Rouwkapel te Melissant wijst terug naar oudchristelijke tradities

In bedoeld verslag kwam dan ook de rouwkapel voor. iDit woord is oneindig beter dan het veelgebruikte woord aula want de term aula heeft men eigenlijk aan het heidendom ontleend.

De Grieken gebruikten dit woord als zij de voorhoven of gehoorzalen van hun tempels bedoelden. De Romeinen namen het woord over en hechten er dezelfde betekenis aan. Naderhand hebben de christenen m

Naderhand hebben de christenen m Rome de lokaUteiten waarin zij bijeenkwamen wel „aula Deï" genoemd, „gehoorzaal Gods", maar in feite is het woord aula meestal geladen met een niet-christelijke inhoud.

Het moest betreurd worden, dat in Nederland, waar de mooie term „kerkhof" meer en meer plaats maakt voor de zakelijke aanduiding „begraafplaats" (nog minder gebruikelijk zijn de eveneens stijlvolle benamingen Godsakker en dodenakker) alles wat rond de begrafenis voorvalt, verder van het christendom af komt te staan. Dit blijkt ook uit allerlei begrafenisgebruiken en niet minder uit het aanzien der kerkhoven met hun doorgaans stijlloze stenen „in alle soorten en maten".

Sommigen zal het misschien overdreven voorkomen, maar bij nadere beschouwing geeft men het toe: rondom de begrafenis zijn er nog heel wat heidense restanten overgebleven, soms vermengd met roomse.

Maar dit terzijde, al kunnen we deze voorbeschouwing niet missen wanneer we nog iets willen zeggen van de rouwkapel te Melissant. Want of de architect Bolt dit opzettelijk heeft gedaan of niet, door de stichting van een gebouw in deze vorm en met dit aanzien greep hij terug op oudchristelijke tradities en de gemeenteraad van Melissant handelde vootreffelijk door zijn goedkeuring te hechten aan de plannen van de architect Wat is er dan in dit eenvoudige gebouw, dat zozeer de aandacht verdient? Wel, wq bedoelen de vorm. Op het ogenblik verrijzen er in Nederland telkens koepelkerken. Niet dat deze gebouwen een zuiver ronde vorm hebben, zoals b.v. de bekende ronde Lutherse kerk bij het centraal station te Amsterdam. Vaak zijn zij achtkantig of zes^antig, maai hpt grondvlak van deze kerken vertoont toch min of meer de cirkelvorm. Te Ouwerkerk in Duiveland is momenteel een twaalfhoekige hervormde kerk in aanbouw.

Oude voorbeelden.

Dit alles gebeurt overeenkomstig oude voorbeelden. Koepelkerken zijn te beschouwen als de oervorm van christelijke bedehuizen. Weliswaar hebben de oudste christenen vergaderd m andere lokaliteiten, namelijk in bestaande zalen of in voormalige tempels (die waren rechthoekig), maar toen zij zelf aan kerkbouw toekwamen, hebben ze toch een zekere voorkeur voor de koepel aan de dag gelegd.

De gereformeerde predikant dr A. G. Luiks, die vorig jaar promoveerde op een proefschrift over de plaats van preekstoel en avondmaalstafel in de oude christelijke kerken, heeft in zijn boek tal van tekeningen van noordafrikaanse kerken uit de tijd van Augustinus gevoegd.

Daaronder bevinden zich geen koepelkerken. Maar in nog oudere perioden der christenheid werd de koepelvorm wel toegepast. Voorbeelden hiervan zijn gevonden in Abbessynië (u weet: het land naar men vermoedt waar de kamerhng woonde die door Filippus gedoopt is); nog altijd bouwt men in Abbessynië bij voorkeur ronde kerkjes.

Deze ronde vorm was gekozen omdat zij, die naar de kerk kwamen, zich schaarden rond de prediker. Zoals ook een hagepreek meestal geschiedt tot een groep mensen, die in een kring rond om de spreker staan. Men zou het zo kunnen zeggen: de koepelkerk is de eenvoudigste vorm van kerkgebouw, want zij wil niet anders zijn dan een omheining voor degenen, die naar het evangehe komen luisteren. Nu bestond in de christelijke gemeente de gewoonte om de gestorven leden te begraven vanuit het kerkgebouw en geen enkel bedehuis was beter geschikt voor rouwdiensten dan de koepelkerk, waarin men immers rond de kist met de dode geschaard stond; men had die dode nog eenmaal letterlijk „in het midden".

Nu voelt u de verwantschap van de rouwkapel te Melissant met die oude achthoekige of koepelvormige kerkgebouwtjes in Afrika in Italië en verder naar het noorden. Vei-val.

Vei-val.

Evenwel in dit zinvoUe gebruik is verval gekomen. De doden werden vanuit de kerk begraven. Maar sommige doden vonden hun laatste rustplaats m het kerkgebouw zelf. Waar werden zij begraven? Onder de avondmaalstafel of dicht daarbij. Dit waren dan de voorgangers der gemeente, die een dergelijke plaats m het midden der gemeente behielden. Want zoals de eerdep genoem de dr Luiks in zijn boek heeft aangetoond, stonden in die oude kerken de avondmaalstafels niet op een verhoogd koor, gelijk thans het altaar in de roomse kerken, maar midden in de gemeente.

Tot zover was alles goed. Het was zeker geen zinloos gebruik om de voorgangers der gemeente m de kerk te begraven en wel bij de avondmaalstafel. Zoals ook tot in het begin der voi-jge eeuw toe predikanten bij voorkeur in de buurt van de preekstoel te aarde werden besteld.

Maar naderhand ging men daarin veranderingen aanbrengen.

De twee grootste koepelkerken ter wereld, de Aya Sofia te Istanboul, gebouwd op last van Constatijn de Grote en de Pieterskerk te Rome laten dat zien. De Sofiakerk heeft een grote koepel om de menigte der gelovigen te kunnen omspannen, de S'int Pieter bezit deze koepel om het hoogaltaar aan te duiden, onder welk altaar volgens de roomse traditie het graf van Petrus zou liggen. De namaak Sint Pieter van Rome, die in Oudenbosch staat, heeft het zelfde.

Maar al is er dan m de roomse koepelkerk soms verval te bespeuren, oude christelijke kerkjes geven m deze dagen voor de protestantse kerkbouw goede voorbeelden. Zo is de bekende karolmgische kapel, in de tijd van Karel de Grote op het Valkhof te Nijmegen gebouwd, ook in Koepelvorm opgetrokken.

Natuurlijk is deze vorm met de enige mogelijke voor kerkgebouwen. Men kan evengoed kerken van een rechthoekige of vierkante vorm ontwerpen, om nüet meer mogelijkheden te noemen. Maar voor-kapelDouw op een kerkhof lijkt het ons werkelijk de beste vormgeving. Men staat voor het laatst met de dode m l^et midden en dat is een mooie gedachte.

Te Katwijk aan Zee, recht tegenovei de nieuwe kerk van de vroegere predikant te Middelhamis, ds N. de Jong, wordt momenteel ook de laatste hand gelegd aan een koepelvormige kerkhofkapel (niet van dezelfde architect). Wel een bewijs dus dat men met de bouw van de kapel te Melissant een goede greep heeft gedaan, passend bij een christelijke gemeenschap. H. de J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen