Gulden

In de maand maart moet iedereen het inkomstenbelastingbiljet, eventueel met vermogensbelasting, invullen. Een heidens karwei. Daarna komt te zijner tijd de voorlopige aanslag in de brievenbus. Aan dat woord aanslag zullen we maar niet de betekenis van aanval (op de portemonnee) hechten, doch die van schatting. De belasting wordt uitgedrukt in guldens, vandaar dit Taaipraatje. De gulden is tegenwoordig de zilveren munt, die geldt als eenheid van ons muntstelsel en als zodanig voorkomt in de officiële beursnoteringen. Men spreekt daarbij van harde valuta (o.a. Nederlandse gulden, Duitse mark, Zwitserse franc) in tegenstelling tot zachte of zwakke valuta (o.a. lire, dinar).

De voorloper van de gulden was de florijn, een gouden muntstuk, oorspronkelijk geslagen in Florence en nog te herkennen in de gebruikelijke afkorting fl. of f vóór een bedrag. Dat apparaat kost fl. 1000,- off 1000,-. Die florijnen waren erg gezocht wegens hun uitnemende gehalte aan goud. Later werd de florijn ook elders geslagen, vandaar de benamingen Beierse, Kamper, Deventer, Keurvorster, Overlandse en Rijnse gulden.

De eerste zilveren gulden, de zilveren Carolus, werd geslagen in 1542. De waarde was twintig stuiver of twintig grooten. Het duurde echter tot 1681 voor bij de resolutie van de Staten van Holland (25 september) besloten werd tot het aanmunten van guldens. Door stijging van de zilverwaarde werd pas in 1839 een lichtere gulden ingevoerd, die lang stand hield. Eerst in de twintigste eeuw (na de oorlog) werd opnieuw het zilvergehalte verlaagd. Men sprak naar de beeltenis van de

Men sprak naar de beeltenis van de vorst van 'een gulden van Willem I, Willem II, Willem III, een gulden van Wilhelmina met loshangend haar', enz. Om aan te duiden dat men bot had gevangen, bezigde men schertsend de zegswijze 'aangeklopt, niet opengedaan, één gulden zestien'. Waarschijnlijk afkomstig van de manier van declareren door sommige rechtsgeleerden. Die één gulden zestien stond dan voor een declaratie uit de losse pols, maar wel hoog. De betekenis van de uitdrukking

was dan: iemand amper oi in het geheel niet te woord staan maar wel een fors geraamd bedrag rekenen. We vervolgen met het oude spreekwoord 'elk kind brengt duizend gulden mee'. De vader moest meer ijver tonen en harder werken, om zijn gezin te onderhouden.

Naast de gulden kwam de rijksdaalder in omloop en de halve gulden, inmiddels weer uit de roulatie genomen. In de spreektaal wordt vaak het woord gulden weggelaten. „Het is één-twintig, twee-vijftig", enz.

Van de samenstellingen noemen we guldenmond, wegens de uitdrukking 'het is Johannes Guldenmond, de woorden vloeien van zijn lippen'. Daarmee werd welsprekendheid aangeduid.

Behalve als zelfstandig naamwoord komt gulden voor als bijvoeglijk naamwoord in de betekenis van gouden, zowel figuurlijk als letterlijk. Bekend is de 'slag der gulden sporen' bij Kortrijk, genoemd naar de vele gouden sporen, die de Franse ridders droegen en die door de Vlamingen werden buitgemaakt.

De gulden bul was een van goud vervaardigd zegel, om een staatsstuk echtheid te garanderen. Het meest bekend is de gulden bul van de Duitse keizers Karel IV en Karel V.

Uit de mythologie stamt het Gulden Vlies door Jason met de Argonauten veroverd op koning Aeetes. In 1429 werd door Philips van Bourgondié de orde van het Gulden Vlies ingesteld. De Vliesridders waren rechtsopvolgers in het Bourgondische Huis. Van Joost van den Vondel is de uitdruk

Van Joost van den Vondel is de uitdrukking 'gulden appelen in zilveren schalen' afkomstig. „Een woord te sijner tijd geseyt in suyvre tael, een gulden appel is in eene silvre schael." Een oud spreekwoord luidde: een eer

Een oud spreekwoord luidde: een eerlijke ambacht heeft een gulden bodem. Een goed ambacht is altijd winstgevend. 'Met gulden netten vissen' duidt op oneerlijkheid. Door geld, steekpenningen of omkoping trachten zijn doel te bereiken.

We besluiten met de grappige uitdrukking 'de gulden besjestijd'. Oudtijds was het een gewoonte dat oude vrouwen (besjes) omdat ze veel tijd hadden, langdurig op kraamvisite gingen. Dat was voor hen een goede tijd, waarin veel gesnoept en vooral ook veel werd afgebabbeld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen