Dagelijkse godsvrucht - geloofsbelijdenis

Ware godsvrucht zal altijd dagelijkse godsvrucht moet zijn, schreef ik enkele weken geleden (DWS 27 december 2024). Het persoonlijk gebed in de binnenkamer heeft daarbij een belangrijke plaats. Ik stond in dit kader stil bij het gebruik van het gebed des Heeren. Dit gebed is onmiskenbaar bedoeld voor dagelijks gebruik, zoals blijkt uit de vierde bede: Geef ons heden ons dagelijks brood. Wat voor die bede geldt, moet noodzakelijkerwijs gelden voor alle beden die deel uitmaken van het ‘Onze Vader’. Het is immers een samenhangend gebed. De delen vormen een geheel. Het gebed des Heeren kan daarbij als het ware een raamwerk of een richtlijn vormen voor ons persoonlijke gebed in het verborgene.

Didachè

De gedachte dat het goed is om het ‘Onze Vader’ te zien als een gebed voor dagelijks gebruik is bepaald niet nieuw. Die is al terug te vinden in het oudste kerkelijke handboekje, de Didachè. Wijlen L.M.P. Scholten schreef over dit handboekje in 1975 in De Wachter Sions een serie van drie artikelen. Ik citeer: ‘In het jaar 1873 werd in een bibliotheek in Konstantinopel een bijzondere vondst gedaan. In een oud middeleeuws handschrift, waarnaar misschien wel eeuwenlang niemand omgezien had, vond een geleerde een afschrift van een boekje, waarvan men wel het bestaan wist, doch dat men reeds lang verloren waande, namelijk „Leer des Heeren, door de twaalf apostelen aan de volkeren.” Het was in het Grieks geschreven en het wordt, naar het eerste woord in de Griekse titel, gewoonlijk de „Didachè” genoemd. Dit boekje is zo belangrijk, omdat het een van de oudste geschriften is van de Christelijke Kerk na het Nieuwe Testament. De schattingen over de tijd waarin het geschreven is, lopen uiteen. Maar vrij algemeen wordt thans aangenomen, dat dat ongeveer tussen de jaren 90 en 100 moet zijn geweest. Als we bedenken, dat het laatste bijbelboek geschreven is in diezelfde tijd (de meeste geleerden houden het er voor, dat Johannes op Patmos vertoefd heeft tijdens de vervolging onder keizer Domitianus in de jaren 93 - 96), dan beseffen we, hoe oud dit boekje is.’

Het gebed des Heeren is in dit boekje opgenomen in het achtste hoofdstuk, met daarachter de toevoeging: ‘Bid zo driemaal per dag’. Dit is dus wat in de tijd van de apostelen werd gezien als wenselijk voor een godvruchtig leven! Het gebed des Heeren heeft dan ook in de kerk van alle eeuwen een grote plaats gehad. Het is daarom niet verbazend dat de opstellers van de Heidel bergse Cate chismus zoveel aandacht geven aan de behandeling van dit gebed. Hetzelfde geldt voor andere gereformeerde belijdenisgeschriften zoals de Catechismus van Geneve (1545) en de Kleine Westminster Catechismus (1647).

Het helpt ook begrijpen waarom het ‘Onze Vader’ een steeds weerkerend gebed is in veel van de liturgische formulieren die we gebruiken, onder meer de formulieren om het Heilig Avondmaal te gebruiken, en om dienaars des Woords, ouderlingen en diakenen te bevestigen. Ook de meeste formuliergebeden die zijn opgenomen achterin onze Bijbels bevatten het ‘Onze Vader’, waaronder de gebeden die zonder twijfel bedoeld moeten zijn voor dagelijks gebruik, zoals het Gebed voor het eten en na het eten, het Morgengebed en het Avondgebed.

Wie zich dit realiseert zal misschien anders gaan luisteren naar de jaarlijkse behandeling van dit gebed tijdens de catechismuspreken. De preken hierover worden dan mede een toetssteen en voedingsbron voor het eigen persoonlijke gebed. Er worden gedachten in aangereikt die als het ware weer voedsel geven aan onze eigen gebeden en die kunnen leiden tot verdieping ervan.

Geloofsbelijdenis

Zou iets soortgelijks ook kunnen gelden voor de Apostolische geloofsbelijdenis of Apostolicum, die in onze gemeenten gewoonlijk iedere zondagavond bij het begin van de dienst gelezen wordt? Zou die ook een plaats moeten hebben in het dagelijkse persoonlijke godvruchtige leven? Daar is veel voor te zeggen, hoewel niet op dezelfde wijze.

In tegenstelling tot het gebed des Heeren is de Apostolische geloofsbelijdenis niet rechtstreeks afkomstig uit de Bijbel, en ook in de vorm zoals wij die kennen – anders dan het opschrift de indruk zou kunnen geven – niet rechtstreeks afkomstig van de apostelen. Zij is vermoedelijk in de eerste twee eeuwen na Christus geleidelijk ontstaan, mede in reactie op dwalingen die de kop opstaken. Een van de vroegst bekende aanzetten voor de Apostolische geloofsbelijdenis is terug te vinden in de geschriften van Ireneüs van Lyon (overleden circa 200).

Toch heeft deze belijdenis een grote plaats gekregen in onze kerken, en ook dat is al heel lang het geval. De Heidelbergse Catechismus besteedt er maar liefst twaalf zondagsafdelingen aan. In de meeste liturgische formulieren komt het daarentegen niet voor, behalve in het formulier voor de bediening van het Heilig Avondmaal. In de Christelijke gebeden komt het op twee plaatsen voor, namelijk in het ‘Gebed voor allen nood der christenheid om gebruikt te worden op den rustdag na de eerste predikatie’ en in het ‘Gebed voor kranke en aangevochten mensen’.

Dit laat zien dat de Apostolische geloofsbelijdenis strikt genomen niet zozeer bedoeld is voor dagelijks gebruik. Toch denk ik dat ook deze belijdenis een belangrijke plaats kan hebben in het leven van Gods kinderen wanneer het gaat om onze dagelijkse overdenkingen en dagelijkse geloofsoefeningen.

Ik moet in dit verband denken aan Theodorus à Brakel (1608-1669), vader van Wilhemus à Brakel, de bekende auteur van ‘De redelijke godsdienst’. Abraham Hellenbroek typeerde Theodorus als een voorbeeld van ‘allertederste Godsvrucht’. Dat daarmee niets teveel gezegd was, blijkt uit zijn boeken ‘Het geestelijke leven’ en ‘De trappen van het geestelijke leven’. Uitgeverij Koster verzorgde in 2000 van deze werken een nieuwe uitgave die nog steeds verkrijgbaar is. Beide boeken werden in het verleden tientallen keren herdrukt.

In ‘Het geestelijke leven’ behandelt Theodorus à Brakel ‘de dagelijkse christelijke oefening’. Daarbij gaat hij bijvoorbeeld uitgebreid in op de noodzakelijkheid en profijtelijkheid ervan om het lijden en sterven van Jezus Christus dagelijks te ‘overpeinzen’. Ook beveelt hij aan om dagelijks stil te staan bij de vertroostende opstanding van de Heere Christus en Zijn hemelvaart. Verder gaat hij er onder meer op in hoe een kind Gods bij die dagelijkse overdenkingen wel geleid wordt als in de derde hemel, om de hoogste Springader van zijn zaligheid te zien, te weten het eeuwig welbehagen Gods.

Wie daarover nadenkt realiseert zich dat de Apostolische geloofsbelijdenis als het ware het raamwerk is dat al deze zaken in zich heeft. Wie dagelijks mediteert over het Apostolicum, staat dagelijks stil bij het werk van een Drie-enig God, en overdenkt alle belangrijke geloofsstukken.

De Heere kan dat als een gezegend middel gebruiken. Neem de zin ‘Ik geloof in Jezus Christus, Zijn eniggeboren Zoon, onze Heere’. Onze Heere, wat een dierbaarheid ligt erin als dit werkelijk gelovig nagezegd mag worden. Onze Heere! Door de Vader geschonken, door de Geest toegepast.

Zo is elk van de twaalf geloofsartikelen van kostbare inhoud, en de moeite waard om dagelijks overdacht en steeds opnieuw beleden te worden, tot versterking van het algemeen, ongetwijfeld, christelijk geloof. En ook hier geldt, wie op deze wijze meer en meer vertrouwd raakt met de Apostolische geloofsbelijdenis, zal wellicht ook weer met andere oren luisteren naar de behandeling ervan in de catechismuspreken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen