De betekenis van de Septuaginta voor de christelijke kerk (III, slot)

Belang grondige bestudering Septuaginta

Om meer dan een reden is het van belang dat er grondig kennis genomen wordt van de Septuaginta en dat niet alleen bij de bestudering van het Oude Testament maar ook bij die van het Nieuwe Testament. Aandacht voor de Septuaginta blijft nog al eens onderbelicht. Omdat de Septuaginta niet alleen de oudste vertaling is van het Oude Testament maar ook de vertaling die meestal in het Nieuwe Testament wordt gevolgd, mogen we haar een unieke vertaling noemen.

Moet uit het feit dat het Nieuwe testament meestal de Septuaginta volgt, worden geconcludeerd dat deze vertaling dan ook als geïnspireerd kan worden gezien? Deze conclusie zou ik niet willen trekken. Dan doen we namelijk geen recht aan het feit dat Hebreeuws - en voor een klein deel Aramees – de brontaal van het Oude Testament is. Wel mogen in de totstandkoming van de Septuaginta – ook daar waar hij een parafraserend karakter draagt – Gods leiding zien.

De Reformatoren hebben zich nog niet heel uitdrukkelijk bezonnen op het karakter van de Septuaginta. Een latere generatie lutherse en gereformeerde theologen werd door polemiek van de zijde van rooms-katholieke theologen daar wel toe genoodzaakt. Hoe kan de Reformatie claimen dat de Bijbel alleen in de brontalen in rechtstreekse zin geïnspireerd was, als in het Nieuwe Testament veelal het Oude Testament in de vorm van de Septuaginta werd geciteerd?

Het antwoord dat men gaf, was dat de citaten van de Septuaginta die in het Nieuwe Testament voorkomen in deze context als geïnspireerd moeten worden gezien, maar dat dit geen argument is om bij de bestudering van het Oude Testament de Septuaginta als laatste norm te zien. Uiteindelijk blijft de Hebreeuwse tekst norm waarbij in een aantal gevallen de Septuaginta ons kan helpen de juist Hebreeuwse tekstvorm vast te stellen.

Wie de bestudering van de Septuaginta betrekt in het onderzoek van de Schrift., kan nog meer getroffen worden door de rijkdom en diepgang van Gods openbaring. Dan komen we uit bij de woorden van de psalmist: ‘In alle volmaaktheid heb ik een einde gezien, maar Uw gebod/onderwijs is zeer wijd.’ (Psalm 119:96).

Timothy Michael Law, When God Spoke Greek: The Septuagint and the Making of the Christian Bible (Oxford/ New York: Oxford University Press, 2013), paperback 216 pp., £16,99 (ISBN 978-0-19-978172-0)

Timothy Michael Law is een geleerde die geïnteresseerd is in geschiedenis, theologie en religie. Bij Oxford University Press verscheen van zijn hand een boek over de Septuaginta, When God Spoke Greek: The Septuagint and the Making of the Christian Bible. Law laat zien dat niet de Hebreeuwse Bijbel maar de Septuaginta expliciet de vroegchristelijke theologie heeft gevormd. Zonder twijfel is de Septuaginta een vertaling van eminent belang. Echter, als hij stelt dat de Septuaginta een andere boodschap heeft dan de Hebreeuwse Bijbel val ik hem niet bij. Bepaalde noties zijn in de Septuaginta krachtiger aanwezig dan in de Hebreeuwse tekst. Ik denk aan die van heil voor de volkeren, maar het blijven accentsverschillen, want dezelfde noties vinden we ook in de Hebreeuwse tekst.

Zeker is dat wij de vroegchristelijke theologie – en dan denk ik niet in de laatste plaats aan de bewijsplaatsen die zij gebruikte – niet kunnen begrijpen zonder de Septuaginta. Terwijl Law het echter jammer vond dat Origenes een hexapla vervaardigde beginnend met de Hebreeuwse tekst, ben ik van de juistheid van het principe daarachter overtuigd. Terwijl Law wil dat de Septuaginta het primaat krijgt boven de Hebreeuwse tekst, sluit ik zonder reserve bij de Reformatie aan die met Hiëronymus koos voor de Hebraïca veritas. Dat neemt niet weg dat we van het boek van Law kunnen leren dat we voor het verstaan van de theologie van de Vroege Kerk niet om de Septuaginta heen kunnen

Wolfgang Kraus en Siegfried Kreuzer in samenwerking met Martin Meiser en Marcus Sigismund (red.), Die Septuaginta – Text, Wirkung, Rezeption, WUZNT 325 (Tübingen: Mohr Siebeck, 2014), hardcover 928 pp., €209,- (ISBN 978-3-16-152653-4)

In 2012 werd voor de vierde keer een internationale conferentie belegd door Septuaginta Deutsch. De schriftelijke neerslag van deze conferentie verscheen twee jaar daarop in een bundel die uitkwam bij Mohr Siebeck. De bijdragen zijn onder zes rubrieken gerangschikt: 1. algemeen; 2. Tekstgeschiedenis; 3. geografie; 4. filologie; 5. theologie; 6. receptie. Bij de receptie vinden we dan de deelrubrieken: het Vroege Jodendom; het Nieuwe Testamenten patristiek.

De bundel is een goudmijn voor hen die zich in de Septuaginta willen verdiepen. Ik licht er twee bijdragen uit. Emanuel Tov laat aan de hand van de wijze waarop de namen van God zijn vertaald het harmoniserend karakter van de vertaling van Genesis 1-11 in de Septuaginta zien. Bruce Chilton legt in zijn bijdrage de vinger bij het feit dat Paulus in Gal. 3:10 Deut. 27:26 in de vorm van de Septuaginta citeert. De Septuaginta heeft in de zinsnede ‘alles wat geschreven is in het boek van de wet’ in onderscheid met de Masoretische tekst het woord ‘alles’. Overigens staat dit woord wel in de Masoretische tekst van Deut. 28:1. Het is een omissie dat Chilton hier niet op wijst. Paulus citeert Deut. 27:26 in de vorm van de Septuaginta om duidelijk te maken dat de vloek van de wet allen treft. Van belang is dat Chilton erop wijst dat het woord (uit) gezonden in Gal. 4:6 zinspeelt op het ritueel van de Grote Verzoendag waarbij een bok de woestijn wordt ingestuurd (Lev. 16:22). In de Septuaginta vinden we dan exact hetzelfde woord als in Gal. 4:6. Chilton stelt dat hilastèrion in Rom. 3:25 niet zondermeer met het verzoendeksel mag worden geïdentificeerd. Hij legt er de vinger bij dat wij in Leviticus bij dit woord het lidwoord vinden en niet in Rom. 3:25. Dat neemt niet weg dat ook Chilton terecht een relatie ziet tussen wat Paulus in Rom. 3:25 schrijft en Leviticus 16. Het is ondenkbaar dat wie de Septuaginta kent en Rom. 3:25 leest of hoort voorlezen, niet een zinspeling opmerkt op het ritueel van de Grote Verzoendag.

Gregory R. Lanier en William A. Ross, The Septuagint: What It Is and Why It Matters (Wheaton: Crossway, 2021), paperback 224 pp., $21,99 (ISBN 978-1-4335-7052-0)

In deze inleiding tot de Septuaginta verduidelijken Gregory R. Lanier en William A. Ross de oorsprong, overdracht en taal ervan. Door de betekenis ervan voor zowel het Oude als het Nieuwe Testament te bestuderen, kunnen gelovigen de plaats van de Septuaginta in de Joods-christelijke geschiedenis en in de kerk van vandaag begrijpen. Persoonlijk acht ik het de beste introductie tot de Septuaginta die ik in de loop van de jaren heb gelezen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen