De Bible Belt

Opnieuw verscheen er een boek over de Bible Belt, de gordel door Nederland waar de Bijbel richtsnoer is voor het leven en waar het aantal SGP-stemmers relatief hoog is. Het boek is verrassend positief ontvangen. Binnen en buiten de Bible Belt krijgt het een warm onthaal, de vierde druk bleek in korte tijd nodig. De sympathie voor de schrijver, Jonah Falke, is te verklaren uit het feit dat hij eerlijk, onbevangen en objectief een jaar lang onderzoek heeft gedaan, kerkdiensten bezocht en sleutelfiguren gesproken. Jonah kwam erachter dat de refo-wereld een normale wereld is, waar niets menselijks ons vreemd is. Jonah stelt zijn eerdere beelden bij en schrijft met respect over de Bible Belt. Hij krijgt daardoor een podium: een interview en een podcast door het Reformatorisch Dagblad, hij is te gast bij Terdege-live en bij Tijs van den Brink van de Evangelische Omroep. Er werd deze maand zelfs een heuse boekhandelstour georganiseerd. RD-lezers werd de gelegenheid gegeven in een aantal boekhandels Jonah Falke te ontmoeten.

Het is natuurlijk ook prettig als er een keer niet smalend over ons gesproken wordt. Het doet weldadig aan. Het heeft ook iets nagelaten bij de auteur. Als hij aan het eind van zijn onderzoek met de bus naar huis rijdt, huilt hij van heimwee en denkt hij terug aan zijn ‘waarachtige zoektocht naar geloof, hoop en liefde in Nederland’. Hij keert met weerzin terug naar ‘de wereldse wereld’. Hij neemt zich voor religie niet meer als een achterhaalde, primitieve illusie uit een vroegkinderlijk verleden te beschouwen, maar religiositeit te zien als een progressieve kracht die het leven verdiept en verrijkt door er een extra, verticale dimensie aan toe te voegen.

Jonah is een agnost en heeft als overtuiging dat we niet kunnen bewijzen dat God wel of niet bestaat. Een agnost moet niet verward worden met een atheïst, die ervan overtuigd is dat er geen God is. Jonah vindt atheïsme veel te gemakkelijk, hij houdt het liever bij de twijfel of er een God is. Dat zou ons verdrietig moeten stemmen. Ik merk dat er velen zijn die enthousiast zijn over het boek, maar ik wil er een paar kritische vragen bij stellen. Het boek laat ons in een spiegel kijken. Zien we dan een aangenaam beeld?

Fenomeen

In het boek wordt dan wel sympathiek over ons geschreven, maar we worden een fenomeen, een bijzondere bevolkingsgroep genoemd. Daarmee kan onze gezindte zomaar verworden tot een bezienswaardigheid in een reservaat die je van een afstand kunt observeren, net zoals reizigers de ‘big five’ (de vijf machtigste zoogdieren) in het Paul Krugerpark bewonderen of -en misschien is dat een beter voorbeeld- de Amish in Noord-Amerika. De Bijbel geeft geen aanleiding voor een samen levingsvorm zoals de Amish. Het is een opdracht om een lichtend licht te zijn en een zoutend zout. En uiteraard vraagt dat om beginselvastheid, gegrond op de Bijbel, maar zo’n opdracht vraagt ook om te participeren in de maatschappij, als een jaloersmakend voorbeeld (Rom. 11:11-14). De kanttekening bij deze tekst zegt: ‘Dat is, door het voorbeeld der gelovige heidenen mogen opgewekt worden om hetzelve navolgende, het Evangelie mede aan te nemen en zich tot Christus te bekeren, en daardoor de zaligheid mede te verkrijgen. Want jaloersheid is ook een beweging des gemoeds, waardoor iemand ziende een ander hebben enig goed, dat hij niet heeft, met een ijver en lust wordt ontstoken, om naar hetzelve goed mede te trachten en dat te verkrijgen.’ In deze positieve zin mogen we dus best opvallend zijn!

Geen bekeringsdrang

Het is Jonah opgevallen dat er tijdens zijn maandenlange onderzoek eigenlijk niemand hem had willen bekeren. Hij nuanceert dat later wel iets. Hij heeft kerkdiensten bezocht van ds. Roos en ds. Kort en daar zal de oproep tot bekering geklonken hebben. Ook had Jonah de indruk dat er mensen waren die door hun aanstekelijke, jaloersmakende verhaal hem wilden verleiden tot het geloof. Maar rechtstreeks aangesproken is Jonah hierop niet. Dat gegeven wordt in onze kring als positief beoordeeld. Maar zijn we eigenlijk wel zo medemenselijk en liefdevol als we onze naaste rustig voort kunnen laten gaan op de brede weg die naar het verderf leidt? Ik herken dit overigens wel, bijvoorbeeld hoe er soms onverschillig of schouderophalend gesproken wordt over (het nut van) zending en evangelisatie. Ik moet onwillekeurig denken aan een bekend gedicht 1 , dat eindigt met deze zinnen: ‘Mijn rechterbuurman is vannacht gestorven, en ik heb nooit één woord tot zijn behoud gezegd.’ Een spiegel wordt ons voorgehouden! Uiteraard bedoel ik hiermee niet dat we iedereen die we tegenkomen dwingend aan moeten spreken met de oproep om zich te bekeren. Daar moet tijd, plaats en ruimte voor zijn.

Twijfel

Het punt dat me nog het meeste bezig houdt is het volgende. Jonah heeft de meeste sympathie voor de uiterst rechtste flank van onze zuil. Dat komt niet alleen door de warme contacten die hij had met ds. Kort. Maar de twijfel die Jonah in de rechtste flank opgemerkt heeft aangaande het christelijk geloof komt dicht bij de twijfel die hij voorstaat als agnost. Jonah gebruikt daarbij het beeld van een hoefijzer: de uiteinden naderen elkaar, maar raken elkaar net niet. Op dit beeld van twijfel wordt door onze achterban welwillend en met herkenning gereageerd.

Ik moet onwillekeurig denken aan de reactie vanuit onze kring op het boek van prof. Kuitert: ‘Het algemeen betwijfeld christelijke geloof’. Onze kring reageerde toen, in 1992, als door een wesp gestoken. Eén Schriftwoord was voldoende om de geleerde hoogleraar tegen te spreken: En wij hebben het profetische Woord, dat zeer vast is, en gij doet wel dat gij daarop acht hebt, als op een licht schijnende in een duistere plaats, totdat de dag aanlichte en de Morgenster opga in uw harten; dit eerst wetende dat geen profetie der Schrift is van eigen uitlegging; want de profetie is voortijds niet voortgebracht door den wil eens mensen, maar de heilige mensen Gods, van den Heiligen Geest gedreven zijnde, hebben ze gesproken. (2 Petr. 1:19-21).

Hoewel het geloof geen twijfel kent, betekent dat niet dat de gelovige niet vertwijfeld kan zijn. Om het met ds G.H. Kersten te zeggen: ‘In de gelovige kan veel twijfel zijn, maar niet in het geloof. Net zomin als er duisternis is in het licht!’ Over de twijfelingen van de gelovige spreken ook de Dordtse Leerregels: “Ondertussen getuigt de Schrift, dat de gelovigen in dit leven tegen onderscheiden twijfelingen des vleses strijden, en in zware aanvechting gesteld zijnde, dit volle betrouwen des geloofs en deze zekerheid der volharding niet altijd gevoelen” (DL, 5, 11). Deze vertwijfelingen kunnen zover gaan dat een kind van God met de psalmdichter klaagt: ‘Zou God Zijn gena vergeten? Nooit meer van ontferming weten?’ (Ps. 77 berijmd). Die twijfel kan ook lang duren. Ik ga nu niet in op de oorzaken daarvan en de geneesmiddelen daartegen. In het kader van dit artikel maak ik alleen de opmerking dat we de twijfel niet goed mogen praten of in bescherming nemen. Nog minder mogen we er prat op gaan en doen alsof twijfel een soort teken van de echtheid van het geloof zou zijn.

Kennelijk heeft Jonah de twijfel als een kenmerk van het christelijk geloof ervaren. Een agnost leeft bij de twijfel, hij heeft de twijfel geaccepteerd en hij heeft daar vrede mee. Maar een christen kan en mag de twijfel niet accepteren en is er ook ongelukkig mee. Daarmee is de twijfel van een agnost mijlenver verwijderd van de gelovige die in vertwijfeling is. Deze vergelijking zorgt ervoor dat de afdronk van dit boek gemengde gevoelens oproept.

Noot

1. https://christelijke-citaten.nl/ mijn-rechterbuurman-isvannacht-gestorven/

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen