TAALPRAATJE

Het Sinterklaasfeest nadert en daarmee ook het zetten van de schoen door de kinderen. Daarom dit keer een Taaipraatje over de schoen.

Thans is de schoen ,,de buigzame voetbekleding, meestal van leder vervaardigd", zoals een groot woordenboek vermeldt, gemeengoed geworden. Dat was in vroeger tijden lang niet altijd het geval. Toen waren de klompen nog nummer een. Uit een oud boek over Amsterdam blijkt, dat in ,,de goeie ouwe tijd" vaak tweedehands schoenen werden gedragen. Daarin staat: ,,....dat de oude schoenverkoopers voortaen alle Maendagen met haar oude schoenen op de Kolck mogen staen".

Een ander aardig verhaal van Leeghwater was: „In oude tijden waren er in het geheele dorp van Langedijk niet meer dan twee of drie paar schoenen, dewelke gespaard wierden voor de schepenen en regenten van het dorp, wanneer zij naar Den Hage zouden trekken, zo trokken zij die schoenen aen".

Een oud gebruik bij brugwachters was het bruggeld in een schoen (of een klomp) aan een hengel te innen.

Oude schoenen waren niet erg in tel. Vandaar de zegswijze: ,,Iemands oude schoenen afdragen". Dat betekende dat iemand trouwde met een vrouw, die de minnares van een ander was geweest. Het blijkt ook uit ,,iets achten als een oude schoen". Betekenis: ergens op neerzien. Eveneens uit: „Zijn schoenen aan iets of iemand afvegen". Iemand met minachting behandelen.

Bekend is de uitdrukking: er met loden schoenen heengaan. Men ziet er tegenop en gaat slechts langzaam en met tegenzin. Ook: lood in zijn schoenen hebben.

Daarentegen: ,,vast in zijn schoenen staan". Dat betekent: niet gauw voor verleiding of bedreiging bezwijken; zeker zijn van zijn zaak. Deze zegswijze is afkomstig van het verouderde „kant in zijn schoenen staan". Dat werd gezegd van een flink persoon, die precies wist wat hij deed. „Zijn voet in iemands schoenen steken" werd gezegd van iemand die de plaats van een ander innam.

De wat wrange zegswijze „sterven in zijn schoenen" betekent: er slecht uitzien, sterk afvallen, zonder echt ziek of bedlegerig te zijn. Later: op zijn laatste schoenen (benen) lopen.

„De stoute schoenen aantrekken" is nog steeds gangbaar voor stappen ondernemen, die men aanvankelijk niet aandurfde, handelen, daden verrichten. Eveneens bekend is:,, Wie de schoen past, trekke hem aan". De schuldige moet de opmerking ter harte nemen. Om oneerlijkheid aan te duiden is de uit

Om oneerlijkheid aan te duiden is de uitdrukking ontstaan: ,,hij staat niet recht in zijn schoenen".

Voor in het nauw zitten kent men in Vlaanderen de zegswijze „in nauwe of kleine schoentjes zitten". „De schoenen van zijn voeten lopen" is inmiddels verouderd en vervangen door „het vuur uit zijn sloffen lopen". De betekenis is: erg veel moeite voor iets doen.

Niet alleen tegenwoordig, ook vroeger kwam het voor, dat een jongen het meisje van een ander voor zich wist te winnen en er mee van door ging. Dat noemde men toen „iemand den schoen uit den voet treden".

Bekend is het spreekwoord: ,,Men moet geen oude schoenen weggooien, voor men nieuwe heeft". Dat wil zeggen, men moet geen positie prijsgeven alleen al, omdat men iets beters verwacht. Ook gebezigd voor stoffelijke zaken, bij voorbeeld oud gereedschap.

De woorden discriminatie betekenen: verwerpelijke achterstelling, ongelijke behandeling. Er gaat tegenwoordig geen dag voorbij of ze worden te pas en te onpas gehoord op radio en tv. Vroeger duidde men het eerbare beroep schoenmaker aan met de benamingen „schoenlapper", of nog erger ,,schoenflikker". De naam diende als voorbeeld voor iemand van geringe staat of afkomst. Dat was inderdaad verwerpelijke discriminatie. De schoenlapper leeft nog voort in de volksnaam voor de bergenia: de schoenlappersplant. De bergenia dankt die naam aan zijn bladen die de vorm van schoenzolen hebben.

Een verouderde zegswijze is „uit zijn schoenen springen". Dat betekende buiten zichzelf raken, meestal van woede. Thans vervangen door „uit zijn vel springen".

Schertsend zei men wel tegen iemand die zich onwetend en van den domme hield: „Jouw oude schoenen weten het wel". Op bruiloften en partijen krijgt het bedienend personeel vaak fooien. Men noemde het vroeger schoengeld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen