TAALPRAATJE

KLOMP

Vroeger was de schoen in veel streken, vooral op het platteland, een te dure dracht. Daarom droeg men door de weeks klompen en zondags schoenen. De kinderen gingen vaak op klompen naar school. Dat kon zijn de hoge klomp, ook wel holsblok genoemd (afkomstig van houtblok). Sommigen kregen daarvan pijn op de wreef Vandaar dat die hoge klomp dikwijls werd vervangen door een lage klomp, die de naam „trip" kreeg. Zo'n trip hield men aan de voet door er een leren bandje aan te spijkeren, bevestigd door spijkertjes met een platte kop die ook wel klompenspijkertjes werden genoemd. Andere benamingen waren de Franse

Andere benamingen waren de Franse klomp, een lage, donker geverfde klomp, meestal door schippers gedragen, vandaar ook schippersklompen geheten en de zware „Belzen", de Belgische klomp. Klompen met een vreemdsoortig dubbel omgebogen punt noemde men naar de vorm „Snoekebekken". Met Friese klompen werden in sommige streken Friese schaatsen aangeduid. De oude naam holsblok ontstond omdat

De oude naam holsblok ontstond omdat de klompenmakers de klompen vervaardigden uit een blok hout, meestal wilgenof peppelhout. Het klompenmaken komt nog slechts zelden voor en is tegenwoordig bijna alleen nog te zien als oud-ambacht op markten en braderieën. Het was een vak apart met veel bijzondere werktuigen, die nog in musea worden bewaard. Omdat de armsten onder de bevolking altijd klompen droegen, noemde men de onbemiddelden toen minachtend wel „het klompenvolk". Ook klompenpubliek. De namen klompenschool en armenschool zijn gelukkig verleden tijd. Er bestonden in die dagen zelfs klompen

markten. In iedere klomp werd een gaatje geboordom ze met een touwtje aan elkaar te binden en zo per paar op de markt te koop aan te bieden. Óp zo'n markt mochten oorspronkelijk alleen inwoners uit het dorp of de stad klompen verkopen. In de keuren van Haarlem lazen we: „Niemand mag enige gemaakte klompen van buyten inbrengen om alhier te verkopen, behalve in de kermistijd". En ook dan nogmoesten die „importeurs" klompengeld betalen. In Epe en op de Veluwe bestond zelfs een klompenjaarbeurs.

Brugwachters hingen een klompje (later een schoen) aan een stok met een touw aan de brug. Daarin moesten de schippers het bruggegeld doen.

Tot voor kort en soms zelfs nu nog wel, denken veel buitenlanders met de Amerikanen voorop, dat de Hollanders nog een klompenvolk zijn, dat iedereen hier op klompen loopt. De Hollanders vinden dat best, als die toeristen maar prachtig beschilderde klompen naar huis meenemen. Het is een deviezenbron geworden. Terug naar de tijd van weleer. De klomp

Terug naar de tijd van weleer. De klomp was een geducht en gevaarlijk wapen bij gevechten tussen jongens. Een klomp was immers sneller van de voet dan een schoen met veters. 's Winters deed men hooi of stro in de klomp om warme voeten te houden. Ook in deze tijd doen ze nog dienst op boerderijen bij stalwerk, op drassige grond en op koude markten. Een oud gebruik was zaterdags de klompen met natte kalk mooi wit te schuren en in de zon te drogen. Een oud spreekwoord luidde: „Hij staat

Een oud spreekwoord luidde: „Hij staat op zijn woord als een boer op zijn klompen". Van zo iemand kon men op aan. Tegen een vertrekkende gast uit de herberg zei men: „Hij gaat zijn klompen thuisbrengen".

Klompen maken een klossend geluid. Vandaar:,,met de klompen in het gelag komen" Het gelag was een afkorting voorde gelagkamer. De betekenis was: „plompweg zijn mening zeggen". In Friesland: ,,met de klompen in 't spul komme". Zo betekende „met de klompen op het ijs komen" zich op een terrein wagen, waa op men niet thuis was.

In de Zaanstreek kent men de uitdrukking: „de klomp is gescheurd". Met andere woorden, er zit een barst in, hij kan elk ogenblik breken. De overdrachtelijke betekenis is, er hangt een gespannen sfeer, zodat de kans op een uitbarsting groot is. Bekend is de uitroep van verbazing: „Nou breekt mijn klomp". Nu begrijp ik er niets meer van, ik sta paf

De schertsende uitdrukking „op zijn klomp spelen" wil zeggen, op zijn poot spelen, opspelen, tieren. Daarentegen „in zijn klomp kruipen (schieten)", wegkruipen, bang zijn. Vergelijk: „in zijn schulp kruipen, wat van veel jonger datum is. Ook de zegswijze „uit zijn klomp schieten (kruipen)" voor te voorschijn komen, zich uiten is verouderd. Daarvoor in de plaats kwam ,,uit zijn slof schieten".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen