Een rouwklacht over ds. Bylaart

De Hervormde gemeente van Stad aan 't Haringvliet, destijds nog Gereformeerde kerk geheten, verloor in 1742 haar predikant Johannes Bylaart, die deze gemeente acht jaar had gediend.

Bylaart is niet oud geworden. Volgens een nauwkeurige opgave had hij op de dag van zijn dood de leeftijd van 35 jaar, 7 i-naanden en 14 dagen bereiirt. Hij overleed in de pastorie te Stad aan 't Haringvliet op 3 maart 1742, 's morgens om 6 uur, na een ziekte van vijf maanden.

Ds. Bylaart was geboortig van Rotterdam, de stad die een ontelbaar aantal predikanten heeft voortgebracht. Of hij in zijn jonge jaren geen begeerte naar het predikambt had, dan wel of de wegen en middelen hem ontbraken om theologie te studeren, is ons niet bekend. Maar in ieder geval begon hij pas laat met de studie, namelijk op 21-jarigo leeftijd.

Eigenlijk was dat nog maar de voorstudie, want hij ging toen naar de Latijnse school in Gorinchem. Rector F. G. Westerhovius nnm hem in februari 1927 als leerling aan. De studie der oude talen verliep bijzonder vlot, want reeds op 15 september 1728 werd Bylaart ingeschreven als theologiscli studen;t aan do Groninger universiteit.

De vraag komt oja waarom Bylaart niet naar de Latijnse school in Rotterdam ging en waarom hij niet Leiden of Utrecht voor zijn academische studiën koos. Vermoedelijk houdt dit verband met de leeftijd van Bylaart. Hij had er belang bij om zo snel mogelijk predikant te worden, daar hij vier é vijf jaar ten achter was bij degenen, die op hun 16o of i7e jaar naar de universiteit gingen. Aan een kleine Latijnse school als te Gorinchem kon men vlugger opschieten dan aan een grote instelling als te Rotterdam. Er was altijd wel een accoordje met de rector te maken om door individueel onderwijs sneller door de leerstof heen te komen.

Om dezelfde reden zal Bylaart naar Groningen zijn getogen. De universiteit in die stad betekende in het begin van de 18e eeuw niet veel meer. Het had weinig gescheeld of de academie was ter ziele gegaan door kortzichtigheid van haar bestuurders. Toen Bylaaart er in 1728 aankwam, was de universiteit zich langzaam aan het oprichten; maar zij had toch geenszins het wetenschappelijk peil der andere universiteiten in den lande bereikt. Er was een klein aantal studenten; de eisen werden iets minder hoog gesteld, zodat men in deze vmiversiteit met haar sterk provinciaal karakter wat gemakkelijker, mogelijk ook wat sneller kon afstuderen.

Aldus verging het Bylaart, want hij werd reeds in 1731 geëxamineerd door de classis Gorinchem. Gedurende zijn driejarige stadie in Groningen moet hij Alexander Comrie gekend hebben, de later zo bekende predikant van Woubrugge, welke als schrijver nog voortleeft; deze studeerde gelijk met Bylaart. Beiden kregen zij onder andere college van prof. C. van Velzen, die in Ouddorp was geboren. Bylaart zou mcL diens geboortegrond te maken krijgen, omdat hem na het overlijden van ds. Jac. Oosterlandt het beroep naar Stad aan 't Haringvliet ten deel viel.

„Onder de heydenen"

Bylaart had door zijn korte studie het verlies aan jaren ingelopen. Maar hij zou drie jaar als proponent moeten wachten op een beroep. En nog was hij eer* bevoorrecht man, toen de prediliantsplaats te Stad aan 't Haringvliet hem werd gegeven.

Ds. J. Placius van Herkingen bevestigde hem in zijn eerste gemeente, en ds. Bylaart verbond zich aan zijn nie», we arbeid met een prediking over El» ze 3 : 8 „My, do allerminste van -M, de heylige is dese genade gegeven oj onder de heydenen door 't evangeliuJ te verkondigen den onnaspeurlyij^, rycl^dom Christi".

Voor de Christelijke gemeeente vai Stad aan 't Haringvliet was het niet U zonder vleiend om tot de heidenen t, worden gerekend, maar dat kwam tii] eenimaal zo uit in de tekst. Vermo«di lijk zal ds. Bylaart het accent gele, hebben op het eerste deel van de tekst aangezien het hem tot bijzondere danit' baarheid stemde de onverdiende ; ning van het predikambt te mogen verJ werven.

Gedurende acht jaar heeft ds. laart zich trouw aan de gemeente gegJ ven. Eind 1741 werd hij ziek. Niette, genstaande dit euvel preekte hij io[,j nog een keer voor de gemeente, -waat. bij het ging over Joh. 3 : 36b „Maar di. den Sone ongehoorsaem is, die en sji het leven niet sien: maer de toorn Godt blyft op hem". Dit was ds. B'/lasit laatste preek.

Op zaterdagmorgen stierf de domind van Stad aan 't Haringvliet. De volgen, do dag zou ds. Franco Gaveel van Nieu. we Tonge een liefdebeurt waarnemei!^ in Stad. Reeds had hij zijn tekst gcki zen, maar toen hij 's avonds tevorer hoorde van de dood van zijn ambtsbroeder, veranderde hij zijn tekst, zj preekte ds. Gaveel over Psalm 39 " „Heere, maekt my bekent myn eyndi ende welcke de mate myner dagen zj dat ick wete hoe vcrganckelyk ick zj" Voor zijn sterven had ds. Bylaart tf kennen gegeven, dat hij bij zijn familii te Rotterdam begraven wenste te wor. den. Met staatsie werd hij donderdag, na zijn dood in een schip gedragen e' vervoerd naar Rotterdam. In de vroege vrijdagmorgen had in alle stilte begrafenis plaats in het familiegraf vai Bylaart in de Franse kerk te Rotterdam. Het stof van ds. Bylaart rust n, op Crooswijk, want bij het afbrekei van de Franse kerk in de Hoogstraat t Rotterdam (1922) werdenl de beenderet van de in deze kerk begraven mensel daarheen overgebracht.

Gedicht van Joannes Spam

Op het overlijden van ds. Bylaar: verscheen een gedicht van Joanne. Spaan, „philosophisch student". Bij he; lezen van zijn naam moesten wij aar Johannes van Spaan denken, de Haagse predikant, die in 1773 behoorde to' de samenstellers van de nieuwe psalmberijming, zoals men in elk psalmboei lezen kan. Van Spaan was ook een Rotterdammer van geboorte. Ten tijde var Bylaarts sterven telde hij achttien jaai en studeerde hij te Leiden. Aangezicil de tiieologen in hun eerste jaren ooifc wijsgerige lessen volgden, is het mogelijk, dat Johannes van Spaan dezelfdi was als Joannes Spaan, ondertekenaar van de rouwklacht op ds. Bylaart Een bijzonder fraai gedicht is hel niet maar toch loont het de moeite om erj enige regels aan te ontlenen. Hetdicht ademt de geest van de tijd. Wij lezen er in:

Die hagelwitte deugd en zuivre [vroomheid mind, In Gods geduchte wet zyn lust en

In Gods geduchte wet zyn lust en [leeven vind, Hy, die zyn hart staag wyd aan

Hy, die zyn hart staag wyd aan [onbespraakte zeeden,

Aan hyhel weetervschap en [weldoorwrogte reeden:

Die nader aan dit grav met diep' [eerbiedigheid

Hier rust een boetgezant van 't goede [volk beschreid.

De schrandre Bylaart, ja de luister [aller braven, Die in zyn reine ziel die hemelwaarde

Die in zyn reine ziel die hemelwaarde [gaven

In haare kragt bezat; nog nauwlyks [blonk het ligt

Van deeze flonkerstar den vromen in ['t gezigt Aan Christus tempeltrans met

Aan Christus tempeltrans met [schitterende stralen,

Of 't moest zyn heldren gloed voor [ons weer onderhalen.

Nu praald de blanke ziel des [onwaardeerbren mans

In 't blinkend hemelhov met [onbezwalkten glans.

Tot zover dit stuk treurpoëzie van Joannes Spaan, dat tezeer overloopt van deugd en zeden om ons in deze tijd nog iets te zeggen. Toch zal Spaan het wel gemeend hebben, eni zeker heeft Stad aan 't Haringvliet destijds een ijverige dominee verloren. Intussen 'moest het werk doorgaan. Nog in hetzelfde jaar aanvaardde de proponent J. Laverman een beroep naar deze gemeente en werd hij ter plaatse als opvolger van Bylaart bevestigd.

H. de J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen