Folklore en TAAL 2

2e serie 85 Een praatje over taal

Dit artikel sluit aan op het vorige, waarin ilï de door dominee De Gidls gezonden woordenlijst onder de loupe nam. Die woorden bestonden uit twee delen, die aanvingen met dezelfde medeklinker (alliteratie) en klinkerwisseling (ablaut) vertoonden. Bovendien waren de meeste onomatopeeën of klanknabootsingen en drukten een herhaling (frequentie) uit: tik-tak, krikkrak, ting-tang, enz.

Ik kom nu met een andere rij woorden, die bestaan uit twee op elkaar rijmende delen — ook vaak onomatopeeën en herhalingen:

Hakketakke: Die kinders hakketakke allied, d.i. kibbelen. Rolleboile: ze roUeboUe over de vloer. HoUeboUe: ze holleboUe deur de weie Hassebasse: ruzie maken, mopperen, enz.

Hiisseklusse of hosseklosse: klusse is op een drafje lopen. Hie kwam anklusse. 't Is een heele husseklusse, d.i. rommeltje. Joe lekkere husseklus, zegt men wel tegen een kind. Ruusvuuste: een beetje hardhandig

Ruusvuuste: een beetje hardhandig stoeien.

Kauwmauwe: zaneken, mopperen. Een kauwmauw of knauwer is een mopperpot.

Rikketikke: 't horloge rikketikt. M'n hartje goot van rikketik. Kaenebraen: zaniken. Hie heit altied wat te kaenebraejen. Hie loapt mar te kaenebraejen (doelloos heen en weer). Harrewarre: ruzie maken, verwarring

Harrewarre: ruzie maken, verwarring maken. Lellebelle: kletsen, kwaadspreken, 't is zo'n lellebel. Rellebelle: idem.

Krikkemikke: allerlei prullaria. De heele krikkemik is niks waerd. Roezemoeze: druk door elkaar praten. Wat een geroezemoes.

Kizzebisse of kissebisse: bekvechten. Roezeboeze: rommelen, te keer gaan. 't Is toch zo'n roezeboes. Hienikelepienke: hinkelbaan spelen. „Hienkelepienk, deer kom ik an. Rommetomme: uit rond en om. 't Huus stoot rommetomme in de baomen. Wat hei je rommetomme eloge.

Rouwdouvve: hardhandig stoeien. Ze rouwdouwe den heelen dag. Jokkebrokke: liegen. Je bent een jokkebrok zegt men tegen een Icind, dat de waarheid niet spreekt. Rambam: de heele boel.

Hittepetit: een hups, vlug stappend meisje, een kedittertje. Samsam: samsam doen, samen delen in de winst. Pootelooten: dit zegt men wel voor benen: vaeg je pootelooten. Ronzebons: een oud woord voor de poppenkast. Hotemeloot: een bazig persoon, een ke

Hotemeloot: een bazig persoon, een kenau van een vrouw. XJkkepuk: een klein kind. Kakkerlak: een tor, maar ook een kerel van niks, een lafaard. Larie-borabarie: kouwe drukte.

Schorriemorrie: uitvaagsel van de maatschappij. Reutjepeu(t): idem, maar oolc ouwe rommel. Houwdouw: een ruwe kerel, een vechtjas. Tiereliere: zingen van vogels. Tureluur: een weidevogel, die zijn naam ontleent aan het geluid. Turelure: hie zit mar te turelure, te prakkezeeren. Vgl. Nederlands Tureluurs.

Homtom: zwarte kever, ook meikever. De kinderen bonden wel een draadje om de poot van een meikever en lieten het beest daaraan vliegen. Als het stilzat zei men: hie telt z'n geld. De jongens zongen erbij: Horentje torentje, hei je geld goot dan nog es vliege. Men zegt ook: zo dronkig als een horntom voor flink dronken zijn. Mooitooi: 't is allemaele voor de mooitooi, d.i. voor opschik. Kantje-levantje: 't Is kantje-levantje

Kantje-levantje: 't Is kantje-levantje betekent: 't is botert je tot den boom, 't is dik in orde. Lanterfanter: een niksnutter, een luiwammes; de oude betekenis was bedelaar.

Slampamper: oorspronkelijk een drinkebroer, vgl. ned. slempen, nu een minderwaardig persoon, een zwei ver.

Gaarne krijg ik van de lezers meer van deze woorden.

Het is opmerkelijk hoe vaak in de spreektaal verdubbelingen voorkomen. Men gebruikt ze om zijn woorden meer nadruk te geven. Jan, Jan, kiek toch uut! Piet, Piet, dat je toch niejt wiezder bint. Zo ook: kind-kind, joon, joon, meid-meid, moeder-moeder, jongenjongen, bel-bel, noe-noe, tut-tut (hou je maar kalm) o-o, kom-kom, niet zo driftig, 't zal wel schikke, hop-hop (in 't kinderversje: hop, hop! paerdje, mit je vlasse staertje" is het een aansporing om het paard harder te laten lopen, in de boerentaal roept de knecht hop-hop! om het paard achteruit te laten gaan); kiek-kiek, een kacheltje op den diek. Om pijn uit te drukken, zegt men au-au, of oeie-oeie. Een verbaasd mens zegt: hè-hèe hee-hee, nou-nou, heene-heene; bij een meevallertje hoort men ha-ha, wa bei joe goewd of. Ook vloeken en bastaardvloeken worend verdubbeld.

Hypisch is de verdubbeling bij 't roepen van dieren: voor het varken: keukeu, voor de kat poes-poes of puus-puus voor de kippen kip-kip, kiep-kiep of tjoek-tjoek; voor kuikens tiet-tiet; voor eenden: poele-poele; voor jonge eenden piele- piele; voor 't konijn: kies-kies; voor een kraai: ka-ka; voor een duif' koere-koere; voor de kanarie: piet-piet; voor paarden en koeien: kwa-kwa of kwè-kwè; voor kalfjes; kuusje-kuusje; voor biggen en varkens: biek-biek.

De spreektaal geeft ook tal van herhalingen door slordig taalgebruik, door gehaast spreken.

„Ik] zei tegen z'n; je hei m'n leelijk bie m'n neuze enome, zei ik en weet je wat 'n toe zei? Hie zei; je heit et mis vrouwe zei 'n"

In toe kwam in huus in toe wou 'n goo zitte in toe viel 'n op de grond. In hie mar zupe, zupe zo hei je niet, zupe tot 'n laeveloos was. 't Is een snertjoon, een joon van niks, een joon die over zijn eige beenen loapt te vallen.

Ik komme je zelf felisisteere om je gelok te wensen. Hie hei m'n een mooi present kedo egeve.

Ik zegge et je, omdat.... omdat, noe ja, je weet het wel. Zeer eigenaardig zijn de dubbele ontkennningen.

Hie komt nooit niejt op straete( dus eigenlijk altijd). Hie zei nooit niks. Hie Icomt nievers (is nergens) niejt.

Ik zieje nooit geen mens (geen mens is dialectisch niemand). Je heit niks niet te doewen. Hie heit nooit geen geld, nooit geen tied.

Een dubbele ontkenning is en-niet. De Vlamingen gebruiken nog en in de betekenis van niet. Guido Gezelle schrijft in een gedicht: men zegt dat 't Vlaams te niet zal gaan — 't en zal, 't en zal! Dit betekent dus 't zal niet (de lierhaling werkt hier versterkend).

Bi] ons komt dit en-niet nog voor in: hie zeit dat en niejt en liomt, dat het niet en regent. Alleen maar in bijzinnen.

De herhaling is vaak een uitstekend middel om beeldende, indringende taal te schrijven, zoals men aantreft in de Statenbijbel, vooral m de Psalmen, Job, de Profeten en het Nieuv.'e Testament, en in het werk van grote stylisten. Men leze b.v. de ode aan het proza van Lodewi]k van Deijssel, de inleiding op Perks gedichten van Kloos, de romans van Van Looy, Aart van der Leeuw, Couperus en zoveel anderen. Ook de goede redenaars maken graag van de herhaling gebruik m hun redevoeringen. F. den Eerzamen OUDDORP

— Dam- en Schaakvereniging. Uitslagen van gespeelde wedstrijden. Dammers: Jac. Westhoeve—C Akershoek 2—0; D. Sperling—T. Tams 2—0; G. Tanis—Kr. Westhoeve 2—0; K. Tanis—P. van Dam 2—0; A. Meijer—Joh. Moerkerke 1—1; K. Tanis—M. Aleman 1—1. Jeugddammers: Kees Grinwis—Maart

Jeugddammers: Kees Grinwis—Maart Grinwis 2—0; Jaap Breen—Piet Voogd 2—0; Piet Voogd—Piet Breen 0—2; 'Wim Klepper—Bas Moerkerke 0—2; Maart Grinwis—Kees Grinwis O—2; Bas Moerkerke—Piet Breen 0—2; Wim Klepper—Ton van Rinsum O—2; Piet Grinwis—Ab. Goedegebuur 2—0; Jaap Breen—Ton von Rmsum 2—0; Ab. Goedegebuur—Piet Grinwis O—2.

Schakers: S. J. Hoefman—M, Dubbeld 0—1; Grinwis—W. H. M. van Geelen 1/2—Va; A. Nelisse—J. Hof afgebr.; K. V. d. Wende—J. Soeteman afgebr. En bij de oudere dammers én bij de junior-afdeling van de dammers zou het zeer op prijs gesteld worden, als nog enigen zich aanmelden. Zij kunnen dan nog ingevoegd worden in het kompetitie schema. De jongeren beginnen om kwart over zes, de ouderen om half acht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen