Schutsluis Dirkslandse Sas

Truweel

Het betreft hier een zilveren truweel met daarin gegraveerd: „Cornells van der Valk Junior heeft met dit truweel de Eerste steen gelegt aan de Schutsluis van Dirksland den 25-n Augustus 1790". een daarbij behorende kalkbakje, schietlood en waterpaslood. Deze voorwerpen zijn, door bemiddeling van de heer J. J. Slis te Middelharnis, in 1932 door de gezusters C. D. en D. M. Goekoop aan de gemeente Dirksland geschonken, dit overeenkomstig de wens van hun in 1911 overleden broer Mr. Gerardus Jacobs Goekoop. De broer en zusters Goekoop waren allen in Goedereede geboren en hadden een verwantschap met de familie Van der Valk. De eerste steenlegger is later overigens burgemeester van Melissant geworden.

Herdenkingsstenen In de schutsluis zijn twee prachtige her

In de schutsluis zijn twee prachtige herdenkingsstenen aangebracht, die herinneren aan de stichting en totstandkoming. Op de steen aan Dirkslandse zijde is het

Op de steen aan Dirkslandse zijde is het wapen van de familie Van der Valk aangegeven met daarbij het opschrift: „Cornells van der Valk, zoon van Cornells van der Valk, bailliuw, schout, dijkgraaf en secretaris van Dirksland, schout, dijkgraaf en secretaris van Melissant, mitsgaders schout en secretaris van Onwaard,OudKrayer, Nieuw Krayer en Kraayenisse, heeft de eerste steen van deze schutsluys gelegt den 25 augustus 1790, out sijnde 4 jaar en 4 mnd. en 25 dagen". Daaronder staat het volgende vers:

iilk lag den eersten steen aan 't kostbaar sluysgevaart Dat onzen akkergrond voor watersnood bewaart, En onder 't ruym genot van 's hemels goede gaven De milde welvaart stroomt m Dirkslands vnje Haven ".

Op de andere steen leest men: „Deze schutsluys gemaakt onder direktie van de Heeren Cornells van der Valk - dijkgraaf, Jan Lokker, Krijn van Es, Johannes van der Sluys, gezworens van Dirkslant, Johannes van Bosheyden - dijkgraaf van d' Oude Plate, Christoffelpolder, 't Zeeuwse Nieuwland, Adrianus van de Leur - dijkgraaf van Nieuw Kraayerpolder, Goris Verhulp - dijkgraafvan Oud Kraayerpolder, Adrianus Quirinus Kolff - dijkgraaf van Onwaard, Jan Deugt en Lambertus Kolff - gecommitteerden van de gemeene ingelanden van alle de polders in de haven van Dirkslantsch uitwateringe, begonnen den 5 july en voltrokken den 5 december 1790". De steen is tevens voorzien van het wapen van Dirksland en de geslachtswapens van de hierboven genoemde polderbestuurders.

De bouw

In het verleden waren er telkenmale problemen met de uitwatering en het bevaarbaar houden van de Dirkslandse haven. Wat men ook deed, alles was vruchteloos; het was opslibbing en nog eens opslibbing. Over deze problemen en andere zaken omtrent de haven en het sas is veel te vertellen. Zo verzocht Dirk Bos in 1853 aan de Staten over het Sas, met recht van bruggeldheffing, ter vervanging van het toen aanwezige voetdraaibruggetje een brug voor rijverkeer te mogen leggen, waardoor de (juist een jaar te voren verharde) weg Ouddorp-Goedereede-Stellendam- Sommelsdijk-Middelharnis ongeveer een halfuur zou kunnen worden bekort. Dit verzoek werd bij Statenbesluit van

10 november 1853 aan Gedeputeerde Staten ter verdere behandeling verzonden; van de zaak kwam daarna niets. Ik wil me nu nchten op de totstandkoming van de schutsluis nabij het Dirkslandse Sas. Op 7 april 1790 besloot men tot het nemen van een rigoureuze en kostbare maatregel om de uitwatering door de Dirkslandse haven defnitief te verbeteren, namelijk het uitbrengen van de haven en het bouwen van een kapitale schutsluis. Aldus geschiedde. Op 13 april 1790 verzocht men de gecommitteerden van Holland toestemming te verlenen voor de te realiseren schutsluis, welke goedkeuring reeds op 22 april werd verkregen. Met grote voortvarendheid ging men te werk en reeds op 13 mei werd het graven van de put voor de schutsluis aanbesteed; evenals de bouw. In hetzelfde jaar werd ook de haven verlengd, waarvoor men reeds op 28 januari 1790 octrooi had verkregen. Er werd wel bepaald, dat de verlenging een lichte ombuiging moest maken, teneinde vrij te blijven van het wrak van het vroeger gezonken schip St. Pieter. Daarenboven werd de binnenhaven geheel uitgediept en werden andere bijkomende werken, zoals de bouw van een sluiswachterswoning, verricht. De totale kosten beliepen zo'n ƒ 105.000.-. waarvan de gemeente Dirksland ƒ15.000.- voor haar rekening nam.

Hulp van het leger Op 17 juni 1790 werd er een bestuursver

Op 17 juni 1790 werd er een bestuursvergadering gehouden, omdat een paar dagen tevoren onder het werkvolk een staking was uitgebroken, gepaart gaande met onregelmatigheden. Na de belofte van de direktie. dat de aannemer een vijfde part van de schaftgelden meer zou gaan betalen, ging men weer aan het werk. Aangezien het bestuur vreesde, dat dergelijke ongeregeldheden zich zouden herhalen, besloot men ..dat twee afgevaardigden op morgen nae "s Hage zouden reijzen en zig in perzoon aen Zijne Doorlugtige Hoogheid den Heere Prince van Oranje te adresseeren en Zijn Hoogheid van 't voorgevallene kenisse te geven, als meede van 't gevaar hetwelk te dugten is, indien niet spoedig dooreen genoegzaem detachement militie ondersteunt worden, teevens met sollicitatie aan Zijne Hoogheid om zoo spoedig mogelijk patent te verleenen aan een genoegzaem aantal van Militaire Manschappen, om tot behoud der rust nae Dirksland te marcheeren". Men wilde de reuzenklus zo spoedig mogelijk klaren en men kon zich dus geen oponthoud permiteren, daar er grote belangen voor de uitwaterende polders op het spel stonden.

Dat men de hulp van soldaten inriep is verklaarbaar, daar er „eene meenigte arbeiders van omtrent zes hondert in getal, alle van het geringste soort van Menschen en meerendeels uit vreemdelingen bestaende" te werk was gesteld, terwijl de toenmalige bevolking van Dirksland nog niet het dubbele van het aantal arbeiders aan de sluiswerken bedroeg. De plaatselijke veldwachter had tegen zo'n overmacht natuurlijk machteloos gestaan. Aan het verzoek om assistentie werd gehoor gegeven en enkele dagen later presenteerde zich een officier „gedestineert naer Dirksland om zig op zigt van een patent met zijne onderhebbende manschappen te begeeven naer Dirksland, en aldaer tot nadere ordre te verblijven, tot adsistentie der Regeeringe in het mainitmeeren van de goede ordre".

De inkwartiering van de manschappen was nog niet zo eenvoudig en kostte heel wat geld, daar was overeengekomen, „dat aen dezelve zal bezorgd worden vrije woning, beddegoed, brand en meubilen en bovendien weekelijks in geld te betalen, als: aan den commendeerde Officier ƒ6.-" enz. Men moest een onderkomen voor de soldaten vinden en men besloot „Voorgekomen zijnde dat geen beter plaets is uit te denken als het huis van Adrianus Wijnekus naest de vismarkt alhier, hetwelk bewoond word door Abraham Both en Pieter Molenaer, zoo hebben Gecommitteerde, nae alvorens van den gedagten Adrs. Wijnekus permissie tot de inquartiering in 't voorn, huis verzogt en bekoomen te hebben, mits daer voor in reedelijkheid beloond werde met gezegde Ab. Both en Pieter Molenaer over het delogeeren van derzelver wooning geaccordeert om en voor een somma van ƒ52.- voor beide en voorts de Dijkgraeff Cornells van der Valk verzogt de nodige bedden te doen huuren voor dezelve te doen maken, de vereischte meubilen en 't geen verder noodig is aen te koopen". Op 20 oktober 1790 was het werk dusdanig gevorderd, dat de meeste vreemdelingen konden vertrekken en dat alsdan het detachement soldaten gemist kon worden.

De paalworm

Tot 1830 behoefde men geen noemenswaardige herstellingen aan de schutsluis te verrichten; er kwamen toen echter vrij ernstige 'lekkingen onder water'voor. waarom men in 1831 besloot haar af te dammen en droog te maken, om de oorzaken op te kunnen sporen. De oorzaak kwam al gauw boven water, namelijk paalworm. De paalworm had vrij ernstige beschadigingen aan de buitenvloeddeuren, de slagdorpel en het puntstuk op zijn geweten. Daarom besloot men deze twee laatste delen met koper te beslaan, terwijl de vloeddeuren met zink werden bekleed. In 1861 kwam men met grote ontstelling

In 1861 kwam men met grote ontstelling tot de ontdekking, dat nu niet alleen weer de deuren, maar ook de vloer door de paalworm was doorgeknaagd. Wederom werd de sluis afgedamd, waarna men met de reparatiewerkzaamheden kon gaan beginnen. De buitendeuren werden tot op het gewoon laag water peil met koper beslagen. Daar men door ondervinding had geleerd, dat zink niet voortdurend tegen de inwerking van het zeewater was bestand, maar oxydeerde. koos men ditmaal voor koperbeslag. De vloer met de slagdorpels en de puntstukken werden van hardsteen vervaardigd. De kosten bedroegen ƒ 14.489,-. In 1886-1887 werden ook de dekstukken

op de muren in hardsteen vernieuwd, terwijl in 1888 en in 1912 vernieuwingen van vloeddeuren plaats hadden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen