van de dingen die nog niet te zien waren, uit ontzag [voor God] de ark gebouwd, tot redding van zijn gezin.’

Een ‘aanwijzing van God te ontvangen’ is toch veel zwakker en vrijblijvender geformuleerd dan vermaand te worden ‘door Goddelijke aanspraak’? Daarnaast is het ‘bevreesd geworden zijnde’ in de Bijbel voor Gods kinderen (zoals Noach) niet alleen een vrees uit angst, maar ook een vrees gevoed vanuit de liefde tot God. Dat komt niet terug in ‘ontzag voor God’. Dat laatste doet echt tekort aan de drijfveer van Noach om de ark te bouwen.

Kernbegrippen en bekende woorden, die we in de preek en tijdens de catechisatieles horen, zijn (soms gedeeltelijk) niet meer te vinden in de HSV. Te denken valt aan: Zaad (HSV: Nageslacht – maar waarom mag de Heere Jezus niet met Zaad vergeleken worden dat in de grond wordt gelegd, sterft, en daarna veel vrucht draagt?), lankmoedig (HSV: geduldig - maar dat heeft echt een andere diepgang), wederom geboren (in de HSV soms vertaald als ‘opnieuw geboren’) en de verborgenheid der godzaligheid (HSV: het geheimenis van de godsvrucht - is dat trouwens eenvoudiger?). Al deze wijzigingen geven ook nog wat anders aan. Wie de SV naast de HSV legt, zal merken dat er in de SV iets verhevens is te vinden, wat je in de HSV mist. ¹ En laten we ons niet vergissen: een doorsnee leerling (en lezer?) zal veel gedeelten van de HSV ook moeilijk vinden.

Verstaanbaarheid in het geding

Uit onderzoek blijkt dat niet alleen jongeren maar ook ouderen naar andere vertalingen grijpen of zelfs helemaal niet meer de Bijbel lezen. Als oorzaak noemt men de verstaanbaarheid van de SV. Daarom is het goed dat de GBS een project heeft gestart om tot aanpassing over te gaan. Dat is overigens niet iets nieuws: altijd al zijn er woorden in de SV geactualiseerd om de verstaanbaarheid op peil te houden. Maar meer nog: de Bijbel heeft uitleg nodig, wat een belangrijke taak is van ouders, docenten en ambtsdragers. De oproep is: Onderzoekt [niet: leest alleen] de Schriften! Hoe vaak zien onze kinderen ons de Bijbel onderzoeken, buiten het lezen tijdens de gezinsmomenten om? En leggen we tijdens die gezinsmomenten ook uit wat er gelezen wordt, ook als de preek wordt besproken?

Groeiende onenigheid

De satan is er blij mee dat veel zaken onder ons niet meer vanzelfsprekend zijn. Hij is druk doende in de gereformeerde gezindte met zijn polariserende werk (= onenigheid verwekken). Helaas zorgt ook het wel of niet aanpassen van de SV voor groeiende onenigheid. Het is dan ook een lastige opgave waarvoor de GBS zich gesteld ziet. Voor de een gaat iedere aanpassing te ver, voor de ander gaan de aanpassingen lang niet ver genoeg. Van de laatsten zijn er al die oproepen om de SV maar aan de kant te leggen, en de HSV te gaan gebruiken. Zo ontstaat er ook binnen de kerken en scholen die de achterban van de GBS vormen polarisering. De wereld kijkt spottend toe.

Er is gebed nodig. Gebed voor onze jeugd, waarvan er velen (met ook vele ouderen) worstelen met de verstaanbaarheid van Gods Woord. Gebed om wijsheid voor de GBS en voor het werk dat gedaan wordt om Gods Woord te behouden en te bewaren voor de toekomst, en bij het doorvoeren van aanpassingen om de leesbaarheid en verstaanbaarheid te vergroten. Gebed of het polariserende werk van de satan wordt afgebroken. Gebed of de SV, die een monumentale vertaling is, ook tot een levend getuigenis van de levende God voor ons en ons zaad zal zijn. Dan zal het niet meer dan vanzelfsprekend zijn om de SV met kanttekeningen biddend te lezen en hongerig te onderzoeken met het gebed in het hart of we mogen kennen en ervaren wat de Emmaüsgangers zeiden: Was ons hart niet brandende in ons, als Hij tot ons sprak op den weg en als Hij ons de Schriften opende? (Luk. 24:32).

Noot

1. Bij de GBS te Leerdam zijn brochures verkrijgbaar waarin nog vele andere voorbeelden zijn te vinden en op gedegen wijze gereageerd wordt op de HSV: L.M.P. Scholten e.a., Statenvertaling in de 21 ^e eeuw; ds. K. Hoefnagel en C. Valk, Herzien of niet? Meer informatie is ook te vinden op www. getrouwevertaling.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen