Willem Teelinck - predikant in Middelburg

Jeugd en studie

Willem Teellinck werd geboren te Zierikzee, op 4 januari 1579, uit een oude Zeeuwse patriciërsfamilie. Over zijn jeugd is niet veel bekend. Aanvankelijk had hij het plan om theologie te studeren, maar naar de traditie van de familie koos hij uiteindelijk de rechten. Hij studeerde onder andere te St. Andrews in Schotland en daarna te Poitiers, waar hij op 24-jarige leeftijd promoveerde tot doctor in de beide rechten. Daarna keerde hij weer terug naar Engeland, waar hij in aanraking kwam met de Puriteinen. De kennismaking met deze bevindelijke vromen werd beslissend voor zijn verdere leven. Zijn Engelse vrienden spoorden 'hem aan theologie te gaan studeren en predikant te worden. Hij volgde hun advies op en zo ging alsnog de wens van zijn jeugd in vervulling. In Engeland trad hij in het huwelijk met Martha Greens en daarna vertrok 'hij naar Leiden, waar Gomarus en Arminius zijn leermeesters werden. Twee jaar later, in 1606, had hij zijn studie reeds voltooid en kreeg hij een beroep naar Haamstede en Burgh op zijn geboorte-eiland Schouwen.

Predikant in Haamstede

Hoewel de godzalige Godefridus Udemans van 1599 tot 1604 in deze plaats had gewerkt, was de bevolking er nog zeer ruw en losbandig. Zeven jaar lang werk bleef niet ongezegend. Onder zijn invloed werd het kerkelijk en maatschappelijk leven er enigszins geordend en het leven in overeenstemming gebracht met de leer. Reeds in deze, zijn eerste gemeente bleek welk een werkkracht Teellinck wist te ontplooien. Vaak bleef hij hele nachten op om te bidden, te mediteren en te studeren'. Zijn gemeeneleden, die uiteraard vroeg in de morgen naar hun werk op het land gingen, konden meermalen constateren dat bij hun dominé op de studeerkamer nog licht brandde! Geen wonder dat zijn gerucht spoedig door Zeeland ging!

Predikant in Middelburg

In 1613 werd Willem Teellinck in de Zeeuwse hoofdstad beroepen, waar hij eind november intrede deed. Hij kreeg er een veel ruimer arbeidsveld dan hij in Haamstede had, want in het begin van de 17e eeuw telde Middelburg niet minder dan 9 predikanten. Onder hen waren Gomarus, zijn vroegere leermeester uit Leiden; Faukelius, de opsteller van het Kort Begrip; en Walaeus, die later zou meewerken aan de Staten-vertaling. Ook in Middelburg heeft Teellinck

Ook in Middelburg heeft Teellinck welhaast dag en nacht gewerkt. Zijn zoon zou later van hem zeggen dat hij „onvermoeyelick is geweest int (predicken, in wekelicx te catechiseren, in sijn lidtmaten te besoecken, in de siecke te vertroosten, de afdwalende te rechte te brenghen, die roeckeloose te vermanen, de wanckelmoedige te vertroosten, de benaude met heylsamen raet by te staen.” Bij al dit pastorale werk vond hij nog

Bij al dit pastorale werk vond hij nog de tijd om een groot aantal boeken en brochures te schrijven, in het geheel 127 titels. Daaraan besteedde hij een groot gedeelte van de nacht.

Teellinck was met zijn gezin een voorbeeld voor de gemeente. Hoewel hij uit een deftig milieu afkomstig was, was hij in de omgang met mensen nederig, eenvoudig en vriendelijk. Zijn huis was zeer gastvrij; bijna altijd waren er logeergasten of disgenoten. Desondanks was alles tot in de puntjes geregeld: vaste tijden voor de maaltijden en het werk, maar ook voor gebed, meditatie en huiscatechisatie. Enkele malen per jaar werd er door het hele gezin een dag gevast om zich beter aan de dienst van God te kunnen wijden.

Strijd voor heiliging

Teellinck’s gehele leven heeft in het teken gestaan van de strijd voor de heiliging van het leven. Hoewel de leer gereformeerd was, liet de levenswandel van de belijdenis veel te wensen over. Teellinck klaagde dat het Christendom niet veel meer was dan „een lichaam zonder leven en een zon zonder licht.” Onder Teellinck’s bediening ontstond

Onder Teellinck’s bediening ontstond in Middelburg een zware opwekkingsbeweging. De kerken waarin Teellinck preekte waren te klein. Voetius, die hem eens hoorde preken sprak de wens uit „dat ick ende alle leeraars ‘hier te lande sulcken fatsoen ende kracht van prediken mochten navolgen.”

Tot oefening van het geestelijk leven kwamen de gemeenteleden in groepen bijeen om de preek te bespreken en de weg der zaligheid te overdenken.

Bij dit alles verloor Teellinck de belangstelling voor de studie, de kerk en de zending niet uit het oog. Het advies van de Zeeuwse afgevaardigden aan de Dordtse Synode over de opleiding der predikanten, dat vrijwel in z’n geheel door de snode werd aanvaard, was grotendeels zijn werk. Hij drong ook aan op predikanten voor de zen— ding in Indië.

Zijn dood

De overmatige arbeid heeft zijn toch al niet zo sterk gestel vroegtijdig gesloopt. Op 8 april 1629 is Teellinck te Middelburg overleden, nauwelijks 50 jaar oud. „Hij stierf als een oude van dagen, daar de levensolie was opgebrand,” zo merkte de geschiedschrijver op Ḃehalve zijn broer Ewoud, ontvanger

Ḃehalve zijn broer Ewoud, ontvanger van Zeeland en ouderling in Middelburg, waren ook de drie zoons van Willem Teellinck van harte de beginselen van <hun vader toegedaan. Alle drie werden ze predikant: Maximiliaan, T'heodorus en Johannes. Betekenis

Betekenis

Willem Teellinck doet in zijn strijd voor heiliging van het leven sterk denken aan de Engelse Puriteinen. Zijn ijveren voor Kerk en School verraden invloed van Calvijn. Zijn mystieke inslag heeft verwantschap met de Moderne Devoten uit de Middeleeuwen. Er is iets in hem van het Christendom van alle tijden.

Zijn betekenis kan niet gemakkelijk worden ondërschat. Voetius heeft zijn idealen overgenomen en ze ingeprent aan zijn studenten. Zijn geschriften zijn door duizenden gelezen en overdacht. En als het waar is dat de Zeeuwse kerkhistorie altijd is gekenmerkt door „een bevindelijke onderstroom”, dan is de invloed van Willem Teellinck daaraan zeker niet vreemd.

U. W. v. G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen