Impressies van een vakantie

Een radiobericht In Beijeren

Tijdens onze laatste vakantieweek reisden mijn vrouw en ik gezamenlijk naar Praag, om deze prachtige stad voor het eerst in ons leven te bezoeken. Op de heenreis reden we tijdens prachtig weer over de vijftig kilometer tellende tweebaansweg in Beijeren, richting de Tsjechische grens.

We zaten achter een vrachtwagen, die niet al te snel reed. Ik nam wat gas terug om het landschap beter te kunnen bekijken. Zodoende genoten we van de mooie omgeving. Omstreeks elf uur zette ik de radio aan en zocht het Duitse nieuwsbericht. Na enkele weken zo nu en dan het Franse bulletin gehoord te hebben, snel en rap, trof het me, hoe rustig en overwogen de Duitse nieuwslezeres haar zinnen uitsprak - keurig en afgepast gaf ze het nieuws door. Maar dat was niet hetgeen me het meest trof. Nee, vrij uitvoerig, maar toch zakelijk en fundamenteel werd verteld wat het Vaticaan die dag naar buiten had gebracht over homoseksualiteit en het huwelijk. In het nieuws werd het woord gegeven aan een Duitse kardinaal die het standpunt van het Vaticaan toelichtte. Hij deed dat kort en bondig en stelde: wij wijzen huwelijken van mensen van hetzelfde geslacht beslist af. Dit gebeurt niet uit een negatieve instelling. Waar het ons vooral om te doen is, is het behoud van het huwelijk, ter wille van mannen en vrouwen, ter wille van kinderen, ter wille van de maatschappij en van de Staat. Aangezien het huwelijk van fundamenteel belang is voor het hele volksleven, onderstrepen wij het unieke van het huwelijk als een verbond tussen man en vrouw. Het huwelijk is door God ingesteld en gesanctioneerd. Daar mogen wij niet aan tornen. Door relaties van mensen met hetzelfde geslacht daaraan gelijk te stellen, wordt het huwelijk gedegradeerd.

Ik moet zeggen: de berichtgeving was van dien aard, dat er in de toon van de interviewer en van de nieuwslezeres geen spoor van cynisme te bespeuren viel, zoals dat, dacht ik, in Nederland nog wel eens het geval is

Na het nieuwsbulletin werd er in een actualiteitenrubriek aandacht aan deze materie geschonken. Opnieuw vrij zakelijk en op een respectvolle manier, zonder dat degenen die spraken elkaar verdacht maakten of al te boude woorden lieten vallen. Ik realiseerde me

dat ik in Beijeren was. En Beijeren is een bolwerk van katholicisme en van een zeker conservatisme, het is de Heimat wan Stoiber, de nummer één van de CDU. Ik moet zeggen, ik kreeg respect voor de moed van de paus, om het zo voor het huwelijk op te nemen, in deze toch zo gevoelige materie. En al rijdend vergeleek ik onwillekeurig zijn standpunt met die van hele delen in de protestantse kerken, waar de kwestie van benoeming van bisschoppen die homoseksueel zijn volop in de aandacht is en ook allerwegen doorgevoerd wordt. Wat een verschil. De paus houdt nog iets hoog - en hij probeert dat op een eerlijke, afgewogen manier te doen - wat wij niet meer hoog lijken te houden. Waar ligt dat toch aan?

Een kericbezoek in Praag

Enkele dagen later waren we in Praag. Op de eerste avond bezochten mijn vrouw en ik een concert in de Nicolaaskerk, in het oudste gedeelte van de stad. Er zouden stukken ten gehore worden gebracht van onder andere Johann Sebastian Bach. Het was een mooi concert. En toch overviel mij in de kerk een half uur lang een gevoel van mistroostigheid. Waarom?

Wel juist in deze dagen las ik het boek van Ricarda Huch over de Dertigjarige oorlog. Ik deed dat met opzet omdat Praag in die oorlog zo'n belangrijke rol gespeeld heeft en tal van gebeurtenissen die in dit boek beschreven zijn zich in Praag afspeelden! Ondertussen geeft dit boek weer hoe het voortbestaan van het Protestantisme in Europa in de jaren 1618-1648 aan een zijden draadje heeft gehangen. Het zelfbewuste optreden van de Rooms-katholieke kerk was van dien aard, dat vooral het Duitse protestantisme, dat zo verbrokkeld was, er geen weerwoord op had.

Het is aan het kordate en moedige optreden van Gustav Adolf, de avontuurlijke lutherse koning van Zweden, te danken dat de Rooms-katholieke legers teruggedreven werden uit de lutherse delen in Duitsland. Maar nogmaals: het voorbestaan van het protestantisme hing aan een zijden draadje En dat vooral door toedoen van de Jezuïeten, die het zelfbewustzijn van het Rooms-katholicisme na de Reformatie van Luther en Calvijn nieuw leven inbliezen. Dat nieuwe zelfbewustzijn manifesteerde zich in de bouw van grootse, barokke kerken, die het overwinnende geloof van de pauselijke kerk ten toon moesten spreiden De Jezuïeten moedigden de Rooms-katholieke vorsten niet alleen aan tot kerkbouw, maar ook tot het voeren van oorlog met hun protestantse gelijken, om zo korte metten te maken met de protestantse zaak.

Welnu, in zo'n overdadige, barokke Jezuïetenkerk, die in die tijd gebouwd werd, zat ik naar dit concert te luisteren. In het grote front van de kerk stonden imposante beelden, van bisschoppen met mijters op hun hoofd, met zwaarden en staven in hun hond. De staf hielden sommige van deze beelden op een vervaarlijke manier vast, verwoed kijkend naar een monster dat ze aan hun voeten met hun staf onder bedwang hielden Het tekende de strijd èn de overwinning op de ketterij: het protestantisme.

De vraag drong zich, gezien wat ik in de auto overwogen had heel sterk op: was het aperte zelfbewustzijn van de Jezuïeten wellicht terecht geweest? Stelde de geschiedenis hun in het gelijk^ Hadden zij het vermoeden dat het protestantisme tot afbraak leidt van wat wij nu waarden en normen noemen^ Laat de geschiedenis inmiddels zien dat er in het protestantisme geen belijdende kracht meer zit, maar dat het karakterloos is en leidt tot verbrokkeling en loslating van Gods goede wet (psalm 1 en psalm 119), zijn scheppingsbedoelingen en de historie...? Dat wordt het protestantisme verweten, juist ook vandaag de dog door Rome. Houden zij meer hoog dan wij doen?

Dat waren de vragen die me mismoedig maakten. En dat terwijl ik daar zat tegenover die beelden van deze bisschoppen met hun mijters!

Het protestantisme in Europa

Ineens moest ik denken aan Willem van Oranje. Hij leefde niet meer toen de Dertigjarige oorlog uitbrak. Maar wel stond hij aan het begin van de Tachtigjarige oorlog, tegen Filips II. De laatste drie decennia van deze oorlog waren de jaren dat de Dertigjarige oorlog woedde. In zekere zin was er dus sprake van één grote oorlog op het Europese continent, in Nederland én in het Duitse Rijk

Deze begon dus in Nederland, in 1568 toen Filips II Alva naar ons land stuurde. Filips II bezat, als ik een anachronisme mag gebruiken, ook een Jezuïetenmentaliteit. Maar wat gezegd moet worden van de Duitse lutherse vorsten, nl. dat zij het niet volhielden tegenover de Rooms-katholieke partij, gold niet voor voor Willem van Oranje, voor Maurits en voor Frederik Hendrik, zijn zoon en kleinzoon. Zij hielden de strijd vol. En het is naast Gustav Adolf vooral aan hen te danken dat het Protestantisme in Europa het gered heeft.

Zij hebben Europa behoed voor de grimmige Jezuïetenmentaliteit en zij hebben ervoor gezorgd dat er vrijheid kwam, doordat er gewetensvrijheid gegarandeerd werd. Hoever had Oranje daar niet voor oven En wat was hij mild én moedig in vergelijking met de Duitse lutherse vorsten!

Mijn gedachten gingen verder Nog geen dertig |aar na 1648 maakte zich een andere Rooms-katholieke vorst op om een greep naar Europese mocht te doen Dit keer Lodewijk XIV van Frankrijk En niemand zag op het vaste land kans om hem te stuiten, dan. alweer, toen de situatie ook in Nederland uifzichtsloos was, een Oranje Willem III En deze man redde in 1688 nota bene ook Engeland voor het protestantisme, hetgeen van invloed was op de hele wereld van toen, tot in Amerika toe!

Wat een plaats is aan de Oranjes toebedeeld in de wereldgeschiedenis! Zouden zij het bij het verkeerde eind gehad hebben, door op te treden tegen dit roomskatholicisme^ Dot kon niet. Het is ook niet zo. Zij hebben wel degelijk gelijk gehad Tot die slotsom kwam ik in de kerk door in Praag.

Alleen, wij protestanten, wij zijn zo karakterloos geworden Wij hebben veel van hun erfenis inmiddels op grote school prijsgegeven. Het Evangelie en de rechtvaardiging van de goddeloze zijn een eigen leven gaan leiden, los van de historie, los van de scheppingsorde van God, zó los van het bijbels room waarin Evangelie en rechtvaardiging staan, dot het loze woorden werden. De grote gaven van gewetensvrijheid, van tolerantie etc , die de Reformatie bracht, zijn zo'n eigen leven gaan leiden en zijn zo los komen te staan van de bodem waarin ze ooit groeiden, dat ze o zo makkelijk ingewisseld worden voor wat Willem van Oranje ooit noemde 'een leven zonder regel ende wet.' Maar zo heeft hij het volstrekt niet bedoeld.

In die situatie leven we nu We moeten ons dot goed realiseren. En dat roept allerlei nieuwe vragen op, die men in de tijd van de Reformatie, zo met kende. Het is goed om ons daarop grondig te bezinnen

Europa is niet christelijk meer Wij leven in de nadagen van de christelijke tijd van Europa Het gesteggel over de grondslag van Europa, zoals daar in Brussel en in Straatsburg over gesproken wordt, ook in de commissie onder leiding van Giscard d'Estoing bewijst dat. Het zijn vooral de Fransen die wél uit willen spreken dot Europa gevormd is door de Grieken en Romeinen, maar die niet waar willen hebben dat de christelijke kerk Europa mede gevormd heeft. En het is moor zeer de vraag of een formulering waarin dit wordt aangegeven aanvaard wordt, iets waarvoor gelukkig ook onze regering heeft gepleit

De stem van Rome

Ondertussen laat Rome in dit opzicht zijn stem horen. De protestantse kerken niet, of nauwelijks. Nogmaals: blijkt hieruit dat Rome gelijk had toen het het protestantisme zo fel bestreed^ Nee. Het had dat niet. Hoe dan te staan tegenover de uitspraken en oproepen van het Vaticaan inzake het huwelijk en inzake Europa?

Tweeledig, dacht ik Allereerst moet men onderscheid maken tussen Rooms en Rooms. Er zijn Rooms-katholieken die iets hebben van de toenmalige Jezuïeten. Zij werden ook wel ultra-montanen genoemd. Het zijn geharnaste strijders. Er zijn er niet veel meer die zo zijn. Er zijn er ook die volledig modernistisch geworden zijn. Wat trekken zij zich van de paus aan? Zo zijn er heel veel, vooral in Nederland en Duitsland.

Maar voor het overige zijn er gelukkig ook die zich bezinnen op de situatie waarin de kerk meer en meer komt te verkeren en die de grote zorgen die wij hebben over de wereld, de kerk en Europa, delen, in de wetenschap, dat ook hun positie aangevochten is. Zij ondervinden in Rome nog iets van een bewarende inslag, een ruimtewaarbinnen zij enigszins 'veilig' zijn. Tegelijk hebben zij een open blik

Hoeveel rooms-katholieken die dit stempel hebben, zou ik niet kunnen noemen. Zij hebben niet de verbetenheid van de toenmalige Jezuïeten. Zij zijn ook niet modernistisch. In hun eenzaamheid voelen zij zich in veel opzichten geruggensteund door de paus en Rome. Wie zal het hun kwalijk nemen? Dat zij bij de zorgen over hun eigen kerk ook bezorgd het hoofd schudden over ontwikkelingen in het protestantisme, kan ik goed begrijpen. Maar hetzelfde zou van Luther, Calvijn en Oranje gezegd kunnen worden. Ook zij zouden onze zorgen zondermeer delen en aanvoelen, dat wij in Europa wellicht voor een drempel staan, de drempel van het na-christelijke Europa.

Zijn er dan geen protestanten die dit zien^ Jawel, gelukkig wel. Onlangs luidde Georg Huntemann in Duitsland de noodklok. En Wolfgang Pannenberg deed in maart van dit jaar hetzelfde Wellicht kom ik daarin een volgend artikel op terug.

Een boek in Franse supermarkten

Tot slot wil ik een persoon noemen, die zulk een 'open' lid van de Rooms-katholieke kerk is aan wie ik me tijdens de vakantie zeer verwant voelde. Het is de Franse schrijver Alain Decaux, lid van de Académie Fran^aise. Hij heeft buitengewoon veel boeken op zijn naam staan, over onderwerpen van allerlei aard, die te maken hebben met de Franse geschiedenis Daardoor is hij in Frankrijk, dat altijd ietwat nationalistisch is, zeer bekend.

Welnu, in een supermarkt in Frankrijk zag ik een boek van deze voor mij onbekende schrijver staan over het leven van Paulus. Het is in verhaalvorm geschreven. Nadat ik het bij onze bezoeken aan de supermarkt nogal eens uit de schappen had gehaald om het in te kijken, zag ik het in een reuzensupermarkt in de buurt van NTmes tot mijn verbazing ook staan. Een hele stellage stond er vol mee. Dit boek werd kennelijk verkocht, zoals bij ons de boeken die in de boeken-toptien staan. Toen besloot ik het te kopen. Wat lezen de - waarschijnlijk vele - Fransen die dit boek kopen? Ik moet zeggen; het is een uitnemend boek, met veel kennis van zaken over de hellenistisch-romeinse tijd geschreven en... met een grote liefde voor Paulus en voor het Evangelie dat hij bracht.

Heeft dat ons niet iets te zeggen. Op een innemende manier met veel zorg voor het historisch detail beschrijft hij Paulus' leven en laat hij het belang en de gedrevenheid van deze man, die tot apostel geroepen werd, zien. En ik docht op te merken, dat Alain Decaux op deze wijze een appèl op het Franse volk uit laat gaan: kijk eens, kijk eens goed, dit vind je in de Bijbel. Kijk eens goed naar deze boodschap, naar deze apostel. Zet je vooroordelen eens opzij. Hier vind je iemand, die grondleggend is geweest voor..., ja voor Europa. Wat vindt u nu van deze man en van dit Evangelie, dat in die tijd als een gist de wereld ingedragen werd? Wijst dit wellicht een bepaalde richting op...en zou je

Wijst dit wellicht een bepaalde richting op...en zou je deze man geen broeder noemen? Ja, wij houden het vol: Luther, Calvijn, de Oranjes hadden gelijk. Maar het kan geen kwaad als veel Europese protestanten in sommige opzichten in de leer zouden gaan bij veel rooms-katholieken. We zouden van hen kunnen leren om in deze tijd waarin zoveel wegvalt, weer te leren leven uit de kern van waar het om gaat: de bijbels-theologische lijn van schepping tot voleinding. En wie zou niet toejuichen waar in de Rooms-katholieke wereld dóór nog mee gerekend wordt en waar dat tot beschaming van ons nog uitgedragen wordt?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen