Een Zeeuwse Universiteit

Leest u goed, er staat een vraagteken achter. Men had het in Zeeland wel graag gewild, maar het is niet doorgegaan. Hieraan moest ik denken toen ik las over de Vrije Universiteit in Amsterdam, die 100 jaar bestaat. Een stichting van de bekende dr. A. Kuyper uit 1880. Het begon heel klein met slechts enkele hoogleraren en professoren. Dr. Kuyper zegt dan ook in zijn rede bij de opening ervan, dat hij tot blozens toe verlegen is met deze naam universiteit. Maar daarover wil ik het nu niet

Maar daarover wil ik het nu niet hebben, we gaan terug naar de geschiedenis van Zeeland. Daar was men jaloers op Leiden, dat in 1575 een Hogeschool kreeg, de eerste in ons land. Als beloning voor de dappere verdediging van de stad. De Spanjaarden hadden Leiden belegerd, maar moesten in 1574 de belegering opgeven. Over het ondergelopen land kwamen de Geuzen de stad ontzetten. Dat Was op 3 oktober, de bevrijders brachten de inwoners brood en haring. Deze derde oktober wordt nog altoos feestelijk herdacht. Enkele jaren geleden was ik juist op die dag in Leiden en heb ik iets gezien van de bevrijdingsfeesten. Hongerige Leidenaars waren er toen niet te zien. Waarom Zeeland niet, vroeg men zich af. De Zeeuwen hadden toch ook dapper gevochten tegen de Spanjaarden? Was Vlissingen niet de eerste plaats die zich tegen Spanje en vóór de Prins had verklaard (6 april 1572). Slechts 6 dagen na de verovering van Den Briel. Hadden de Geuzen het Spaansgezinde Middelburg niet gedwongen zich na een beleg van bijna twee jaar (1572 - 1574) aan hen over te geven?

Door al deze gebeurtenissen meende men in Zeeland evenveel recht te hebben op een Hogeschool als in Holland. Maar het heeft er geen gekregen, het moest met wat minder tevreden zijn. Illustere school

Illustere school

Dat mindere was een Illustere of Doorluchtige school, een inrichting die tussen een gymnasium en een universiteit in stond. Vanaf het jaar 1365 wordt een gymnasium of Latijnse school al in de stadsrekeningen genoemd. Behalve Middelburgh ebben ook Vlissingen, Goes en Zierikzee een Latijnse school gehad, maar die zijn in de loop der jaren opgeheven. Alleen de Middelburgse bleef bestaan tot nu toe. Er zijn tijden van bloei en verval geweest. De grootste bloei was ± 1650, toen de school 142 leerlingen had, het hoogste aantal dat er ooit ter schole heeft gegaan.

Maar dat was ook de bloeitijd van de stad Middelburg, die toen ongeveer 30.000 inwoners had. Nu is het een streekschool geworden, waarvan de helft der leerlingen van buiten komt. Tijdens de verwoesting van Middelburg op 17 mei 1940 is het oude gebouw in de Latijnse schoolstraat gespaard gebleven. Nu wordt het niet meer als gymnasium gebruikt. De laatste jaren zijn er ook in andere plaatsen van Zeeland zogenaamde scholengemeenschappen met sorns wel 1000 leerlingen gesticht, die ook een gymnasium-afdeling hebben. Na deze uitweiding over het gymnasium gaan weUerug naar de nieuwe soort school, de Illustere of Doorluchtige school. Het was geen universiteit maar meer een school om predikanten op te leiden.

Dat deze school juist in 1611 werd opgericht is niet toevallig. Al enkele jaren was er verschil van mening tussen de Leidse professoren Gomarus en Arminius. Arminius werd beschuldigd van afwijlang van de leer van de bijbel. In 1610 is hij gestorven, maar de studenten zetten de godsdiensttwisten voort, ook toen ze predikant werden. Dat is de bekende strijd tussen de Arminianen (Remonstranten) en Gomaristen (Contra-Remonstranten). Op de synode van Dordrecht (1618-1619) werd de leer van Arminius als een valse leer veroordeeld en aan de Remonstrantse dominees het prediken verboden. In het 19e deel van de „Tegenwoordige

In het 19e deel van de „Tegenwoordige staat van alle volkeren", dat over Zeeland handelt, lees ik: „De kerktwisten ter zake van de beroeping van Koenradus Vorstius tot professor in de godgeleerdheid te Leiden, die van Socianerie beticht was, gaven aanleiding om ten dienste der Zeeuwse jeugd, opdat die niet zou besmet worden door de schadelijke gevoelens, die bij sommigen op de Leidse Hogeschool werden voortgeplant, naar de bekwame mannen om te zien, om de jeugd hier te onderwijzen. Te dien einde werd hier een Collegium theologica opgericht."

Ik heb deze lange zin uit het jaar 1751 in onze tegenwoordige spelling overgezet. U kunt er uit lezen dat de opvolger van Arminius als professor, Koenraad Vorstius, van dezelfde gevoelens was. Vandaar juist in deze tijd de oprichting van de Illustere school.

't Gaat niet best Als eerste professor werd Gomarus benoemd. Misschien was hij wel blij, dat hij uit Leiden weg kon. Zij die les gaven aan deze school, kregen ook de titel van professor. Omdat Gomarus van dit salaris niet kon leven, werd hij ook beroepen als predikant te Middelburg. Deze school was namelijk financieel niet krachtig genoeg om professoren te betalen, die geen andere betrekking hadden. De colleges werden gegeven' in het

De colleges werden gegeven' in het Auditorium (= openbare gehoorplaats) tussen de Nieuwe kerk en de Koorkerk. Deze ruimte bestaat nog en wordt nog gebruikt voor bijzondere gelegenheden. Het praalgraf van de gebroeders Evertsen heeft men na het herstel der kerken hierheen overgebracht. Het ging met de Illustere school niet

Het ging met de Illustere school niet voorspoedig. Er waren te weinig studenten en na een paar jaar verlieten de meesten de school om een bredere opleiding te ontvangen aan een echter universiteit. Dat wilde men er hier ook van maken. Er werden professoren benoemd in de rechten, in de geschiedenis en letteren, en later ook in de geneeskunde. Dat leek wel aardig op een universiteit. Voor het laatste vak werd les gegeven in de anatomiekamer van het gasthuis. Na een avontuurlijk leven werd de

Na een avontuurlijk leven werd de Middelburgse predikant Johannes de Hey er professor in de rechtsgeleerdheid en ook nog in de theologie en wijsbegeerte. Ongetwijfeld een zeer bekwaam man. Ook is er professor geweest de Middelburgse predikant Petrus Im- mens, schrijver van het bekende boek „De godvruchtige avondmaalganger". Een halve eeuw later nog ds. Wilhelmus Momma. En toch ging het niet voorspoedig

En toch ging het niet voorspoedig met de nieuwe school. Gomarus vertrok al in 1614 naar Saumur, er was nogal verloop van studenten, soms tegenwerking, zo wilden de Staten van Zeelanl geen subsidie geven. Het ging op en neer met de school. Soms werden er in geen jaren colleges gegeven en hield de school dus op te bestaan. Maar dan kwamen er weer een paar energieke ideaüsten, die de school weer voor enkele jaren deden herleven.

In 1709 werd ze voor de vierde keer opnieuw opgericht. Toen de Fransen in óns land kwamen, werd bij koninklijk besluit van onze Franse koning Lodewijk Napoleon de verdere benoeming van professoren verboden. Dat was in 1808, de Illustere schood werd opgeheven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen