Wie schrijft er mee van en over Flakkee?

Evakewaosje

As je zoo noe en dan us an de weg tummelt, dan krieje wel us bekieks. Zoo is dsat noe oak as je wellus in de krante schrieft. Zoo kreeg ik verleje weke een telefoontje uut Braebant, van een verre neef van men, over dat stikje van vroeger op schele enz. Hie had dat geleze, want ze schiene het eilande nieuws overal te lezen. Zelf uut IJsselstein ha'k alles kommentaer gehad (in de goeje zin oor) op zoon stikje op z'n flakkees. Noe vroeg die neef, of ik niet us wat

Noe vroeg die neef, of ik niet us wat schrieve kon over den oorlog (1940/ 1945) in dan over de evakuwaosje 1943/ 1944. Wiele ha toen mit z'n allen in Braebant gezete snapje... in hie mit nog veul mêêr femieljie, binne daer toen gebleve in getrouwd. Noe mot je oppasse mit schrieven over

Noe mot je oppasse mit schrieven over zulke diengen, want hoe langer het geleje is, hoe avontuurlijker het soms wordt, of niet soms. In zoo avontuurlijk was het echt niet oor. Want avontuur geeft overmoed in dat hadde wiele heus niet in dien tied.

Ik ha beloofd mun best te zulle doewe... as er teminste plekke is in de laante zo roend februari, maart, want toen binne der een haop weg gemotte van Flakkee, in oak van Haarken. Noe gaet et niet alleen over Haarkenezen, mar aok o.a. Plaetenaeren, Bommelse, Ouwetoenge, Stattenaeren in over Sint Annalanders. Ik bin niet van plan echt naemen te noemen want niet iedereen is idaer van gediend, mar ze zalle wel begriepe wie ik bedoele. Dan kanne ze der over praete mit de jongere garde want die wete daer niks van (gelokkig hoor). Noe zouw ik het zo zaage: oorlog = een

Noe zouw ik het zo zaage: oorlog = een ramp; evakuwaosje niet veul minder. Wat oorlog is wete tegenwoordig de kleinste kinders, ze ha al zuvel gehoard en gezieje op TV, dat het al geweun wordt in der gedachten, kiek mar us wat ze speule, in op de kompjoeters mit allerlei spelletjes versiere, het is niet aorus as schiete! Noe wordt hut wel een tikkeltje aorus as hut dichte bie huus komt, in as je dan nog een zeune of een broer of un man heit die in dienst staet, in die naer het froend mot om te vechten. Dat was bie oengs oak zoo, mun oudste broer stoeng in dienst in die lag juust in de buurte van Rotterdam, waer gevochte wier in de meidaegen. Ik weet dat nog wel, dat moeder vergat eten te koken. Hie heit ut er goed ofgebracht. Hij had inderdaad gevochte in fel oak, vlak in zun buurte sneuvelde un joengen uut Dirksland.

Noe wil ik niet vaarder gae hierover, want dat past niet in zo'n stikje vind ik. Ik wouw alleen mar zegge oorlog is verschrikkelijk. In wat dienkje van bie oens in veul wien

In wat dienkje van bie oens in veul wienkeliers? Hamstere in in paniek kaope wat je kon... soms diengen die je noait gebrukende.

Laeter kreeg je die snert bonnen, wat een waark in wat een ellende om alles uut te zoeken in oppasse datje toe kwam. Toen kwam dat bericht (laeter netuurlijk) datter veul maansen weg moste. De duusters wasse benauwd dat de iengelse zouwe lande in de Grevelienge, in zettende zoas je weet alles oender waeter. Weer zat je mit je handen in 't haer, waerheen in wat mit je spullen uut de wienkel?

Vooral voor ouwere maansen in kleine kinders was hut een ramp. Ik ha nog ouwe maansen in Dirksland gebrocht mit un kros in un hit er voor. Nog ziek dat ouwe maansje zitte un omslagdoek om in un waarme plaetstove oender der voeten. Op ter schoat ter tas, mit ter schaemele spaerpotje. In weet je wat er oak mee most, de KOEKEROE, in de KATTE, die moste mee naer de kennissen in Dirksland waer ze mocht bluve. Wat een lead begon er toen in hoe lange? Evakuwere. laet ik je magge verteile dat dat iets is datje mee mot maeke, omdat je 'maans' bluuft mit al je zurgen in gebreken in verkeerdheden in oak je verdriet, in soms gemis van dierbaeren die b.v. gesneuveld warre. In wat dienkje van bezet gebied, pas op, pas op, dat is niet niks oor. Dat vraegt van alle maansen veul geduld in saamhorigheid. Zowel van de evakuwees as van die maansen waer je in huus terecht komt. Dienk er om dat je heele leven ontwricht wordt ook.

Na veul gesjouw gienge wiele dan op un dag mit de Meneerse boat naer Rotterdam. We könne bie un tante slaepe in dan den oaren dag mit de bosseboat naer Braebant. Moe in ofgetobt kwammen me daer an, veul hammen niet geslaepe oor. In... daer in dat huus bie tante daer gieng

In... daer in dat huus bie tante daer gieng ut al mis den éérsten nacht. Dat zat zo; ik most naer de plêê, in die stieng bie oengs thuus nog achter buten op straete, mar hier niet netuurlijk. Noe had tante gezeit die staet op de gange. Ikke zoeke, sochens vroeg in de halfdoenker op un vreemde gange naer de plee. In jawel ik hat un gevoende. Ik zat er nog mar even op (de deure niet helemaele dicht, dat dorst ik nie) of de deure gaet ope in daer staet een joenge vrouwe mit terpiama an voor mun. Oei, oei, wat un schrik, mar ik kon niet afbreke, dus mar ofwachte wat er kwam. Gelokkig had ze nog al wat humor, in zei: mannetje, waer kom joe vandaen, in wat mot dat bie mien op de ple (op z'n Rotterdams netuurlijk). Jae, daer zit je dan voor aep. Ik staemelde wat van, bie tante Ka, in dat ik het niet wist inz. Ze heit er wel om gelache gelokkig.

Zo binne we vaorder gegaen met de bosseboat naer Braebant in wel angeleit in Aalburg, het land van Heusden en Altena. We kwamme terecht in een pastorie bij een dominee van de Herv. Kerk. In de buurt wennende al meer Flakkeeënaers, o.a. uut O'plaat, Oude Tonge, Stad, in oak Zeeuwen uut St. Annaland. Wannéér die noe gekomme wazze weet ik niet méér, mar die zatte heel den vaardeme oorlog saeme mit oengs in de zelfde durpen.

We gienge den éérsten tied mar us op verkenning uut in hielpe hier in daer us wat bie un boer of in dun tuun bie den ds. Van de duusters had je 't éérste half jaer niet zo veul last... dat viel mee, mar je was vreemd in verdrietig dat snap je wel. Mar toen de bezetter gieng maarke dat un hut oenderspit wel zouw motte delve, toen wier ut aores. Uut Braebant waer het bevrijdiengsleger op kwam zette, zag je steeds méér oorlogstuug trugtrekke. Gelokkig hadde men geen hoenger, eten was er genoeg as 't vleis op was, dan slachte ze geweun een koeie of een vaarke, want hut wier al mar verwarder op alle gebied, orde was er niet méér. De dominee die wazze brutaol oor, dat

De dominee die wazze brutaol oor, dat hieuw je niet voor meugeluk. Hie waerschoewende van de preekstoel voor de duusters as ze soms joengens op willende pakke. In over de Joden sprak un mit die soldaoten gerust, 't Is un kêér geweest dat ze un revolver trokke in zeije, hou je moengd of ik schiete je neer.

Toen hut te gevaerlijk wier wegens inslaen van granaten in den toren mosten we weer vaarder weg, vaarder achter hut ondertussen gevormde front. Weer alles oplaaije in naer un boer in de polder, sommige vaorder weg naar b.v. Veen, Andel, Rijswijk enz.

Die maansen uut Oude Tonge hadde oak un blinde vaoder bieder in huus. Dat viel oak niet mee oor, die man die kon toch zulke fiene kachelhoutjes hakke, dat hieuw je niet voor meugelijk. Hie hakkende niet in zun viengers oor. hut was het enige wat un an verzet had.

Zoo noe in dan kreeg je wel es een berichtje van Flakkee en van andere plekken, zooals Haastrecht, Papendrecht, Rotterdam. Het was op veul plekken niet berst, overal wiere der joenge mannen in joengens opgepakt om te werken in Duusland. Soms doke der oender, zoals in Papendrecht die zatte in de griend in un modderbak, in un oome schreef dat z'n oudste zeune oendergedoke was. Hie dee dat in kode, hie droeide de naem om in tekende er un poppetje bie, dat in 't waeter dook, zoo begrepen we dat un oendergedoke was. Daer mun noe zatte, zat al un dokter in un dominee mit gezin, zoodat et er wel vol zat. Mar het gieng goed. De mannen deeje saemen al wat ze könne om het leven meugelijk te houwen. Zoo had den boer oak un lampe uut z'n auto boven tafel hange mit stroam uut een accu. Elke dag mosten we omdebeurte stroam draoje. Hie had un dinamo gemonteerd an un amoril sliepsteen, in daer een wiel van de betemeule an, om te draoien. Het gieng wel zwaer, mar wel mit een snertgang in un goed ure had je weer genoeg voor un hééle aevund licht.

Ondertussen wazze de geallieerden vaarder opgerukt in zatte ze in Heusden. Bie oens vandaen mar un km of vuve hemelsbreed. As je deur 't dekraem keek kon je de raok uut de tenks zieje as ze schoote. In schiejte dat deje ze in niet weinig in niet mis oak, vooral de torens die moste hut ontgelde want daeruut könne de duusers kieke wat er gaende was an 't froend. Oender den toren in Wijk, vlak ter bie dan, daer wennende un gezin uut Sint Annaland in die kwamme oender vuur te laagen. Noe wier hut zoo aarg dat ze op de vloere gienge laage, langs de muure om dekking te zoeken. In daer inééns, daer kwam er een granaat of bom in de muure kwam geweun naer binne buuge. Joenge, joenge wat was dat aarg. Gelokkig binne ze gespaerd, mar ze binne toen wel weg getrokke. Heelemaele naer Gouda in dan groatendeels loape, mit un kossensloap op der rik, mêêr hadde ze niet mee kanne neme.

Da's oorlog, da's evakuere, snapje 't noe joenge maansen? Héél de femielje, in alle overige flak

Héél de femielje, in alle overige flakkeeënaers deeldun het zelfde lot. Zoo hei mun broer mu'n nog us un keer van de zoldertrap geschopt in zun angst. We wiere beschoote in de scherven vlooge om je oaren, mar ik was ziek in kon haest niet loape, dus hut duurende te lange eer ik van dun trap kon. Hie docht kwaed kam mar aarg, daer gaet un, roef den trap of. 't Viel mee niks kupot. Mun sliepe in dien tied allemaele mit oengs goed an. Aok die in Veen zatte zoals omes in tantes in neefjes in nichtjes. Oak uut Oude Tonge in uut De Plaete. Zoo op un ochtend kwamme mun uut bed, in toen zag hut blauw van de kruutdamp. 's Nachts hadde we un trommelvuur gehad van un paer uuren. Dan trokke de geallieerden weer un aantje op of zoo. De schuure op de boerderiej was oak gerocht... un groat gat ur in. Wiele lagge toen op de keukenvloere mit un hêêle groep, je lag te beven in te trillen dat snapje. Un paer koeien in oenze geiten wazze doad. Die binne geslacht in (die geiten) in un keulse pot onder 't vet gezet. Mun ha daer nog zuvel meegemaekt dat kan ik niet verteile, want dan is eil.nieuws te klein. Mun moste daer weer vandaen, hut wier te gevaerlijk. Zoo kwamme der dan un paer neven in die ha oengs geholpe mit verhunzen. Oendertussen had er in Veen un bomberdement plaats gehad in oak in Wijk. Un ome van oengs is daer omgekomme. Die zat bie de slachter in de kelder, in daer viel un bom precies deur 't kelderluuk. Alles doad, 10 of 11 maansen. Ut was un broer van vaoder.

Oak un zuster van vaoder weunende der vlak bie in daer viel oak un bom op de straete voor 't huus, mar die ontploffende niet, zooadat die as deur un woender gespaerd bleve. Oak un joengen uut De Plaete die lag hard ziek voor 't raem twee huuzen vaorder, in dat huus wier ontzet, de raemen der uut, mar die joengen had oak niks.

Mar ik zei, dat die joengens oens kwamme helpe ee. Zoo bindende ze un tante van mun die bie oens was, op un spiraal van un ledikant mit un stoel, in der neffen de keulsepot mit de geite, in un ouwe dekenkiste. Zoo gienge ze over de snêêuw naer Veen. Oenderweg flote de granaten over der hoad. Mun binne toen beland bie un nichte waer oak al verschillende andere femilieleden zatte. Het wier overbevolkt in hêêl dat durpje. Vol mit duusters, evakuwees in dan natuurlijk de eige maansen. Der wier der veul ziek, veul diarree in zo, dat kon je begriepe as je eigen noait es lekker kon wasse in zo voort, 't Wier der al mar gevaerlijker. De duusters wazze kwaed, omdat ze verlöre hadde, in dan hienge der hande aarg los om de trekker, ze schote zoomar un man doad op bed om dat un zei dat un niet kon waarke, hie was ziek.

Op un dag kwamme de duusters mit un kanon, in dat zette ze in 't tuuntje voor 't kelderraempje. Het koor deur 't raempje in laeje dat dieng. Wiele zatte oak in die kelder, in moste zwiege. Ze gawe der bevelen in trokke an 't touwtje, booom daer gienge de granaten op de legers over de Maas bie Heusden. Nouw dat ha ze (mar oak wiele) gewete, zoodrae ze nog un kaer schote kwam er antwoord. De golfplaeten van de schuur vlak bie oens (daer stieng oak een stik geschut) die vloge deur de locht. Ze binne toen oak mar gestopt want ze begrepe wel dat hut volgende schot voor heulje was. In Wijk binne oak maansen omgekomme oender un brandende oven, daer viel oak un bom op. Eten hadde mun nog wel, mar toch de moffen zagge hut niet meer zitte in alle Zeeuwen in andere evakuwees moste weg. Wat schrokke we toen, dat snap je want

Wat schrokke we toen, dat snap je want waer mos je heen, alles was kapot, je kon geweun niet weg. Mar er kwam uutkomst, weer deur medewaarking van ienkele flakkeese joengens die goed thuus wazze op 't gemêêntehuus. Waer oak un joengen zat bie z'n ome (oendergedoke), die is laeter nog burgemeester geworre. Die wist wel un stempel, in noe hazze al de persoonsbewiezen veranderd, zodat er geen maans weg gieng. Un echt huzaerestaeltje. Nog êên dieng, ondanks leed, verdriet in

gevaer, gieng de natuur deur. Deur de overbevolking vder der nog al wat rotjes bie 't spek geboende...

We willen nog even vertellen hoe we sliepen in o.a. de kamer op de boerderieje in de kamer te Veen in zoo sliewpe noe haest alle andere flakkeejenaers oak dat zalle ze nog wel kanne verteile. Stel je voor een geweune zolderkamer

Stel je voor een geweune zolderkamer mit un weranda der an in voor de raemen, bedden in matrassen getast om te beschaarmen tegen granaatscherven. Dan un bed op de groend in dan mit je klearen en oender de dekens. Toen... un dreun in nog un klap... de werandadeuren krakende in gienge ope van de luchtdruk. Schaarven in 't roend (ik zaal f lag daer toen hard ziek op bed) in toen nam m'n broer mun op in slepelde m'n op un klaedje over 't zeil naer achter un mure, daer bleve we laage tot 't weer wat over was mit 't schieten. Mun broer bleef altied bie mun wat ter oak gebeurende... hoe gevaerlijk het oak was... dat is broederliefde of niet soms? Oak in Veen sliepen we op de groend

Oak in Veen sliepen we op de groend (oender un taekel) mit oak weer bedden der op, in 'n oliepitje naest het bed. Dat was niet best as je astma had net as ik. Er warre huuzen daer zatte mêêr dan dertig maanse in, ze sliepe tot in de gange toe. As je mos draoje dan gieng hut net as een lepeltje in de bak, allemaele in, mekaore gepast in geliek andersom.

Gelokkig heit deze situaosje niet zo heel lange geduurt, mar toch lange zat. Hut is nog us gebeurt dat ze 's nachts mit waegens naer de verlaete durpe moste, mit de duusters, om spullen te haelen. Mar dan gawe ze die soldaoten snaps in brochte dan b.v. verborgen radio's of zoiets mee. D'r wazze gevaerlukke reizen oor want je mos dan wel in de vuurlinie weze. Die smit daer wiele zatte die ha ze nog us un kaer tegen de mure gezet, mit un revolver op zun harte, want hie most wat maeke in hie zei dat kan ik niet want ik ga gêên spullen daer voor, ,dat geloavende ze eerst niet, wat heit die man gezweete, in de rest niet minder. Gelokkig geloavende ze hut laeter wel in mochten weer naar binnen. In... kwamme der sommige joenges in

In... kwamme der sommige joenges in meisjes mit Veense in andere in anraeking. In liefde is blind oak voor de toekomst. Zu dochte der niet om dat as ten oorlog over was de evakewees weer naer huus gienge. Zoo binne der heel wat die echt verkering krege in... laeter getrouwd binne. Verschillende binne gunter gebleve (oak de neef die mun opbellende voor dit geschrief). Sommige ha een bedriefje, aore schipper en weer aore vertegenwoordiger in zoo mêêr. Zoo verstreek de winter in hut voorjaer,

tot dat de kappetelaosje kwam. In wiele oak weer naer huus könne was un heale toer om weer op Flakkee te komen. Wiele binne mit un schip in de haeven van Haarken gearriveerd. In weer in ons huus terecht gekomme. Hut was niet kepot... wel veul gestole, net as op veul plekken op Haarken (deur wie??) Direkt proberende vaoder om weer

wienkel te kenne doewen mar dat heit nog weken lang geduurd. Alles was nog zoo ontredderd overal, dat snap je. Wiele binne weer wel wienkel bluuve doewe mar 14 andere niet meer. Dat warre maansen die zelf naer 't land gienge in de vrouwe in de kinders die gienge langs de deure mit b.v. zeep, petrolic, zoute vis, fruit, stenen goed of un weikelte van een cent van blad..., sigaretten, boeken, melkboer enz. Wat is ter veul veranderd in al die jae

ren... in van al die maansen die toen levende daer binne der noe al verschrikkeluk veul overleje. Heele femilies binne nooit meer terug gekomme, in weet je wie dat aok maarkende? De kaarken veul trouwe leden bleven weg, die hadde vast waark kanne kriege op ter nieuwe adressen in zagge hut niet zitte om in die zoute groend weer te komme waarken. Je maarkt dat nog want iedereen heit familie an de overkante tegenwoordig. Dit alles is un gevolg van oorlog in evakuwaasje. Ik hoop dat er maansen binne die hut

Ik hoop dat er maansen binne die hut geduld op kanne brienge om hut te ontcieferen in voor te lezen an de joengere maansen (de jeugd) zodat die weten waer b.v. ome, opa, oma of tante vertoefd hao. Hoor ik nog wel eens wat?

J. C. Huizer, Geiderspad 5, Dirksland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen