Taalpraatje

In het verleden schreven we al eens Taaipraatjes over lichaamsdelen. Deze keer de buik. Een grappige zegswijze is 'dat kun je wel op je buik schrijven', een nog steeds veel gebruikte uitdrukking. De betekenis is, stel je daarvan niet teveel voor, meestal in verband met een weigering voor iets te betalen. Dikwijls met de toevoeging 'en met je hemd uitvegen'. In militaire dienst verstaat men onder in de houding staan: recht op de benen, het hoofd rechtop, de borst vooruit en de buik ingebrokken met de pink of de duim op de naad van de broek. Voor sommige mensen zou dat wel eens moeilijkheden kunnen opleveren, vooral voor hen met een dikke buik. Denk maar aan de uitdrukking 'hij heeft een buik als een burgemeester' (of als een ton), waarmee we geenszins willen suggeren dat alle burgemeesters een dikke buik hebben.

Zeer bekend en nog steeds in zwang is de uitdrukking 'twee handen op één buik', gezegd van mensen die alles samen doen, het altijd eens zijn en elkaar steunen, soms tegen beter weten in.

Enkele onbekende zegswijzen luiden 'onder het paard zijn buik zitten': in de Zaanstreek voor spoorloos verdwenen zijn door slordigheid of oneerlijkheid. Op Urk had het de betekenis van in de benauwdheid zitten. Verder: 'iemand over de buik willen rijden'. Dat betekende hem overhoop steken of onder de voet lopen. Later veranderde dat in hem te kort doen, hem voor de gek houden. Zo kende men eveneens 'iemand het ijzer in de buik houden' voor in het verdriet laten zitten, in de steek laten. Nog zo'n onbekende uitdrukking uit

Nog zo'n onbekende uitdrukking uit vroeger dagen luidt 'het varken door de buik steken' in de betekenis van de knoop doorhakken.

Als men teveel heeft gegeten, wordt men lui. Dat wordt duidelijk gemaakt in de zegswijze 'een volle buik studeert niet graag'.

Al te veel houden van lekker eten en drinken en daarvoor alles opofferen leverde de uitdrukking op 'van zijn buik een afgod maken'. De apostel Paulus schreef daar al over in de Bijbel. 'De vijanden van het kruis van Christus zijn zij, welker einde het verderf is, de buik, de schande aardse dingen te bedenken'. Vergelijk het Turkse spreekwoord 'wie zijn buik vol eet, graaft zijn graf met zijn tanden'.

Daartegenover staat de Vlaamse zegswijze 'een volle buik peinst op geen lege'. Dat wil zeggen: wie zelfvoldaan is, bekommert zich al te weinig om een ander. Van dezelfde strekking is het Surinaamse spreekwoord 'een verzadigde buik weet niet hoe het een hongerige buik te moede is".

Aardig in dit verband is de Spaanse copla (vierregelig rijmpje): 'Tegenwoordig is alles puik, en 't wordt een aards paradijs, de zaligheid zit in de buik, wie die goed vult is wijs'.

In ons land kende men daarvoor de oude uitdrukking 'buikske vol, harteke rust' (ook harteke blij). Als men maar eerst goed heeft gegeven, voelt men zich plezierig en is men tevreden. In Vlaanderen zei men daarvoor 'op een volle buik staat een vrolijk hoofd'. Van weinig medeleven getuigde 'een

Van weinig medeleven getuigde 'een hongerige buik heeft geen oren'. Dat betekende voor iemand die gebrek lijdt baten geen wijze raadgevingen. Vergelijk: praatjes vullen de buik niet. Tegenwoordig geheel vervangen door het bekende 'praatjes vullen geen gaatjes'. Van de samenstellingen noemen we alleen de buikriem, wegens de zegswijze 'de buikriem moeten aanhalen'. Bij gebrek aan voedsel moest de buikriem (broekriem) een gaatje strakker worden gezet. Vooral in de laatste oorlog een veel gehoorde verzuchting. We besluiten met een bekende uitspraak: 'iedereen vult zijn buik, doch slechts weinigen vullen hun geest'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen