Wat kerkelijke handboeken vroeger over Goeree & Overflakkee vermelden

Wie tegenwoordig Ingelicht wil worden over het ledental van een kerkelijke gemeente in Nederland of wie de naam wil weten van de predikant, die er staat, behoeft slechts het Nieuwe Kerkelgk Handboek van Van Alphen op te slaan om voorgeschoteld te krijgen wat hij verlangt. Want daar staan de voornaamste gegevens in. Hij kan natuurlijk ook de jaarboekjes van de kerken afzonderlijk raadplegen, maar bij Van Alphen vindt men alles tezamen.

Het hier bedoelde handboek is zijn loopbaan begonnen omstreeks 1877. Voor die tijd bestonden er wel klei

Voor die tijd bestonden er wel kleinere uitgaven op dit gebied, maar zij waren eigenlijk meer naamlijsten van predikanten dan informatiebronnen betreffende de gemeenten.

In de 18e eeuw had men grote behoefte aan inlichtingen over de gemeenten. Het bercepingswerk vergde dat. In die tijd verzamelde ds W. A. Bachiene, predikant te Maastricht en professor in de astronomie eh geografie aldaar, de gegevens voor zijn boekwerk „Kerkelijke Geographie der Vereenigde Nederlanden". Dit vierdelig werk, waarmee in 1768 het eerste stuk verscheen, behelst een schat van wetenswaardigheden over kerkelijk Nederland uit die dagen. Daardoor heeft het tot vandaag zijn waarde gehouden. Vooral over de grote steden, waarin men wat moeilijker de kerkelijke situatie kan overzien, bevat het nuttige informaties.

Inzake de ring Flakkee vertelt Bachiene, dat hier tien predikanten staan. Zij krijgtn elk een traktement van ƒ 650.—, Dehalve de dominee van iDirksland. Wiens salaris de jaarlijkse som van ƒ 700.— bereikt! Dit hogere traktement dankt hij aan de geestelijke verzorging van Melissant, die aan hem is toevertrouwd en in welk dorp hfl viermaal per jaar moet preken. Melissant was in die dagen nog geen zelfstandige gemeente. Sommelsdijk werd in die tijd bij de clasis Schouwen^Duiveland gerekend. Andere kerkformaties vond men uitsluitend op het eiland Goedereede, waar een „kerkhuis der Mennonieten" staat en in Oude Tonge, waar men een „rooms catholijk kerkhuis" heeft. Dit waren inderdaad schuilkerken.

Traktement

Naderhand is Sommelsdijk ook in de gemeenschap van Flakkee opgenomen; men ging toen over tot vorming van de ring Sommelsdijk die tot heden bestaat.

Mocht er sedert Bachiene al het een en ander veranderd zijn (denk maar aan de domineestraktementen!) ook wanneer men in oude jaargangen van Van Alphen bladert, vallen de verschillen op. Wij hebben de jaargang 1907 eens voor ons genomen. Grappig doen ons nu de opmerkingen aan, die bij diverse gemeenten vermeld staan. Zo wordt onder Den Bomimel vermeld: „Pastorie met grote tuin en vrij van personele lasten en hoofdelijke omslag en ƒ 18.— voor bedrijfsbelasting",

Goedereede bezit een pastorie met vrij onderhoud van twee tuinen: ook heeft het domineesgezin vier zitplaatsen in de kerk. In Melissant geniet de predikant geen vrijdom van belasting voor de tuin. In Ooltgensplaat wordt ƒ 30.— voor tuinonderhoud toegekend. Te Ouddorp zijn er drie pastorie-zitplaatsen in de kerk en wordt voorts aangetekend: vrij tuinman". Stellendam spant wat tuin betreft de kroon, want hier staat „pastorie met tuin en boschage". In de andere plaatsen blijkt alleen een tuin te zijn zonder bijzonderheden. Men begrijpt, dat deze gegevens erg

Men begrijpt, dat deze gegevens erg gemakkelijk waren voor de beroepen predikanten, die deze dorpen niet uit persoonlijke waarneming kenden. En ook hun echtgenoten waren natuurlijk benieuwd naar wat de gemeente te bieden had...

De traktementen worden niet vermeld maar wel noteert van Alphen de bijzondere inkomsten. In Den Bommel is het rijkstraktement ƒ 774 en het gemeentelijk traktement ƒ 352. Dirksland respectievelijk ƒ 898 en 359, Goedereede ƒ 900 en ƒ 350, Herkingen ƒ 846 en ƒ 54 Melissant ƒ 500 en ƒ 329.50, Middelharnis ƒ 990 en ƒ 700, Nieuwe Tonge ƒ 750 en ƒ 350, Ooltgensplaat f 805 en ƒ 45, Ouddorp ƒ 798 en ƒ 520, Oude Tonge ƒ 750 en ƒ 795, Sommelsdijk ƒ 796.40 en ƒ 343.60, Stad aan 't Haringvliet ƒ 848 en ƒ 125, Stellendam ƒ 734 en ƒ 466. In de rijkstraktementen is blijkens het laatst verschenen handboek van van Alphen niets veranderd.

In 1907 ontving de predikant van Dirksland voor twaalf avondbeurten ƒ 75. Te Melisant kreeg de dominee jaarlijks ƒ 175 „van de synode". Daarnaast werden allerlei tegemoetkomingen in de belastingen verstrekt.

Onderwijs

Van belang voor de dominee was het om te weten welk onderwijs in het dorp werd gegeven, waarheen hij beroepen was. Gewone lagere scholen vond men op alle dorpen. Op verschillende plaatsen woonden echter ondei'wijzers, die in het bezit waren van speciale acten. Te Den Bommel kon men zodoende buiten het lager onderwijs ook les in Frans, Duits en wiskunde krijgen; te Melissant alleen Frans; te Middelharnis Frans, Engels en wiskunde; te Nieuwe Tonge Duits en Engels; te Ooltgensplaat Frans Duits en vrtskimde; te Ouddorp Frans; te Oude Tonge B^ans, Duits en Engels; te Stellendam Engels.

Er waren muloscholen in Dirksland, Goedereede en Somelsdijk; in Stellendam werd ook avondschool gehouden.

Van betekenis was uiteraard de verkeersverbinding. In van Alphen van '56 staat bij verschillende gemeenten nog aangetekend, dat er een tramverbinding met Middelharnis bestaat. Maar in 1907 las men niet van trams. Toen heette het onder Herkingen: „Afstand één uur rijden van de aanlegplaats van de stoombootdienst Middelharnis". Onder Melissant: „De gemeente ligt één uur van Stellendam, de naaste aanlegplaats der stoomboot". Onder Ouddorp: „Afstand naaste bootstation Stellendam 1% uur gaans". Onder SteUendam: ,,Geregelde stoombootdienst op Rotterdam en tweemaal per dag via HeUevoetsluis naar Vlaardingen, vice versa".

Een laatste opvallende aantekening betreft bij diverse gemeenten de rechten van derden bij het beroepen van predikanten. Maar dit zou teveel ruimte vragen, zodat we daaraan liever een apart artikeltje wijden. H. de J.

H. de J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen