De bekende liederen van Valerius . . .

Niet al de liederen van Valerius geven mooie poëzie, is er ook heel wat gewone rijmeralei bij, zoals de rederijkersgezelschappen die produceerden.

Maar enkele ervan stijgen er ver boven uit. Ze werden op nationale feestdagen gezongen, het cariljon laat ze van de toren over de hoofden van de gemeentebewoners neerdalen. In het liedboek dat in sommige kerken gebruikt wordt zijn 10 liederen van Valerius opgenomen (ik zal er het nummer achter zetten). Niet in de spelling die Valerius gebruikte, maar in die van onze tijd.

Beroemde liederen.

Het zag er voor ons volk soms hachelijk uit. Maar als er uitredding komt is er reden tot dankbaarheid. Zoals in 1572, toen VUssingen op 6 april de zijde van de Prins koos.

„Koms nu met zang van zoete tonen en u met snarenspel verbUjdt! Zingt op en wilt alom betonen, dat gij van harte vrolijk zijt. Juicht God ter eer Zijn lof vermeer' die zulken groten werk gedaan heeft voor Zijn kerk !" (Lied 415)

(Lied 415)

We gaan nu in 't kort even de geschiedenis van ons land door. Laten we na enige voorspoed niet verflauwen, zegt de dichter:

„Nederland, let op uw zaak: De tijd en stond is daar, opdat nu in de hoek niet raak uw vrijheid, dié voorwaar uw ouders hebben duur gekocht met goed en bloed en leven". Bij de moord op prins Wülem in 1584

is een klaagzang op zijn plaats: „Stort tranen uit, schreit luide, weent en treurt!

Och, 't dunkt me dat mijn herte barst en scheurt!

O dag, o dag, o donker droeve dag !

Wat is er al gehuil en groot geklag !

Gelijk de zon het Ucht is van de dag, zo ook dees Prins ons licht te wezen plag.

Die raad en daad hier bij ons is geweest

is nu ontzield, bij Gode leeft zijn geest". Enkele jaren later is er weer reden

Enkele jaren later is er weer reden tot blijdschap. Prins Maurits heeft zijn vader opgevolgd en heeft enkele mooie overwinningen op de Spanjaarden behaald (1590 - 1600).

Dan jubelt Valerius dit bekende lied uit:

„Gelukkig is het land, dat God de Heer beschermt, als daar met moord en brand de vijand rondom zwermt Gedankt moet zijn de Heer, de God, Die eeuwig leeft, dat Hij ons 't zijner eer dees overwinning geeft".

(Lied 416V Uit dezelfde tijd (1597) is:

Uit dezelfde tijd (1597) is: Wilt heden nu treden voor God den Heere, Hem bovenal loven van harte zeer..."

(Lied 414). De melodie hiervan wordt ieder jaar

De melodie hiervan wordt ieder jaar gezongen op de thanksgivingsday in de Ver. Staten als dankdagslied. Het is no. 315 van het gebedenboek van de protestantse episcopale kerk uit 1953. De woorden luiden: „We gather together to ask the Lord's blessing..."

Niet alleen te land maar ook op zee wordt dapper gevochten. Er worden grote ontdekkingreizen gemaakt. We denken aan de overwintering op Nova Zembla, aan de tochten naar Indië, de oprichting van Oost- en Westindische Compagnie, later de zilvervloot van Piet Hein.

Valerius zingt een loflied op de Hollandse en Zeeuwse zeevaarders:

„Waar dat men zich al keert of wendt en waar men loopt of staat,

en waar men loopt of staat, waar dat men reist of rotst of rent en waar men henen gaat, daar vindt men, 'tzij ook op wat ree, 'd Hollander en de Zeeuw, zij lopen door de woeste zee als door het bos de leeuw". Het eindigt met het fiere, vrome slot

Het eindigt met het fiere, vrome slotcouplet:

„O Neerland, zo gij maar en bouwt op God de Heer altijd, uw pijlen vast gebonden houdt en saam eendrachtig zijt:

Zo kan u duivel, hel noch dood, niet krenken noch vertreen, al waar ook Spanje nog zo groot, ja, 's werelds machten één".

Lang vergeten.

In 1626, een jaar na de dood van Adriaan Valerius, lieten zijn erfgenamen zijn „Nederlandtschen Gedenckclanck" drukken. Waarom bij een drukker in Haarlem en niet bij Jan Pietersz. van de Venne, de Middelburgse uitgever van „de Zeeuwse nachtegaal", waaraan ook Valerius had meegewerkt? We weten het niet. In het voorwoord stond dat het zonder toestemming van de erfgenamen niet nagedrukt mocht worden, niet in zijn geheel en ook niet een gedeelte ervan in de eerste 6 jaar na het verschijnen. De gedrukte exemplaren zouden verbeurd verklaard worden met bovendien een boete van 150 gulden. De erfgenamen konden geruot zijn: eerst in 1942 verscheen de 2e druk.

Het heeft een paar eeuwen geduurd, tot in de 19e eeuw, voordat Valerius de erkenning kreeg die hij verdiende. Niet als geschiedschrijver, maar als dichter.

Ik heb hier voor me een herdruk van 1Ö68 in hetzelfde formaat als de eerste uitgave. In facsimile, gefotografeerd dus. De geschiedenis in gotische letters, wat men wel bijbeldruk noemr, de poëzie in gewone letters, ook alle platen erbij.

Ik wil nog even iets over het Wilhelmus zeggen. Dat is ook in zijn boek opgenomen, maar het is niet door hem gemaakt, hij zegt zelf dat het een lied was dat toen al gezongen werd. Het is ongeveer 1568 gemaakt (toen was hij nog niet geboren), vermoedelijk door Marnix van St. Aldegonde (1540 - 1598), of door Coomhert (1522 - 1580). Toen koningin WOhelmina in 1898

Toen koningin WOhelmina in 1898 zelfstandig begon te regeren, verkoos ze dit lied als volkslied in plaats van het „Wien Neerlands bloed", dat vanaf 1813 het volkslied was. Er werd voor de toonzetting van Valerius gekozen.

Verleden jaar is voor deze dichter in Veere een klein standbeeld opgericht. Het is vervaardigd door de inmiddels overleden beeldhouwer Mari Andriessen. Er bestaat geen afbeelding van Valerius, hij heeft dus een beeld gemaakt zoals hij er misschien heeft uitgezien.

Middelburg L. van Wallenburg

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen